Jongens en wetenschap. Deel 1

[p. 81]

Proeven met Planten
Door Dr. Monika Meyer-Holzapfel

I. Proeven over de Groei

a) De wortel.

We laten linzen op een vochtig watje in een vat met een glazen plaat 2 dagen kiemen. Bij de kiemende lins groeit de wortel naar beneden (a).

a

b

c

We draaien enige kiemplantjes zo dat de wortel naar boven gericht is (b).

Twee dagen nadien is de wortel weer naar beneden gericht (c).

De wortel heeft als kenmerk dat hij in de richting van de zwaartekracht groeit.

b) De stengel.

We planten pas ontkiemde zonnebloemen in een pot en brengen ze dan zoveel mogelijk in een horizontale houding. Het uitvallen van aarde wordt door een karton verhinderd. We meten de tijd tot de eerste zichtbare kromming.

De stengel van de meeste groene planten



heeft als kenmerk dat hij in de tegenovergestelde richting van de zwaartekracht groeit.

We zetten een pot met pas ontkiemde zonnebloemen in een goed gesloten doos. Op de hoogte van de zaadlobben hebben we in een wand van de doos een ronde opening geknipt, waardoor het licht van het raam binnen kan komen. De voordien rechte kiemplantjes krommen zich weldra. De stengel groeit naar het licht toe.

[p. 82]

II. Proeven over de Waterverdamping van de Planten

Het water met de daarin opgeloste voedingstoffen stijgt in de plant omhoog. Overtollig water wordt door de zogenaamde huidmondjes in de bladeren weer uitgescheiden. Deze waterafgifte heet transpiratie. - We zullen de verdamping van het water bewijzen:

In een fles met een wijde hals wordt een dubbel doorboorde kurk gestoken. Door de ene opening steken we een gebogen glazen buis van ongeveer 8 mm doorsnee, door de andere een tak met veel bladeren. De openingen in de kurk moeten door een paar druppels hete paraffine of zegellak helemaal afgesloten worden.

Door de dunne glazen buis vullen we dan water aan en laten de overblijvende luchtbellen uit de fles ontwijken. Er mag geen lucht in blijven. We geven het einde van de waterzuil links aan, met een streep in Oostindische inkt. Telkens na dezelfde tijd zetten we verder streepjes om te zien hoever zich de waterzuil heeft verkort. De verkorting is alleen te verklaren doordat er water door de stengel van de plant opgenomen en door de bladeren afgescheiden wordt.

III. Proeven over de Ademhaling van de Planten

Een plant heeft voor haar levensverrichtingen (het groeiproces, het opstijgen van het sap, weerstand tegen weer en wind, enz.) energie en een bepaalde warmte nodig. Die ontstaan door voedselsplitsing in eenvoudig gebouwde stoffen. Het lijkt wat op verbranding. Voor deze splitsing wordt zuurstof aan de lucht onttrokken en bovendien koolzuur in gasvorm afgescheiden.

1. Bewijs van Koolzuurafscheiding.

We zetten een inmaakglas in een met water gevuld plat bord. Onder het inmaakglas wordt een wijnglas met helder kalkwater geplaatst. (Kalkwater krijg je door gebluste kalk met water te schudden. Nadat de kalk bezonken is, giet je er de heldere vloeistof af.) Ook een drinkglas met een bos bloemen wordt onder het inmaakglas gezet. Na enige tijd wordt het kalkwater troebel. Kalkwater wordt alleen

[p. 83]

troebel in aanwezigheid van koolzuur. We herhalen de proef, plaatsen nu geen bos bloemen onder het inmaakglas. Het kalkwater blijft nu helder.

2. Bewijs van warmteontwikkeling bij de ademhaling.

We vullen een donkere wijnfles tot over de helft met droge en een tweede met kiemende erwten die we bij proef I besproken hebben. In elke fles brengen we dan een lange en gevoelige thermometer die we in de erwten steken. De tussenruimte in de hals van de fles vullen we goed aan met watten. Na het verloop van een dag lezen we de temperatuur in de twee flessen af. In de fles met kiemende erwten zal ze hoger zijn dan in de fles met droge erwten.

IV. Proef over de Assimilatie

Het gasvormige koolzuur van de lucht (die uit koolstof en zuurstof bestaat) dringt door kleine openingen in de bladeren en wordt door de bladgroenkorrels opgenomen. Deze maken dat de koolstof zich verbindt met de stoffen die uit de bodem opgenomen en in het water opgelost zijn, waarbij de zuurstof ontsnapt. Hierbij ontstaan waardevolle voedingsstoffen die ook voor de voeding van mensen en dieren onontbeerlijk zijn. Dit proces heet assimilatie. Hier gebeurt het omgekeerde van de ademhaling waarbij zuurstof opgenomen en koolzuur afgescheiden wordt. De twee processen spelen zich tegelijk af in de plant.

Het afgeven van zuurstof bij de assimilatie kunnen we als volgt bewijzen.

We gieten koolzuurhoudend mineraalwater in een inmaakglas en wachten tot er geen luchtbellen meer opstijgen. Dan brengen we er verschillende scheuten van waterpest in, die veel voorkomt in beken, en we bedekken ze met een glazen trechter, waarbij de buis van de trechter volledig in het water moet gedompeld zijn. Dan vullen we een reageerbuisje helemaal met putwater, sluiten het af met onze duim en brengen de opening er van onder water omgekeerd op de trechterbuis, waarbij er geen water mag ontsnappen.

[p. 84]

Als we alles een tijdlang in de zon zetten, dan stijgen er na een poosje kleine blaasjes op in de reageerbuis. We bereiden nu een spirituslamp en een krul hout. Als ongeveer de helft van de reageerbuis met gas gevuld is, dan tillen we ze onder water van de trechterbuis af, sluiten ze af met onze linker duim, halen ze er gesloten uit, keren ze om, openen ze pas als we de intussen aangestoken krul hout uitgeblazen hebben. De nog nagloeiende krul wordt nu in de reageerbuis gebracht. Ze vlamt op.

Het is een eigenschap van zuurstof, nagloeiende krullen hout te laten opvlammen. Hiermee hebben we bewezen dat het uit de plant opgestegen gas zuurstof is.