De oude vryster
(1859)–Emmanuel van Driessche–
Auteursrechtvrij
[pagina 35]
| |
Eerste tooneel.
de magister - daerna de graef.
de magister (schryft en wandelt terwyt hy de volgende verzen opzegt.)
God zende u den zegen,
Op uw aerdsche wegen,
Van alle kanten tegen. -
Dat kinderen, met velen,
Lieflyk om u spelen
En u teêrhartig streelen!
Lieve en echte paer,
Leeft vreugdig steeds te gaêr
Tot over d'honderd jaer!...
de graef.
(Op langs het hekken.) Magister, ik heb de lieve, beminnelyke bruid gezien! ho, het is een engel van eenvoud en schoonheid! groote blauweGa naar voetnoot(1)) oogen....
de magister.
(Onderbrekend.) Ik schryf en wryf.
de graef.
Wat schryft gy?
de magister.
Groote blauwe oogen; -
Mynheer de Graef, ik wil myn huid' betoogen
Aen het jonge lieve paer;
Ik maek een dicht, op rym, voor haer,
Wier portret gy schetst met zoo veel gunst;
Ik wil vertoonen myne dichterskunst,
Wyl ik myn huwlyksdichte sluit
Met het portret der jonge bruid.
| |
[pagina 36]
| |
de graef.
Ha zoo!... Nu, zy heeft groote blauwe oogen. (De Magister schryft op.) Een fyn kinnetje - appelronde kaekjes - blond hair - zy is vlug als eene hinde..., met één woord, het is eene bloem van een meisje!...
de magister.
(Declamerend.) God zende u de zegen
Op uw aerdsche wegen
Van alle kanten tegen...
de graef.
(Onderbrekend.) Zoo dan, Magister, gy zult myne bevelen stiptelyk nakomen; begryp wel: ik heb my langs den binnenweg gespoed om voor te zyn; zy zal oogenblikkelyk, met het briefje dat ik haer, als kenteeken, medegegeven heb, aenkomen. Roep Bruno, en maek de kopy van het kontrakt maer op; ik schenk hun het Neêrhof in volle gebruik; noodig dan de dorpsjeugd uit; straks kom ik terug om het kontrakt te teekenen en in de algemeene vreugde te deelen!...
(Af regts.)
de magister.
Van 't kontrakt heb ik reeds kopy,
Ik schryf den naem en ouderdom er by. -
En zoo zyn z'in den band geknapt!...
Waeruit geen duivel meer ontsnapt!...
Nu, myn dicht gauw afgemaekt
Vòòr dat het jonge paer genaekt.
(Schryft, en zegt halfluid, zyne verzen op.)
| |
2de Tooneel.
de magister. - bruno.
bruno.
(Komt links op uit den bloemtuin, gaet naer de bank regts, maekt een ruiker.)
No 8 Wyze: 't avond aen myn poortje (student,) of muziek van H. Van Loo.
Ja, lieve bloem,
Der maegden roem
Gy zult myn liefje sieren;
| |
[pagina 37]
| |
Het is voor haer
Dat ik vergaêr
Deez' violieren.
Ik was zoo barsch haer dezen morgen,
Vast is zy heden boos op my;
Maer zy zal zien hoe 'k voor haer zorge...
En dan wordt zy weder bly!...
Met Coben spreekt zy voortaen geen woord
Haer min voor my alleen
Zoo zyn wy voor altyd wel t' accoord,
Haer min voor my alleen!...
(Herhaling der zes eerste verzen.)
de magister.
Ziedaer Bruno; ik ga hem thans verkonden,
Wat al geluk en liefde en zegeryke stonden,
Hem hier - zoo onverwachts - te wachten staen
Met zyne lieve bruid die hem voortaen...
bruno.
(Herhaelt de vier laetste verzen - wegloopend links af.)
Langs achter het poortjen uit, ja ik ben er even gauw.
de magister.
Daer loopt de kerel als een hinde weg,
Terwyl ik eventjes overleg
Hoe 'k best het hem zal laten hooren
Wat overgroot geluk hem is beschoren.
| |
3de Tooneel.
de magister. - coben.
coben.
