Drees aan het woord

[p. 160]

De krant jubileert

Toen Het Vrije Volk de dag herdacht waarop 50 jaar geleden Het Volk voor het eerst verscheen, schreef Drees in het jubileumnummer van 1 April 1950 de volgende bijdrage.

Een wereld van herinneringen leeft in mij op bij de gedachte, dat een halve eeuw geleden ‘Het Volk’ werd opgericht. Weliswaar behoor ik niet tot degenen, die het van het begin af hebben gelezen, maar ik heb toch reeds van 1903 af tot de abonné's behoord met uitzondering natuurlijk van de tijd, dat de nazi's zich ervan hadden meester gemaakt. Scherp staat mij voor de geest het eerste nummer, dat ik los kocht, een Zaterdagavondnummer van Juni 1903! Op de voorpagina van het bijgevoegde Zondagsblad stond een tekening van Albert Hahn, tegelijk weergevend de moord, gepleegd op het Servische koningspaar, en de inhuldiging van de opvolger uit een ander huis: ‘Wij Peter de Eerste bij de gratie Gods Koning van Servië’. Sterk als de indruk was, die de tekening op mij maakte, kon ik toch weinig vermoeden, dat het de voorloper zou blijken van een andere moord elf jaar later, waarbij de tegenstelling tussen Oostenrijk en Servië, die in beide gevallen een rol speelde, de wereld in brand zou steken.

Van dat ogenblik af ben ik een trouw lezer geweest van ‘Het Volk’, dat de jaren door voor tallozen een onuitputtelijke bron van voorlichting is geweest.

Groot is de afstand, die is afgelegd van de Gelderse Kade via de Keizersgracht naar het kloeke moderne gebouw op het Hekelveld. Wat een klein partijblad was, bijna uitsluitend gericht op de politieke en maatschappelijke strijd, is een groot volksblad geworden van brede opzet. Maar van welk een ge-

[p. 161]

halte was het reeds in de eerste armoedige tijd! De mannen, die leiding gaven aan de krant, waren politieke en journalistieke figuren van de eerste rang. Wie het voorrecht hebben gehad politieke scholing op te doen uit hun artikelen hebben een blijvende herinnering aan de rijkdom aan weten en inzicht, die geschonken werd in schone, meeslepende, vaak ook geestige vorm. Het waren jaren van strijd tegen onmenselijke toestanden, van scherpe oppositie tegen conservatieve machthebbers, maar ook van verweer tegen verwarring wekkend anarchisme en syndicalisme. De strijd ging gepaard met de ontwikkeling van de positieve en constructieve gedachten van het democratisch socialisme, van constructieve opvattingen ook in de vakbeweging.

Dat de Nederlandse vakbeweging thans beschikt over een zo krachtig en bekwaam kader, waarop met vertrouwen kan worden gebouwd, nu de vakbeweging in sociaal en economisch opzicht in toenemende mate tot meer verantwoordelijkheid wordt geroepen, is mede te danken aan de voorlichting door ‘Het Volk’ gedurende vele jaren gegeven.

Haar grote ontplooiing heeft de krant gekregen toen het N.V.V. met de S.D.A.P. samen zijn schouders eronder ging zetten. In de bezettingsjaren, toen het nazi-gespuis beslag had gelegd op onze krant en Rost van Tonningen er zijn zetbazen had geplaatst, was het de vraag hoe het na de bevrijding zou gaan. Toen ik na een jaar internering uit Buchenwald terug kwam vernam ik, dat de leiding van de S.D.A.P. en het N.V.V. het erover eens waren geworden, dat partij en vakbeweging niet meer als voor de oorlog organisatorisch met elkaar verbonden zouden zijn. Ik begreep de motieven maar zag ook de bezwaren tegen dat uiteengaan. Het sterkst interesseerde mij wat er met de krant zou gebeuren. Het bleek de bedoeling die althans voorlopig samen uit te geven. Dat was mij een geruststelling, zoals ik schertsend opmerkte: ‘Dan zien we elkaar tenminste zo nu en dan’.

Tijdens de bezetting zijn dan ook al de voorbereidingen

[p. 162]

voor de hervatting van het werk getroffen. Een vernieuwing van directie en redactie moest worden voorzien. Van der Veen, de directeur, met brede visie en rusteloze energie, die echter door de stormen van de bezettingstijd geestelijk gebroken werd, had zich van het leven beroofd. Wiardi Beekman, de hoofdredacteur, man van de weerstand tot het uiterste, was in een Duits concentratiekamp, waaruit hij niet is teruggekeerd. Van de Kieft en Voskuil werden geplaatst voor de zware taak hen te vervangen onder de allermoeilijkste omstandigheden. Zij hebben het op voortreffelijke wijze gedaan. Het was een vreugde na de bevrijding het eerste nummer te ontvangen van ‘Het Vrije Volk’, een klein blaadje, dat spoedig weer uitgroeide.

De krant heeft daarna het hare bijgedragen tot de vernieuwing in het Nederlandse politieke leven, die in de Partij van de Arbeid haar belichaming heeft gevonden. Zij heeft de verbreding in geestelijk en maatschappelijk opzicht van de beweging, waarvan zij de tolk is, weerspiegeld.

Maar wat er ook gewijzigd is, weer gaat zij voor in de strijd èn tegen behoudzucht èn tegen links-extremisme. Ditmaal niet in de vorm van anarchie maar van communistische dictatuur, toch in belangrijke mate in eenzelfde geestesgesteldheid wortelend. Weer ook vindt men er de constructieve gedachten in omtrent de maatschappelijke omvorming, waarvan de noodzakelijkheid zich steeds sterker heeft afgetekend.

Mijn gelukwensen aan allen, die hun krachten aan ‘Het Vrije Volk’ wijden en aan de Partij van de Arbeid met haar voortreffelijk orgaan!