Logo DBNL
Tafel van den kersten ghelove. Deel 2: Winterstuc (1937)

Tafel van den kersten ghelove. Deel 2: Winterstuc

(1937)– Dirc van Delf–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

Dat sevende is van den. XII. teikenen des hemels firmaments.

33-11[5 c] Dat firmament des hemels is bevanghen3 van enen sceef 4 cirkel, dat die een helft neycht totten westen ende die ander 5 helft totten noorden ende hiet zodaycus, dat beduut een leven. 6 Want mitten loop der planeten so staet onder hem alle dat 7 leven heeft ontfaen. In desen cirkel staen twalef teikenen, die 8 vaendraghers8 sijn alre winninge der naturen ende verdervinge. 9 Ende hieten aldus.

10Sunt aries, taurus, gemini, cancer, leo, virgo, 11 Libra <que>, scorpius, architenens, caper, anphora, piscis,

1212Ende hieten daerom teikenen des hemels na desen voor-

tekstkritische noten

13 noemden dieren. Eerst, want die hemel wat gelijcs werct na 14 deser dieren naturen13, of anders, dat die sterren deser teyken 15 also ghewracht sijn in hare stede nader ghedaenten deser 16 dieren. Die sonne ende maen gaen in alre midwaerde vander 17 maent in een van deser teiken ende die sonne comt om17 binnen 18 enen iair ende werct veel ghelijcs inder naturen na deser 19 dieren.

20Dat eerste teyken is Aries, dat hiet een ram. In desen selven 21 wart eerst die sonne ghemaect. Ende als die ram voor starc is 22 ende stotich ende after teder ende cranc, also is die sonne in 23 desen teiken na horen loop. Of anders, als die ram des winters 24 rustet op die luchter zijd ende des zomers op die rechter zijd, 25 also toent haer die sonne in desen teyken des winters, wanneer 26 si coemt tot onser yegeninge ende des somers, na datsi opwart 27 clijmt.

28Dat ander is taurus, dat hiet een styer. Want als die son is 29 in desen teiken, so beghintmen die aerde te bouwen ende te 30 eeren30 mit arbeide deser dieren. Of anders, gelijc [5 d] als die 31 stier is een starcker dier dan een ram, also wort die sonne 32 starcker in horen wercken dan si te voeren was ende wil als 33 een stier winnen vrucht der naturen.

34Dat derde is gemini, dat hiet twier vriende ommevaen34. Want 35 der sonnen craft in desen teiken wart ghedubbelt an horen 36 wercken. Of anders, ghelijc als dit teiken wert ghemaelt twe 37 ionghekijns malcander om te cleppen37, also doet die sonne in 38 desen teiken vergaderinge der naturen, der wortelen inder 39 aerden ende winninge der dieren.

40Dat vierde is cancer, dat hiet een creeft, <want ghelijc dat 41 die creeft> afterwaert gaet overrugge, also gaet die sonne in 42 desen teiken afterwaert van onse yegheninge ende dan so en 43 clymt si niet meer opwairts. Of anders: die sterren van desen 44 teiken staen als een creeft afterrug gaende44. Ende in desen

tekstkritische noten

45 teiken is solsticium estivale, dat dach ende nacht even lanc 46 sijn.

47Dat vijfde is leo, dat hiet een lewe. Want als die leeu is 48 vo<ir> van heter naturen ende van onsoenliken toorn ende48 49 after so is hij zwack, also is die sonne in desen teyken alre 50 heetste ende droechste ende allencsom wart si weker. Ypoeras 51 seit, dat in desen teiken quaet is bloet te laten51 ende medicinen 52 te nemen van purgacien om gebrecs willen van humore ende 53 onder onghetemperde lucht. In desen teiken sijn getellet die 54 hontsdage, die seer pijnlic den braghen54 sijn van den hoofde.

55Dat seste is virgo, dat hiet een maecht, want gelijc als een 56 ioncfrou van haer selven onvruchtbaer is, also is die sonne in 57 desen teiken, dat si die aerde niet en laet winnen, mer datter 58 ghewonnen is, wert rijp. Of anders: die sterren van desen tei-59ken [6 a] sijn seer suverlic ende scoon, mer si en gheven 60 ghenen utvloet59, als ioncfrouscap boven alle ghedaenten gaet, 61 61<mer> veel te scouwen comt selden of bate61. Job seit: Ic 62 heb een verbant mit minen ogen opgenomen62 ghien ioncfrouwe 63 aen te sien.

64Dat sevende hiet libra, dat hiet een weechscael. Want gelijc 65 als een weechscael is gevonden om die dinghen ghelijc uut te 66 deilen, also wanneer die sonne is in desen teyken, worden die 67 dach ende <nacht> gelijc gheweghen. Of anders: die sterren 68 van desen teiken sijn als een weechscael ghelijc ghewracht 69 ende weghen den somer uut ende den winter in ende die in-70ghewonnen gueden uut te verteren69.

