Brieven. Deel 4. 2 januari 1933-30 april 1934

2012. Aan De Wereldbibliotheek (P. Endt): Parijs, 20 maart 1934

Parijs, 20 Maart.

Zeer geachte Heer Endt,

Gelijk hiermee zend ik u het beloofde 2^e pak. Het 3^e volgt begin April (3 of 4 uiterlijk), en het 4^e en laatste tegen de helft van die maand.

Het adres van den heer Van den Bergh^1. heb ik voor u nagezocht; het is 12 rue Charles Nodier, Paris (18^e).

1. Herman van den Bergh.

[p. 493]

Ik kreeg hier uw reclame (van de W.B. althans) voor La Cond. Hum. doorgestuurd. Daarin staan verschillende fouten. Het 2^e boek van Malraux heet niet La Voix royale, maar La Voie royale, dus niet ‘de koninklijke stem’, zooals er helaas nog bij staat, maar ‘de koningsweg’ - nl. dien de oude koningen van Siam naar Annam gingen of andersom. Verder is Malraux nooit lid geweest van het Comité van Twaalf en zat hij in 1927 sinds lang weer in Frankrijk. Zijn activiteit als commissaris van de Kwomintang - en niet in Sjanghaï - dateert van minstens twee jaar vroeger. - Misschien is dit voor de reclame van geen belang, maar onder ons....

Het geciteerde stukje van den heer Sandberg^2. vind ik ook heel erg, maar dat is nog weer wat anders. Misschien is voor het groote publiek dit larmoyante hoerageroep van broederliefde bepaald je ware. Ik sta er trouwens sinds lang met een zeker amusement naar te kijken hoeveel menschen Malraux ‘bewonderen’, die van zijn wezen niet veel meer dan een nebuleus onbegrip hebben. Hij is een van de zuiverste menschen die ik ken, maar met een volkomen nietzscheaansche grondslag en niets van Romain Rolland of Barbusse in zich. Anders zou hij de figuur van Garine (uit Les Conquérants) ook nooit gemaakt hebben.

Er is m.i. dan ook geen enkele gelijkenis tusschen de boeken van Malraux en die van de Russische revolutionaire schrijvers, n'en déplaise de gelijke ontroering die de heer Sandberg bij Pantsertrein 1469 van Ivanoff en bij La Cond. Humaine ondervindt. Malraux is voor deze menschen ‘bruikbaar’, zoolang de strijd tegen dezelfde dingen hen verbindt; maar dat men het essentieele verschil ook in communistische kringen nu niet reeds inziet, vind ik wonderlijk. Iemand als Ehrenburg ziet het trouwens heel goed, maar werkt ‘tot meerdere glorie van de partij’.

Met vriendelijke groeten, hoogachtend

uw dw. EduPerron

2. In Het volk van 7 maart 1934 schreef H.W. Sandberg, Parijs correspondent van die krant, o.a.: ‘De namen van Kyo, Katow, Tsjen, May, Clappique, Hemmelrich, Gisors, blijven ons bij als die van broeders met wie wij hebben geleden, zoo zeer heeft voor den dichter-intellectueel die Malraux is, het heden waar zijn roman zich afspeelt, overwogen.’ Op een gestencild prospektus van De Wereldbibliotheek werd dit citaat overgenomen.