Algemeen letterkundig lexicon

protasis-2

Etym: Gr. pro-tassein = voorop plaatsen.

Term uit de retorica voor het eerste, onderschikkende, deel van een volzin (periodus-1) of versregel waarin de voorwaarden staan waaraan de inhoud van het tweede deel, de erop volgende hoofdzin (apodosis), dient te voldoen. Vaak betreft het zinnen met een antithese van het type ‘als ..., dan ...’.

Een voorbeeld van zinnen met protasis en apodosis zijn de twee laatste strofen van het anonieme ‘Vermakelyk-lied’ uit Apollo's St. Nicolaasgift aan Minerva (ca. 1730):

Zal dat Kind zyn gelyk de Vaar,
Tussen den Haag,
Dan zal het zyn een Sneukelaar,
Tussen den Haag en Leye, Leye, Leye,
Tussen den Haag en Leydzendam.
Zal dat Kind zyn gelyk de Moer,
Tussen den Haag,
Dan zal het zyn een mooje Hoer,
Tussen den Haag en Leye, Leye, Leye,
Tussen den Haag en Leydzendam.
(G. Komrij, De Nederlandse poëzie van de 17de en 18de eeuw in 1000 en einige gedichten, 1986, p. 957-960).

Lit: H.C. Nutting, Studies in the si-clause (2 dln, 1905).

protasis-1 zie expositie

proteron hysteron zie hysteron proteron