Utrecht. De huizen binnen de singels. Overzicht

[p. VII]

Verantwoording

Utrecht was in de middeleeuwen de grootste stad van de noordelijke Nederlanden. Deze middeleeuwse stad is ook tegenwoordig nog heel goed te herkennen. Enkele grote ingrepen zoals de nieuwbouw van Wijk C, de demping van een deel van

Afb. 1. Plattegrond en profielen van de stad in 1598. Kopergravure door A. van Vianen. Gemeentelijke Archiefdienst Utrecht.

de singels en de bouw van Hoog-Catharijne hebben daarin voor een klein gedeelte verandering aangebracht.

Niet alleen de straten en de singels, of stadsbuitengrachten, behoren tot de oude stad. Ook veel van de bijna vierduizend huizen daarin dragen nog bouwkundige sporen van de middeleeuwen in zich. Doordat vaak verbouwingen zijn uitgevoerd is dat echter niet altijd zo goed te zien. Sommige huizen dateren nog uit de 12de eeuw. Deze huizen konden zo lang blijven bestaan omdat ze toen al van steen waren. De meeste huizen waren echter nog van hout omdat natuur- en baksteen duur waren. De houten huizen zijn allemaal vrijwel geheel verdwenen. Bij stadsbranden gingen ze vaak verloren. Vooral in de 17de eeuw werd het bouwen van houten huizen daarom verboden.

[p. VIII]

Doordat grote, voormalige kerkelijke terreinen vrij kwamen, werden er in de 17de eeuw veel nieuwe huizen gebouwd. Voor het maken van een beschrijving van deze huizen - van soms in Nederland zeldzame typen -, werd in 1983 een duizendtal huizen bezocht. Veel over deze huizen is ook bekend geworden dankzij onderzoek, dat al sinds 1975 door de onderafdeling monumenten van de dienstenstructuur ROVU van de gemeente Utrecht tijdens verbouwingen werd gedaan. De resultaten hiervan zijn verwerkt in het eerste deel van de Geïllustreerde Beschrijving, Utrecht: de huizen binnen de singels.

Niet alle bezochte huizen konden in dat deel aan de orde komen. Daarom is gekozen voor het samenstellen van een tweede deel, waarin vrijwel alle huizen, die onderdeel hebben uitgemaakt van het onderzoek, in het kort worden beschreven en worden afgebeeld met een foto of tekening van de voorgevel als illustratie. Een belangrijk onderdeel om meer inzicht te bieden in de historie van de grachten, straten en stegen afzonderlijk vormt de geboden historische karakterisering daarvan.

Aangezien het tweede deel een overzicht biedt over de in de oude stad aanwezige historische bebouwing is dit deel der Beschrijving zodanig samengesteld, dat het tevens interesse van een breed publiek kan wekken voor de geschiedenis en de bebouwing van Utrecht.