71Dat achte is scorpius, dat hiet een scorpioen. Want ghelijc

tekstkritische noten

72 dat dat dier mitten hoofde speelt ende mitten starte steect, 73 also is die sonne in desen teiken: voir in so is si die tijt tem-74perende ende saft te liden, mer na laet si ons die coude ende 75 vorst drucken ende steken mit anghelen. Of anders: die ster-76ren van desen teyken sijn ghelijck mit hoirnen ghemaect als 77 of sij stekich77 waren ende die sijn inden hemel veel listige 78 werke makende om haren roeren van anderen sterren.

79Dat neghende is sagittarius, dat hiet een scut. Want gelijc 80 dat een scut is wapen van veers80 mede te vechten, also laet die 81 son in desen teiken van veers uut der lucht scutte der tijt81 82 ghescien, als is storm, onweder, vorst, ijs, haghel, snee ende 83 des ghelijcs veel. Of anders: men maect dit teiken vander 84 scutte sijn afterdeel gelijc enen beest tot eenre bewisinge, dat 85 die sonne in desen teiken die een coninc is inden hemel, dan 86 86onderdrucket is ende verworpen [6 b] als Nabugodonosor, die, 87 machtige coninc in Babylonien, ses maenten verworpen was 88 van sinen volc ende liep op handen ende op voeten ende at 89 hoy als een beest.

90Die tiende is capricornus, dat hiet een ghehoornt bock. Want 91 ghelijc dat een bock in sijnre weyden altijt begeert te clym-92men ende sijn hoornen opwaert heeft, also clymt die son in 93 desen teiken voortmeer opwaert an den hemel ende sciet ende 94 reyct uut93 hair hoornen der rayen94 over berch ende dal, die 95 oic mede beghinnet van hetten te steken. Of anders: ghelijc 96 dat die bock heymelike pade doer stienroedse can vinden ende 97 doer clymmen, also sijn ander sonnen97 een heymelic doorganc 98 anden cirkel zodyacum ende dair om hieten si der sonnen 99 poorten.

tekstkritische noten

100Die leste twee teykenen als die elfte ende die twalefte sijn 101 aquarius ende piscis. Ende in spera materiali setse die meester 102 voor één capittel heen, ende hieten waterghieter ende die 103 visch, dair een wel volcht na den ander, die visch inden water. 104 Also laet104 die sonne in desen teiken van waterachtighe lucht, 105 wantet dan veel reghent, dat als dat inder aerde is, swemmet 106 dan als een visch. Of anders: die sterren hieten catharacte 107 celi dat beduut hemelsche veynster, die opghedaen worden 108 onder Noes tiden ende het reghende viertich108 ellenboech boven 109 alle berghen; doe swam alle die werelt in den water ende 110 verghinc.

111Dese twalef teikenen voorghenoemt sijn formieres111 des men-112schen lichaem ende die cirkel zodiacus gaet des menschen 113 <natuer> al om ende om mit sijn craft ende leven, als die 114 mensche van bloede is ontfaen. Dat eerste teiken Aries for-115miert des menschen hooft ende sijn aensicht. Dat ander teiken, 116 Taurus, formiert sijn hals ende sijn strot. [6 c] Dat derde 117 teiken, gemini, formiert sijn scouderen, sijn armen ende benen. 118 Dat vierde teiken, Cancer schict sijn borst ende oghen. Dat 119 vijfte is leo ende formiert sijn hert ende sijn nieren. Dat seste 120 virgo formiert sijn inghedoomt, darmen ende lever. Dat seven-121de libra formiert sijn dyen ende grof vleisch. Dat achte is 122 scorpio ende formiert sijn einde, sijn scaft ende sijn clootkijn122. 123 Dat negende is sagittarius ende formiert sijn haessen. Die 124 tiende is capricornus ende formiert sijn knyen. Dat elfte aqua-125rius formiert sijn scenen. Dat. xii. piscis formiert sijn voeten 126 ende zoelen. Ende hier <om> is te weten wat teiken dat126 127 hogher in den hemel is. Ende daer die sonne machtichste

tekstkritische noten

128 <is> in loop in graden tot dier tijt, so ontfaet die mensche 129 der teiken craft meer ende groter; ende so die sonne veerre 130 is van enighe teiken, so die mensche meerre gebrec heeft an 131 die leden, die die teiken pleghen te formieren. Ende aldus 132 coemt toe dat die een mensch bet gheledet is ende meerre dan 133 die ander, al ist wel waer dat daer noch veel ander saken an 134 comen vanden ouderen, dair mi niet of en boert te scriven.


Vorige Volgende