(Langs het hekken - heeft geloopen dat hy zweet.)
Magister! Magister!.... (blaest.)
de magister.
Wat gedruis! wat helsch gerucht,
Zeg, vriend, zaegt gy spooken in de lucht?
coben.
Het briefjen is stellig! Mynheer De Graef heeft gezegd dat het kontrakt seffens, seffens moet gemaekt worden! zy komt; zy komt met het briefjen; en het briefjen is stellig, en Mynheer de Graef heeft er by gevoegd dat het haestig is!.. dat het kontrakt, het feest en coetera.... (Hy droogt zyn zweet af met zyn mauw.)
| |
[pagina 38]
| |
de magister.
Welnu, waertoe die spoed, dit zweet,
Voor iets dat ik reeds lange weet:
De Graef heeft my myn pligten opgelegd
En my wel duidelyk gezegd,
Dat heden 't huwlyk wordt gesloten,
Straks komen al de feestgenoten.
coben.
Goed, Magister, goed.... maer verlies geen tyd; zy gaet met het briefje komen en doe Bruno dan maer seffens teekenen, want, ziet ge wel, het eischt haest en spoed, - of 't mislukt nog.
de magister.
Het schynt dat gy, met haest en spoed,
Niet alles juist ten beste doet!
Waer hebt g' uw oog nu blauw geloopen
Dat kunnen toch uw schenen niet bekoopen..
Waer kwaemt g' aen zoo een klap,
Het staet u waerlyk niet heel knap.
coben.
Ho, Magister, dat is een klein ongeluk, ik zal u dat wel eens vertellen... maek nu maer haest en spoed!.. - (ter zyde) Ik ben verheugd! ik ben verrukt!... ik ga spoedig myne huwelykskleederen aen trekken! Op een omzien ben ik terug! en Phietje is de myne! - spoed, Magister spoed!...
(Af langs het hekken.)
de magister.
Wat heeft die oude heden in den bol
Hy heeft gewis 't verstand op hol. -
(wil schryven.)
Welnu, myn Lier, nog eenige zoete toonen
Voor 't engelenhair en appelronde koonen.
| |
4de Tooneel.
de magister - phietje.
phietje. (langs het hekken.)
Hoe!.... myne tante is nog niet hier! die oude sukkel, met hare stramme beenen, is langs den | |
[pagina 39]
| |
grooten weg omgegaen.
de magiter (zonder omzien.)
Wie komt my in myn dichten stooren,
Hebt gy het briefje, zeg, laet hooren?
phietje.
(Op den achtergrond.) Neen, Magister, de draegster van het briefje is nog onderwege; zy zal seffens komen, (ter zyde.) de magister schynt haestig op zyn huwelyk.
de magister.
Welnu, zoo laet my dan met vrê
Kom straks met d' andre meisjes meê;
Gy komt voor Bruno's trouwkontrakt te vroeg,
Als het geteekend wordt, dan hebt gy tyds genoeg.
phietje.
(Verslagen.) Bruno's trouwkontrakt! Bruno's trouwkontrakt!.... maer gy bedriegt u, Magister, het is Bruno niet die trouwt! er staet op het briefjen....
de magister. (steeds voor zich ziende.)
Dit meisje heeft den duivel in het lyf
En is jaloersch van Bruno's lieve wyf.
phietje.
(Ontroerd.) Om Gods wil, Magister; zeg my waer Bruno is; ik wil hem zien, ik moet hem spreken: Bruno trouwt immers niet!... o, Magister, zeg my waer is Bruno!...
de magister.
't Is zoo, z' is zot van jaloesie. -
(tot Phietje,) Hy is daer, in den tuin geloopen, zie...
(de Magister wyst links; af, gezwind.)
| |
5de Tooneel.
magister - geertrui.
geertrui.
(Op langs het hekken - met het briefjen in de hand. Zy zweet en is zeer vermoeid. Zit op de bank regts.)
