Brieven. Deel 8. 3 december 1938-9 mei 1940

3636. Aan J. Greshoff: Bandoeng, 8 en 10 februari 1939

Bandoeng, 8 Febr. '39.

Beste Jan, en Atie,

Daar sta ik van te kijken! In iedere brief dien je me schreef, raadde je me Z. Afrika af - en nu ga je opeens zelf! Bep zegt: ‘Ik geloof het nog zoo gauw niet; Jan zal nog wel nader schrijven, en wie weet hoeveel bezwaren er dan nog opduiken’. Ook vragen we ons af: ben je er zeker van, dat je, als het oorlog wordt, daar veilig zit? De ‘dominions’ doen mee, en Z. Afr. zit vlak bij de duitsche koloniën die die rotkerels terug willen. Heb je dat allemaal goed ‘bestudeerd’?

Ik vraag 't je min of meer voor ons-zelf, want als je daar werkelijk gaat zitten, gaan wij er misschien ook heen. Waarom niet? Liever met jullie in Kaapstad, of Johannesburg en Pretoria, dan hier rond te blijven hangen en misschien door Japan te worden opgegeten. Maar we moeten dan toch nader bericht van jullie hebben. Is 't gevaar in Z. Afr. groot, komen jullie dan liever hier; van hieruit kan je ook je ‘afzetgebied’ in Holland aanhouden en de luchtpost duurt maar een week. Is er een luchtpost tuss. Holland en Kaapstad?

Daarnet krijg ik de brief van Atie. Ik ken Belonje niet; en sterker, ik heb expres niet met hem kennisgemaakt, omdat hij mij erg tegen is gevallen. Het is een dominee, volgens zijn stukken, hoewel fatsoenlijk. Maar... er was hier rondverteld dat hij geheel onafhankelijk zou zijn, als redacteur, en dat is toch niet het geval, want hij zit - als

[p. 86]

red^r v/h Nieuws - in de zg. kongsie Zentgraaff D.i. Wormser-Zentgraaff-De Keizer,^1. drie notore schoeljes van de indische pers. Hij (Belonje) is bv. persoonlijk geabonneerd op Krit. en Opbouw, maar iedere verwijzing naar dat blad wordt door hem persoonlijk in het Nieuws geschrapt. Ça en dit long, voor een onafhankelijk iemand! Een zekere Van Heuven schreef 2 stukken over Mult. 2^e pleidooi, stuk 1 werd (per ongeluk) geplaatst,^2. stuk 2 bleef uit, door Belonje geweigerd - waarom? naar alle waarschijnlijkheid omdat de ‘kongsie Z.’ mijn boeken verder boycotten wil. Je begrijpt dat het voor mij moeilijk is daarnaar te informeeren en dat ik geen lust heb met dezen man kennis te maken, die tenslotte ook maar een karakterlooze krantenluis is. Maar als ik via een ander iets voor je doen kan, zal ik 't natuurlijk doen. Het bovenstaande is alleen maar om je mijn kijk te geven op den man.

Koch zegt dat hij tòch braaf is. Dat afschaffen van ‘Rosine’^3. heeft zeker niets hièrmee te maken; het Nieuws is ontzettend achteruit gegaan, door Van Goudoever,^4. die nu red. is v/d Locomotief, met moeite levend gehouden, en nu moet Belonje alles reorganiseeren en zoo goedkoop mogelijk. Hij wil nu de ‘krant voor de werknemers’ probeeren te zijn. Vermoedelijk tracht hij op alles te bezuinigen, en hebben de werknemers geen dames die ‘Rosine’ hoeven te lezen, of is er een dame-werknemer die het voor de helft doet in een meer ‘geeigenden’ toon. Kende ik den man, dan zou ik er persoonlijk naar informeeren, maar de zaak is lastig, omdat iedere stap die ik in die richting doe, en zeker een gesprek met Belonje, aan Wormser-Zentgraaff zal worden overgebriefd. En dan lukt niks meer.

