De briefwisseling tussen Lodewijk van Deyssel en Albert Verwey

288

Telegram, aangenomen te Baarn, den 21/3 1898,

ten 5 u. 30 m. des na middags,

ontvangen te Noordwijk, den 21/3 1898,

ten 5 u. 51 des namiddags.

Verwey

NoordwijkaanZee

Ik blijf op reis in Elysium/ik heb echter een paar dagen/geforceerde vacantie wegens een/

[p. 289]

sterfgeval.⁷¹³ Als je mij dus zien/wilt doe mij dan het groote/genoegen morgen of overmorgen/hier te komen als je eenigszins kunt./

Karel

713 Op 21 maart 1898, een verrukkelijke lente-dag, was Van Deyssel niettemin ‘lichtelijk gebouleverseerd door het sterfgeval van den man der zuster mijner gade’, die buiten zijn vrouw twee zoontjes achterliet. Besloten werd dat Van Deyssel zijn isolement zou verbreken om op donderdagmorgen 24 maart, samen met zijn vrouw, de begrafenis in Amsterdam bij te wonen. Naar Verwey vertrok toen dit telegram, waarvan de aanhef in eerste versie luidde: ‘Ik zet mijn solitaire reizen door de Elyseesche velden...’ Verwey arriveerde te Baarn op dinsdag 22 maart, te 5.45. ‘Het heeft er veel van of hij [Van Deyssel], van de nood een deugd makende, zich een soort korte vakantie heeft toegestaan en Verwey uitgenodigd om enige nachten te komen logeren. Dan konden werk-ervaringen worden uitgewisseld en de belangen van hun tijdschrift in mondeling overleg behartigd’, aldus J. Kamerbeek Jr. in zijn essay over Van Deyssel's verbeelding' Een Bezoek als document humain, eerst verschenen in De Nieuwe Taalgids, dl. 51 (1958), p. 129-139, en p. 193-199; voor de eerste maal herdrukt in J. Kamerbeek, Creatieve wedijver/Vier historisch-critische opstellen, Amsterdam, 1962, p. 87-114; zie ook Harry G.M. Prick, Bij de studie van J. Kamerbeek Jr. over Van Deyssels Een Bezoek, in De Nieuwe Taalgids, dl. 51 (1958), p. 199-206. Een van de vele verdiensten van Kamerbeek's studie is de analyse van Van Deyssel's brief, d.d. 25 maart 1898. Hoe grondig en hoe overtuigend die analyse is uitgevallen, zal eerst tenvolle duidelijk worden zodra het derde en laatste deel van De briefwisseling tussen Lodewijk van Deyssel en Albert Verwey zal zijn verschenen.
Op 28, 29 en 30 maart 1898 zou Van Deyssel de uitvaart van zijn zwager evoceren in de ‘schets’ Een begrafenis, gepubliceerd als Een begrafenis/Studie in het Tweemaandelijksch Tijdschrift, 4e jrg., aflev. 6, juli 1898, p. 415-418, en voor de eerste maal herdrukt in de bundel Verbeeldingen, Amsterdam, z.j. (1908), p. 99-104. De beide zoontjes van zijn overleden zwager zijn ook in die schets aanwezig: ‘Zijn twee kindren stonden daar. Zij hadden gladde, verweesde hoofden, blond van kleur. Zij schenen omgeven van verlatenheid en stonden met hun kleurige gezichten aan den zwarten muur der onbewegelijke schaar van vreemde mannen, terwijl hun vader zoo bizonder mooi als zij hem nooit hadden gezien en als een prachtig aangekleede jonge kameraad daar bij hen nederlag. (...) Er zijn zes lakeyen gekomen in zwarte liverei. Die hebben van de jongetjes den vreemden lichtkleurigen prins, die hun vader nu was, weêr weg-genomen. Als een verbazend en reus-achtig speelgoed hebben zij in een zwarte doos, die wel nòg grooter was dan de jongens, met hun armen wijd uitgestrekt, reiken konden, en die met zilvren schroeven zoo groot als een mansvinger was gesloten, hem weg-gedragen, naar een prachtigen zwarten praalwagen, die door met zwart fluweel bekleede paarden werd getrokken met hooge zwarte pluimen op hun koppen.’ Later, in het volg-rijtuig dat beide jongetjes deelden met Van Deyssel en diens echtgenote: ‘De eene jonge knaap zat daar. Hij was zeer blank en blond van haar, terwijl het om hem heen zoo zwart was. De andere keek na eenigen tijd eens uit en fluisterde in zich zelf over een vriendje: “Kijk, dat is Hendrik, die daar gaat.”’
Op 20 juni en op 4 juli 1898 heeft Van Deyssel zich, in het dossier Text-kritiek, over Een begrafenis gebogen: zie Het leven van Frank Rozelaar, tweede, herziene en vervolledigde druk, 's-Gravenhage, 1982, p. 346.