God zy geloofd! ik ben er eindelyk geraekt!... | |
[pagina 40]
| |
Oef! wat ben ik vermoeid!... Maer ik heb den schat! ja weldra ga ik van vreugde huppelen, als eene jongheid van drymael zeven, ik ga mynen Bruno, mynen geliefden Bruno zien!... Hy zal my in zyne armen drukken en.... my zyne beminde bruid noemen! (Zy droogt haer zweet met haren voorschoot af; intusschen neigt de Magister zich tot haer over om te zien wie zy is.)
de magister (weêr op 'l voortooneel).
Wat doet die oude kraekamandel
Van daeg langs hier op wandel?
geertrui.
(Bespeurt den Magister.) Ha, daer is de Magister, het is aen hem dat ik het briefjen afgeven moet; hy zal Bruno van myne verrassende liefdekomst verwittigen en het kontrakt opstellen. (Naer 't voortooneel.)
de magister (schryvend).
Ronde koontjes die als applen blozen;
Lipjes zacht en teêr als lenterozen.
geertrui (ter zyde).
Ik wil eens zien wat indruk het op den Magister maken zal. Zachtjes aen; ik mag met de deur in huis niet vallen; de brave man mogte nog jaloersch wezen en Bruno de goede plaets aen myne zyde betwisten...
de magister (schryvend).
Engelenhair, blond en glad,
Lyk een vrouw nooit schooner had....
geertrui (koddig groetend).
Dag, goeden dag, magister, gy zyt al druk aen 't werk, magister...
de magister (gestoord)
Zeg, wat moet u myn werken raken,
Gy zoudet beter doen u weg te maken!..
| |
[pagina 41]
| |
geertrui.
't Zal feest zyn van daeg, Magister, gelukkig de gelukkigen die er zich mogen in verblyden! (ter zyde) Laten wy hem het briefje nog niet zien.
de magister (gram).
Maer, oude kwakkel, laet my ongestoort,
Rol uw matten!... maek u voort!...
geertrui (luisterend.)
Als 't u belieft, heer Magister, gy spreekt zoo stil. (ter zyde) Ik geloof dat hy dubbelzinnige woorden zegt.
de magister (zeer luid).
Ik zeg, oude kwakkel maek u voort,
Rol uw matten!.. laet my ongestoord!...
geertrui (opschietend).
Ha, ha! magister! gy verwyt my oude kwakkel.... oude kwakkel! my 1 de bruid!... de aenstaend bruid!...
de magister.
Die heeft het ook al in den bol, myn God!
Al de vrouwen zyn-of worden-hier nog zot
geertrui (gebiedend).
Schryf, Magister! schryf myn huwelykskontrakt! schryf, zeg ik u!..
de magister.
Wat wilt ge wat ik voor u schryve?
Dat men u hier den hof uitdryve!
Ofdat men zoo een' oud suikerluit
Voor eeuwig in een zotliuis sluit!..;
geertrui (spytig lachend).
De magister is jaloersch! de magister raest! wacht, ik ga hem doen bersten van spyt. - Magister, schryf myn huwelykskontrakt seffens! de heer Graef heeft het u bevolen!...
de magister (vat haer by den arm).
Nog al, dood -verrimpelde kwee;
Kuisch u weg.... laet my met vrêe!...
| |
[pagina 42]
| |
geertrui (hem onder den neus lachend).
Ha, ha, Magister! Magister! ik heb het briefje! ik heb het briefje!... (zy toont hem het briefje) het briefje van mynheer De Graef van Diezedelle... het briefje om met Bruno te trouwen!... met Bruno hoort gy, Magister! met geenen ouden peê, zoo als gy zyt!.. maer met den jongen, flinschen, schoonen Bruno!...
de magister.
Het briefje.. wat! het briefje... gy?
Kom, oude!... gy dryft den spot met my!
(hy neemt het briefjen)
Hoe! dit briefje... Van den graef geschreven.
Wie duivel heeft haer dat gegeven!...
geertrui.
Ziet gy nu, Magisterken, met al uw beslag, en uwe dubbelzinnige woorden! ziet gy nu dat gy myn kontrakt zult schryven! gy zyt jaloersch, he! magisterken! maer ik trouw met Bruno, met Bruno alleen, al stonden er al de magisters van de wereld over en by!...
de magister (ter zyde).
