Blocnote klein formaat

[p. 23]

[11]

Spa, Sept. '32. - De onlangs vermoorde franse president Doumer, een van de afschuwelikste koppen van ‘père noble’ die men zien kon, heeft een boek geschreven dat Livre de mes Fils heet. Aan de andere kant bestaat over hem een parijse legende die wil dat hij zijn 4 zoons door de oorlog heeft laten opeten om president te worden. Men zou dus kunnen denken dat zijn boek aan het leven en sterven van deze zoons gewijd was, en vóór zijn eigen dood kwam het niet in mij op om het zelfs maar in te kijken. Nu het (gedurende het proces van zijn moordenaar) tot in dit stadje achter iedere winkelruit ligt, maakte het mij nieuwsgierig. Op de manchette heeft de uitgever in rood laten drukken: Ce livre du grand patriote, de l'illustre Français qui est mort stoïquement après avoir donné quatre fils à la Patrie, guidera les enfants de France dans la voie du devoir.

Ik weet nu dat van zijn zoons in dit boek geen

[p. 24]

sprake is, maar het is daarom niet minder tragies; het is angstwekkend omdat het eenvoudigweg - met een soort eenvoud van het genie - het domste boek van de wereld is. Het is niet een dom boek waarom men lachen kan; dat op eigen manier innemend weet te zijn; het is van een domheid, zó doordrongen van haar gelijk, van de absolute redding voor alle dommen die zij brengt, dat het aandoet als een natuurverschijnsel, een even vanzelfsprekend als onverklaarbaar kwaad, waarnaar men kijkt met stokkende adem maar waartegen men geen vinger uitsteekt. Als men een oude vrouw met lepra behebt een kinderasyl zag binnengaan en alle kindertjes knuffelen, zou men op dezelfde wijze verlamd zijn. Dit boek, in de meest vulgariserende en vulgaire stijl geschreven, immers bedoeld als de laatste waarheden en voorschriften van een weldenkend vader aan zijn nageslacht, bevat niet één frase die het tegenspreken waard is. Iedere banaliteit,

[p. 25]

die voor het doel: konfijten van de staatsburger, dienen kon, werd hier met nimmerfalend instinkt bijgezet. Il y a des choses qui ne se discutent pas, staat er ook nog, en men zou het gaan zien als een bizondere gave van God aan wijlen president Doumer, als dit inderdaad zo was; want hoe zou deze geest ook maar iets hebben kunnen toevoegen aan al de palen-boven-water waaruit zijn boek bestaat? De wereld is verdeeld in diverse landen; elk land heet voor de inboorlingen ervan vaderland; elke inboorling heeft vier dingen te zijn: mens (d.w.z. wat in dit verband zo heet), stichter van een familie (steeds met het oog op het vaderland), staatsburger, en patriot; hiervoor legge hij iedere karaktertrek af, die niet opgesloten kan worden in de engste en platste kudde-katechismus, die door de engste en platste hulponderwijzer zou kunnen worden samengesteld. En hij is er dan; en als God en Vaderland hem welgezind zijn, komt hij er

[p. 26]

ook nog - bijv. hij brengt het tot president van de republiek. Dit boek is tenslotte zo eenvoudig, dat het te resumeren valt in één voorschrift: ‘Span alle krachten in om te worden tot een gedisciplineerde imbecil, en prijs u dan gelukkig met de verzekering dat ik u en mij als zodanig gelukkig prijs’.

Er zijn mensen, doodgewone, doodrustige en doodnette, die toch reeds twijfelen aan de hogere eigenschappen van staatsleiders en soortgelijken. Zij doen beter met dit boek ongemoeid te laten, op straffe van voorgoed bevestigd te worden in een toch wat eenzijdige opvatting. Dat de man die dit boek kon schrijven, hoofd werd van een Staat, is een soort laatste woord van de domheid, iets als een doodvonnis van iedere intelligentie, zonder hoop op appel. Tegen deze overmacht van de gemeenplaats wordt ieder verzet nutteloos; dit is de topvorm en tevens de volledige opbrengst waartoe de georganiseerde karakterloosheid

[p. 27]

van eeuwen in staat blijkt, dit is de domheid die zelfs door geen parodie te overtroeven zou zijn, dit is...

Zoveel woorden om uit te drukken wat misschien iedereen vooruit wist en ik alleen niet, om te bewijzen hoe grenzeloos naief ik nog ben; maar dan - er is een lezersnaiefheid die intreedt bij ieder nieuw boek dat men begint, of men zou niets meer begrijpen van het probleem van Raskolnikov na een leven van de Borgia's, niets van Dominique na de Liaisons Dangereuses. En alles heeft zijn nut. De president is bezweken met het historiese woord: ‘Tout de même, tout de même’... Nu ik dit boek bekeken heb, zoek ik tenminste niet meer naar de diepere betekenis daarvan.