Brieven. Deel 8. 3 december 1938-9 mei 1940

3599. Aan A.C. Willink: Bandoeng, 27 december 1938

Bandoeng, 27 Dec. '38.
(Wajanglaan 25.)

Beste Carel,

Hartelijk dank voor je brief. Ik ben alweer opgeknapt en werk hard; de echte beroerdigheid is dus wel achter den rug. Met plezier las ik in verschillende kranten besprekingen over je laatste tentoonstelling,^1. meestal toch wel erg lovend en altijd deferent. Jammer alleen dat het voor jou zelf geen ‘vruchten’ afwerpt. Sommige foto's vond ik prachtig.

Ik dacht den laatsten tijd ook vaak aan onze ‘eerste wapenen’ - in den tijd dat jij net uit Duitschland kwam en dat ik Het Overzicht gevonden had in Antwerpen. Wat een wonderlijke tijd! Als ik Antwerpen in gedachten terugzie, is het als een ‘constructivistisch’ schilderij, bestaande uit een kruisnet van straten en lampen als bollen. Dat wij meegewerkt hebben aan de geboorte van het dier Hitler weiger ik vooralsnog toch aan te nemen!

Beroerd nieuws eig. over Cola.^2. En je zwijgt heelemaal over Estelle. Waar zit die nu? Bep en ik vonden ook haar erg aardig, en we weten niet eens of zij nog ‘met Cola is’ en in Holland woont of wat ook. Schrijf eens over haar.

Troost je, wat je beroerde gevoelens betreft: hier is iedereen bang voor Japan en het uitmoorden van de Chineezen eig. onze beste garantie! De Indonesiërs winnen weer aan zelfvertrouwen en doen ook al faxistisch, met Hitlergroet en groene uniformpjes. Ook wij willen weg, denken aan ‘andere landen’, maar kunnen niet beslissen en vragen ons af: naar waar? Zuid-Afrik. trok ons eerst nogal aan, - maar ook daar schijnt het nazidom met de jodenhaat veld te winnen, al is 't overigens een nazidom dat van Duitschland niks mot

1. Bij kunsthandel Carel van Lier te Amsterdam exposeerde Willink van 15 oktober tot 3 november tien schilderijen.

2. Slaat waarschijnlijk op financiële problemen, waarin Debrot, student medicijnen en getrouwd met de Amerikaanse Estelle Reed, verkeerde.

[p. 40]

hebben. Amerika? daar denken we nu aan. 't Zal wel bij denken blijven.

Ik ben sinds mijn genezing hevig in gevecht met den meest gevreesden revolverjournalist hier, een ex-sergeant, genaamd Zentgraaff. De laatste der Mohikanen van de oude scheldschool. Hij heeft Het Land v. Herkomst in de Javabode ‘geanalyseerd’, je kunt je voorstellen welk vuil over me losgekomen is, in deze ‘onverdorven indische samenleving’ - waar overigens op 't oogenblik een verwoede razzia op homosexueelen plaatsheeft. (De resident van Batavia, hoofdambtenaren, hoogleeraren, alles wordt bedreigd, ondervraagd, gearresteerd of ontslagen, en er heeft zelfs al een zelfmoord plaatsgehad.) Ik heb den heer Z., hoewel in een klein blaadje - het eenige onafhankelijke in deze heele kolonie - zulke klappen teruggegeven, dat de man, volgens getuigenis van zijn eigen collega's, de kop ervan kwijt is. Hij zint op wraak; en de strijd wordt voortgezet.

Soms zou ik willen probeeren met alle vrienden ergens te koloniseeren: met schrijvers, schilders enz. - in Amerika of Australië, waarom niet? Jij bent op dat gebied minder begrensd dan ik; waarom zou je geen succes hebben in Amerika? Misschien word je er schatrijk. Als ik denk aan het succes dat Walter Spies^3. in Amerika heeft, lijkt me dat volstrekt niet uitgesloten; integendeel.

Een teekenaar van hier - zoon van mijn uitgever Nix - Thomas Nix^4. genaamd, ingenieur en katholiek, maar een heel aardige vent, gaat vandaag naar Holland. Ik gaf hem je adres. Hij is blakend van lust voor nieuwe schilderkunst en heeft veel bewondering voor je. Zijn eigen schilderwerk vind ik zeer matig: erg decoratief in het grove genre (een beetje à la Filarski)^5. en leelijk van kleur; verder kan hij geen indische kali met een bootje van hier erop schilderen, of hij maakt er een amsterdamsche gracht met platboômsche vaartuigen van! Vermoedelijk uit ‘vlucht voor Indië’; hij is voor een groot deel in Holland opgevoed, spreekt absoluut zonder indisch accent, maar ziet eruit als een Alf.^6. Maar zijn teekeningen zijn héél aardig, - licht,

3. Walter Spies (1896-1942), geboren in Moskou, kwam in 1923 in Nederlands-Indië aan, waar hij zich op Bali vestigde. Als schilder beïnvloed door Rousseau le douanier. In 1939 exposeerde hij voor de laatste maal in de grote steden van Java.

4. Zie 3504 n 6.

5. Dirk Herman Willem Filarski (1885-1964), schilder en graficus, werkzaam in Amsterdam, Bergen en Parijs.

6. Zie 3512 (DP, Brieven VII, p. 449).

[p. 41]

gracieus en toch niet zwak, charmant. Verder is het als kameraad een echt aardige vent, vooral als hij zijn eerste reserve verloren heeft. Van zijn katholicisme merk je niet veel; hij is heel vroom, maar niet hinderlijker dan bv. Engelman of de jongelui uit die groep.

Zoo. Ik houd er weer mee op. Wie weet wanneer we elkaar terugzien - ‘peut-être demain - peut-être jamais!’ als in Carmen.^7. Houd je taai, succes, en veel hartelijks onder ons vieren.

Als altijd je

E.

7. ‘Quand je vous aimerai? Ma foi, je ne sais pas! Peut-être jamais! Peut-être demain! Mais pas aujourd'hui, c'est certain’, eerste woorden van Carmen in de tweede scène (eerste acte) van de opera Carmen (1875) van Bizet.