Dit moet een misgreep zyn,
Nogthans de grap is fyn!
De Graef heeft willen gekken,
Nu, ik zal er eerst party uit trekken.
geertrui (luistert).
(ter zyde) Hy spreekt zeker weêr dubbelzinnige woorden. - Weet gy wel magister, (handen op de heupen) dat gy een botterik zyt!... Weel gy wel dat ik madame Bruno ben! en dat gy van madame Bruno geene dubbelzinnige woorden moet spreken!...
de magister (schertsend).
Madame Bruno, met uwen huwelykschat.
'K wensch u, van harte graeg, proficiat...
(ter zyde spottend)
‘Ronde koontjes, die als applen blozen
Lipjes zacht en teêr als lente-rozen!’
't Portret is heerelyk en juist;
Het past volkomen op die oude knuist...
| |
[pagina 43]
| |
‘Éngelenhair, blond en glad
Lyk een vrouw nooit schooner had.’
Dit ook past goed op dien gryzen borstel daer
Die 'k onder nare kap ontwaer... (lacht.)
geertrui.
Die magister lacht by slecht spel; hy doet alsof hy niet jaloersch ware, en zyn hart klopt alarm van razerny..... | |
6de Tooneel.
Vorigen. - bruno.
bruno (langs het hekken op).
Magister, achter den berg heb ik coben ontmoet, hy heeft my gezegd dat gy met ongeduld op my wacht voor eene belangryke boodschap van den heer Graef, zeg, magister, wat is er!
geertrui.
Ja, Bruno! ja, eene belangryke boodschap van den heer Graef... (Geertrui loopt achter Bruno met open armen; Bruno ontwykt haer en geefl geen acht.) Hy kent ons geluk nog niet; de magister zal het hein wat zachtjes aengeven; anders mogt er de goede jongen iets van krygen! Dat doet zoo een aerdig effekt het geluk!...
de magister (met gemaekten plegt).
Het grootst, het hoogst geluk der aerd
Is, Bruno, u thans voorbewaerd!
Ontroer u niet by myn verklaren
Het heil mogte u het hart bewaren!
O ja de Graef heeft mild op u gedacht,
En zynen wil ten dag gebragt!
Hy schenkt u eene ryke huwelyksgift,
Daerby, ter koeling van uw jongelingsdrift,
(Op Geertrui.) Die allerliefste en brave vrouw!...
Omhelst malkaêr,tot blyk van trouw...!
(Hy wil Bruno in Geertrui's armen werpen; Bruno trekt zich weg en stoot den magister op Geertrui.)
bruno (in geestdrift).
Trouwen!... ik, met die oude vryster trouwen!... ho! magister, gy dryft den spot met my, en ik wil zulks niet!... | |
[pagina 44]
| |
geertrui (links).
Ik had het gevreesd; de magister heeft hem dat zoo te vlak af gezegd; de jongen is er geheel van aengedaen... myn God! hy kan nog zot worden van blydschap!...
de magister (biedt het briefje).
Het is des Graven vaste wil.
Zie, dat dit briefjen uwen twyfel stil.
(Bruno leest en werpt het briefje weg; de magister raept het weêr op.)
bruno.
En de heer Graef heeft haer dit briefje gegeven! zy, die hartedroogster, is de draegster van dit briefje!... O myn God, myn God!... wat vang ik aen!... waer vlug ik heen!... (hevig het tooneel op en neer.)
geertrui.
Ik zal hem moeten sussen; wat toch het onverwachte geluk doet!... (Zy volgt Bruno op de hielen.)
Bruno! myn lieve Bruno! wees kalm! kom, dat ik uwe liefde in mynen boezem blussche!... kom, dat ik u aen myn harte drukke!... dat ik u!... (Bruno keert zich plotseling om en staet aengezicht voor aengezicht met Geertrui.)
bruno (de vuisten opgeheven).
Helgebroed! de duivels hebben u onder myne oogen gebragt!... (naer het achterplan.)
geertrui (met open armen).