Vóór ik dus iets doe, schrijf me even: wat heeft De Locomotief gedaan? Ook bedankt? Die brieven van ‘Rosine’ hebben inderdaad nogal succes, zoo onder de lezeressen; vandaar dat ik denk dat Belonje het echt niet meer betalen kan. - Ritman is in Holland; zijn ouders wonen in Schiedam; kan je je niet tot hem wenden? Hij is wèl geschikt; hem ken ik wel persoonlijk; en hij behoort niet tot deze kongsie. Misschien neemt hij met graagte ‘Rosine’ over, als hij ten-

1. W.G.N. de Keizer (1900-1974), directeur-hoofdredacteur van De locomotief, Nieuws-, handels- en advertentieblad te Semarang.

2. Zie 3629 n 3.

3. ‘Brieven uit Brussel’ door Rosine (ps. van Atie Greshoff Brunt), zie 3096 n 3 en 3147 n 5. Met ingang van 11 maart 1939 werden deze brieven gestaakt.

4. W.A. van Goudoever, hoofdredacteur van De locomotief, na het vertrek van De Keizer in 1938 naar Europa.

[p. 87]

minste niet een ander broodeloos moet maken daarvoor. - Laat Atie nu, pour acquit de conscience, naar Belonje zelf schrijven; après tout, het is een ‘gristen’. Ik zal Ritman aanporren, zoodra hij terug is: het wordt dan toch een nieuwe rubriek, vermoedelijk, over Z. Afrika. Ik zal bij Versteeg (Ritman's vervanger b/h Bat. Nwsbl.) informeeren wat het juiste adres van R. is: probeer hem persoonlijk tot iets te verbinden; dat is, lijkt mij, beter dan alles, als dat lukt.

Tot zoover, voor vandaag. Ik ben al 5 dagen behept met een hart dat telkens overslaat. Geen pretje. Niet gevaarlijk, zegt Wesenhagen, maar benauwend (physiek ook). Misschien dat Z. Afr. daar ook goed voor is?

Ik zal nu met Koch beraadslagen over die Belonje-kwestie; maar het zal zéker wel zijn: omdat hij geen geld heeft. Laat Atie hem, als ze schrijft, zeggen dat ze van de reorganisatie v.h. Nieuws door hem gehoord heeft, en dat dus... Als hij heusch zoo'n brave man is, gaat hij misschien op nieuwe voorstellen in.

Ik had nog van allerlei willen schrijven over Gr. Ned., maar doe dat dan maar de volgende keer. Schrijf me véél over Z. Afr.! Blijf je red. v. Gr. Ned., in Kaapstad, of moet je vervangen worden? Door wie, in godsnaam? En wie leidt dan verder het Holl. Weekblad?

Hartelijk steeds je

E.

10 Februari.

Ik heb even gewacht op antwoord van Versteeg. Ritman zit momenteel in Bivio^5. (Italië of Italj. Zwitserland), maar al zijn correspondentie gaat: p/a Wayemberg, Kornoeljestraat 42, Den Haag. - Schrijf hem daarheen.

Koch - met wien ik over Belonje sprak - meent dat het geldgebrek is, niets anders. Hij raadt mij af, mij direct met B. over deze zaak in verbinding te stellen, want de kongsie is nu eenmaal geladen tegen me en ik kan eig. alleen alles voor jullie bederven. Maar misschien kan Koch wel eens met B. praten, als je dat wilt. Hij kent hem sinds jaren en is goed met hem, hoewel hij ook alleen in diep geheim meewerken mag! (Ook al vanwege de ongenade van de andere kongsiegenooten!) Het is hier heerlijk provinciaal, ook wat betreft de rancunes en ‘haat’. Als Ritman hier was, zou ik ook Belonje door Ritman laten bepraten, als dat gaat. Nu R. in Europa is, beschik ik eig.

5. Dorpje in de omgeving van St. Moritz.

[p. 88]

over niemand die echt in die kringen thuis is. Misschien kan Samkalden iets probeeren, maar reken op niets. Ik zal er in ieder geval naar informeeren.