Brieven. Deel 7. 2 juli 1937-30 november 1938

[p. 275]

3396. Aan J. Greshoff: Batavia, 29 januari 1938

Batavia, Zaterdag 29 Jan. '38.

Beste Jan,

In principe worden al mijn stukken jou en Menno toegestuurd, maar... gebeurt het? Hierbij in ieder geval wat ik schreef over Elsschot. Lees het en stuur het hem door. Wil je hem bedanken namens mij voor 't ex. Pensioen dat hij me zond?

Ik ben allesbehalve in m'n sas. Mijn buikpijnen, of wat het zijn mag, zijn niet weg en de laatste uitvinding was: blinde darm. Die moest er zelfs maar gauw uit. Ik heb 3 dagen ferm de pest in gehad, daargelaten dat ik 't snijmes van die heeren niet mòt, al maken ze je tegenwoordig weg met lachgas, goddomi! waar je achteraf niets geen wee va^1.   zoo'n gevalletje toch altijd duur. Ik ben toen naar een chineesc   gegaan die me gerustgesteld heeft en pillen gegeven. Verder slik   wan oesoes,^2. een kruidenmiddel en heb besloten niet meer aan   te denken tot die blindedarm knalt in m'n lijf. Dat kàn nat   nog best.

Op 't Archief gaat het zoozoo. Ieder zit te wachten op 't me   Oranje dat maar niet bevalt.^3. Ik krijg f 6. per dag, maar het nobe   nement heeft het zoo uitgerekend dat ik, na aftrek van loonbela   zoo, een maximum verdienen kan van f 145 's maands. Wat véél,   misschien zeggen. Hier voor Batavia is 't armzalig weinig. Ik ken een domme jongen, journalist bij 't Bat. Nwsbl., die vroeger f 600 had en nu maar f 300., die heelemaal alleen is en voortdurend klaagt dat hij niet toekomt. - Overigens is mijn ‘chef’ als een vriend zoo aardig; we tutoyeeren elkaar, hij belet me te werken zoo vaak moet hij met me praten, hij wil een tijdschrift met me oprichten, hij bezweert me dat ik veel te scrupuleus ben met de werkuren die ik me laat betalen zonder te werken en dat ik op dat punt heusch een ambtenaarsgeweten moèt hebben, enz. Hij doet denken aan Sander, maar is een echter ‘heer’ en heeft niets van trap-naar-beneden. (Had Sander dat? bedenk ik nu, of was 't meer de visie van Germaine Chevasson ci-devant Wauters^4. op hem?) Enfin, kortom, het archiefwerk heeft zijn voor en tegen.

1. Aan het papier ontbreekt een gedeelte.

2. [Seria]wan oesoes: kruidenthee onder andere tegen ingewandsstoornissen.

3. Prinses Beatrix werd op 31 januari 1938 geboren.

4. Secretaresse van Stols. Zie 230 n 2.

[p. 276]

Tegen: géén toekomst. En trouwens, ik wil naar Europa terug. Nog 2 jaar hier is het grootste maximum.

Tegen ook: dat het salaris zoo klein is. Had ik f 300. dan veranderde er heel veel.

Vóór: betrekkelijk weinig werk; prettige omgeving; uiterst geschikte chef; gelegenheid om voor jezelf wat te doen tusschen de bedrijven door, vooral als ik wat meer wegwijs zal zijn; behoorlijke ‘standing’ ondanks de geringe betaling. Het Landsarchief ‘kleedt’. Veel meer dan de journalistiek bijv., zelfs in de oogen van bolle Bram de 1000-gulden-man.

Ik ben op 't oogenblik bezig naar sporen van Multatuli te zoeken in de archieven van Menado (incompleet) en Ambon (compleet) die we nu op 't Archief hebben. Menado heeft al wat opgeleverd, maar de helft van 't archief ligt nog dààr. Ambon doorzocht ik voor de helft (8 dikke bundels) en gaf griezelig weinig. Maar zeg me: is dit copie voor Gr. Ned. of niet? Zoo ja, dan brouw ik je een artikel, maar een blzij of 25 kan 't al gauw worden. (Niet door mij maar door de archiefstukken, mijn commentaar kan 4 blzn. maximum zijn.) Wil je 't liever niet, dan publiceer ik dit in een blad hier, Koloniale Studiën.^5. Antwoord hierop.

Ik schreef 14 dagen geleden - of eerder nog - een brief aan Menno, toen een briefkaart aan Freddy Batten en een aan jou - toen, een week geleden (?) een brief aan Vestdijk.^6. Nu deze brief weer aan jou. Ik kom niet tot schrijven. Ik voel me zoo bestolen, wat mijn tijd betreft, dat ik er heelemaal down van ben. (Vanavond is Zaterdagavond.) Zorgen jullie dus voor ‘doorzending’ als je belang in me stelt. Ik moet zeggen dat de post van jullie trouwens ook niet meer hard loopt. En Gr. Ned. zag ik niet, ook het nr. van December bleef weg.

Noteer mijn adres van 16 Febr. tot 1 Juli: Molenvliet West 9^a, Batavia C.

Zoodra ik daar geïnstalleerd ben, schrijf ik mijn consideratiën over Multatuli, Saks, en andere ‘historici’ voor je. Als ik mevrouw Romein, den heer Noordenbos etc. niet van oneerlijkheid in hun historisch denken overtuig - nu ja, dan zijn ze nog oneerlijker dan ze al lijken.^7.

5. Niet gebeurd. DP publiceerde documenten uit de archieven van Menado en Lebak voor het eerst in Multatuli, Tweede pleidooi.

6. Achtereenvolgens 3386 (1049), 3392, 3393 en 3394.

7. Zie DP, Multatuli, Tweede pleidooi, p. 31-89 (grotendeels niet in Vw) waarvan met name p. 54-56 en 69-70 een reactie zijn op Noordenbos en p. 47-54 en 80-89 (bekort in Vw 4, p. 474-478) op A. Romein Verschoor.

[p. 277]

Ik zou je van allerlei over Batavia willen vertellen, maar 't is te veel. En een keuze is niet goed. - Ik lees L'Espoir, bij beetjes, als ik mij ‘vrij’ voel. Ondanks de vrijbrief voor het faire, toch een zeer mooi boek. Maar nieuw is de hoofdgedachte allerminst; Goethe zei al dat de mensch die handelt gewetenloos is. En of dit handelen nu ‘revolutionair’ heet of niet... Voor mij is dit allemaal oorlog; als er niet soms zulke verdomd rake formules in voorkwamen, zou ik 't lezen als een gemoderniseerde Leeuw van Vlaanderen, geloof ik. Hoe moord je 't meest en hoe word je 't minst vermoord? De rest wordt dan vanzelf -^8.   beetje gezwam-in-de-ruimte. En al die kerels ken ik niet uit el   als oma Gres, die warrig wordt van teveel personages. Scali is   enin + Manuel zoowat Malraux?? Ik weet het niet, maar hoe goed ik 't boek ook vind, wschl. ben ik er te ‘bourgeois’ voor. Wat zegt Kees ervan? En de anderen?

Veel hartelijks van ons 2 voor jullie 2, steeds je oude

E.

8. Aan het papier ontbreekt een gedeelte.