De liefde maekt hem zinneloos!...
bruno (beraden)
Magister, zeg aen den heer Graef, dat ik my opgehangen heb! hoort gy; dat ik my opgehangen heb, liever dan met die oude vryster te trouwen. Ginds over den berg, aen den boom onder het venster van Phietje, zult gy my binnen een uer vinden hangen! vaerwel!...
(Wil af links en ontmoet Phietje
| |
[pagina 45]
| |
7de Tooneel.
Vorigen. - phietje.
phietje (buiten adem).
Bruno! ha, gy zyt daer!... ik zocht u!... ik moet u spreken! ik wil....!
bruno (koud).
't Is te laet... ik ga... laet my...!
phietje.
Gy trouwt dan, Bruno!... gy trouwt! maer het mag - het kan immers niet zyn! het is eene misreep!... hetbriefje...!
bruno.
Ik trouw niet! ik ga my ophangen!...
phietje.
No 9. Muziek van M. Van Loo, of si j'étais grande dame.
Bruno, gy zoudt u hangên!
Ik sterve van verdriet....
Wat Wilt ge toch aenvangen?
Gy meent dit immers niet.
Ik moet u al verklaren,
Hetgeen er is geschied....
bruno.
Neen, niets kan my bedaren!
Gy kent myn lyden niet.
'K ga my liever hangen,
Dan leven in de trouw,
Voor 's Graven goed verlangen,
Met zulk een' oude vrouw!
(Herhaling te samen.)
phietje.
Bruno! (Zy vliegt hem aen het lyf.)
bruno.
Gy geeft my moed om te leven! (Zy omhelzen elkander.)
| |
[pagina 46]
| |
geertrui (tot den Magister).
Wat hebben zy zoo al uit te leggen?
de magister (zeer luid).
Zy zyn in volle mingeschil
Daer Bruno haer niet trouwen wil!...
Geertuui.
Dat zal myne nicht leeren te willen trouwen als ze nog nauwelyks haren catechismus kent: ik zeg het haer alle dagen; zy is nog veel, zeer veel te jong!... | |
Achtste tooneel.
Vorigen. - de graef.
de graef (regts op).
No 10. Wyze: Vaudeville du Petit Courrier.
Welnu is reeds 't kontrakt gemaekt,
Dan zullen wy maer 't huwlyk sluiten;
Want 't harte kan niet lang besluiten,
Een liefde die zoo vurig blaekt.
Nu, geeft uw min maer vrye toomen,
Verbant maer allen dwang en druk
Ja, laet de min u overstroomen,
In 't huwlyk is het waer geluk, (bis.)
bruno (op de knie voor den Graef).
O, heer Graef, veroordeel my niet om te trouwen met eene vrouw, die ik niet bemin of kan beminnen! Heer Graef, veroordeel my niet om te sterven!
geertrui.
Hy bedankt den heer de Graef voor ons geluk.
de graef.
(Verwonderd). Maer ik begryp u niet...Gy weigert met haer (Phietje) te trouwen! Gy bemint haer des niet!...
Phietje (Geertrui luistert).
Heer Graef, er is eene misgreep begaen; er stond op het briefje dat de draegster van het zelve | |
[pagina 47]
| |
moest trouwen met den Magister! en daerom heb ik het briefje niet willen dragen...
geertrui.
Er stond op het briefje dat de draegster moest trouwen met Bruno.... Luister naer dat jong ding niet, Heer Graef, zy is jaloersch, en nog veel, zeer veel te jong om te trouwen!
de graef.
De grap is aerdig. - (tot Phietje) Zeg my eens, wie heeft u wys gemaekt dat de draegster van het briefje moest trouwen met den Magister?
phietje.
Coben, de koeiboer heeft het my zoo voorgelezen.
de graef (gewoone stem.)
(tot Geertrui). En wie heeft u gezegd dat er op stond dat gy met Bruno moest trouwen?
geertrui (Zy neigt het oor).
Als 't u belieft, Heer Graef?
de graef (luid).
Wie heeft u gezegd dat gy met Brune trouwen moest?
geertrui.
Gy, Heer Graef, ik dank u van harte Heer Graef, gy hebt het zoo op myn briefje geschreven, en Coben heeft het zelve aen myne nicht voorgelezen. Ik dank u, heer Graef.
de graef.
Ha, ha! - Zoo ware tante met Bruno getrouwd en die Coben dong naer uwe (op Phietje) hand... ha, ha... daer ligt de knoop!... Bruno trouwt met het lieve meisje dat hy bemint, zulks is myn wil. Magister, schryf, wy gaen onmiddelyk het kontrakt teekenen.
| |
[pagina 48]
| |
de magister.
Nu wordt de zake klaer,
Daer even trouwden z'allegaêr.
Ik was er ook al meê bemoeid,
Men had my d'oû maer op den nek geroeid.
bruno en phietje.
(Buigend.) Dank, van harte dank, o edelmoedige Graef!
Geertrui, (zich tusschen den Graef en het paer stellende.)
Gaen wy nu het kontrakt maken, M. de Graef?
de graef, (gewoonestem.)
Ja, gy moogt uwe toestemming in het huwelyk geven.. (Muziek.)
| |
Negende tooneel.
Vorigen. - coben. - De dorpsjeugd.Ga naar voetnoot1
coben, (in huwelykskleêren.)
(Vlug langs het hekken, gevolgd van de dorpsjeugd. - Dans en zang.)
No 11. Wyze: de Zangzieke Kleêrmaker. Wy willen lustig springen,
't Is heden huwelyksfeest.
Wy willen vrolyk zingen
En dansen om het meest, (bis)
(De dorpsjeugd schaert zich op het achterplan).
coben (tot den Magister regts.)
Zyn ze getrouwd? - Ha, nu myne beurt met het lieve Phietje! - (Bemerkt den Graef.) Oef! heer Graef!
de graef (vat Coben by den kraeg).
He? zeg eens, liefhebber, wat klucht hebt gy van | |
[pagina 49]
| |
daeg zoo willen spelen? Gy hebt de slimmerik willen schynen, en - gy hebt het briefje verkeerd gelezen!...
coben, (op beyde knieën.)
Vergeving! M. de Graef, vergeving! ik zal het binnen myn leven niet meer doen!
de graef.
Ik veroordeel u om, op staenden voet, met uwe oude vryster (op Geertrui) te trouwen. (Hy brengt Geertrui by Cohen, wil hunne handen vereenigen; zy deinzen beide terug. Gy wilt niet? - Dan laet ik u ophangen. Kies!
coben (stamelend)
Heer Graef... Heer Graef!...
de graef (barsch).
Kies! trouwen of hangen?...
coben.
Het ware my al verre eender, Heer Graef, en hangen zal nog eerst gedaen zyn; - hang my dan maer op....
de graef.
Uw besluit behaegt my; daerom zal ik wachten u te laten ophangen, tot dat gy het nog eens proberen zoudet, om het huwelyk van twee jonge lieden, die zich opregt beminnen, te doen mislukken.
coben.
No 12. Wyze: Du baiser au porteur O eedle Graef, ik dank u van harte,
Ik zeg voortaen der min vaerwel!...
geertrui.
O God, ik sterf van minnesmarte!
Myn nicht bedierf myn heele spel!..
| |
[pagina 50]
| |
bruno en phietje.
Ons heil kent heden geene palen,
Ontvang, o graef, onz' zielenzang!
Wy kunnen u ons min niet malen,
Maer eeuwig zy u onze dank!...
de graef (tot het publiek).
Twee harten aen elkander snoeren
Door liefde, en echten huwelyksband;
Ze door de vrye min vervoeren,
Tot 't hoogst geluk dat hier bestaet,
Dit is gewis geen slechte daed!
Als u ons spel voldoend' verheugde
Vier dan met ons het hoogste goed:
De reine min, de zuivre vreugde,
Die leed en pyn op aerd' verzoet!...
Herhaling van No 11. - Dans en zang.)
gordyn
| |
[pagina 51]
| |
|