Logo DBNL
Oostwaarts (1992)

Oostwaarts

(1992)–Louis Couperus–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige

Verantwoording

In mei 1921 bezocht Couperus de hoofdredacteur-eigenaar van de Haagsche post, S.F. van Oss, in zijn kantoor te Den Haag. Bij die gelegenheid stelde Van Oss hem voor als ‘speciaal correspondent’ van de Haagsche post een reis door het Verre Oosten te maken.1 In ruil voor een niet nader bepaald aantal reisbrieven van Couperus zou de Haagsche post alle kosten van de reis voor zijn rekening nemen. Zowel Van Oss als Couperus hebben later hun herinnering aan dit onderhoud vastgelegd. Volgens Van Oss had Couperus voor de reis van hem en van zijn vrouw ƒ20.000,- en voor zichzelf als honorarium ƒ10.000,- gevraagd. De reisbrieven die Couperus in de Haagsche post publiceerde, zouden daarmee uiteindelijk op ƒ400,- per stuk komen.2 In zijn verslag van het gesprek ging Couperus in op het doel van de reis: ‘[...] niet om economische toestanden te bestudeeren, niet om de Japansche diepzee te peilen, niet om een beeld van onze Nederlandsch-Indische kolonisatie te geven [...] maar enkel om eenige luchtige toeriste-brieven te schrijven.‘3

Op 24 mei 1921 bevestigde Van Oss schriftelijk de gemaakte afspraken. In zijn brief aan Couperus worden andere bedragen genoemd dan hij zich later zou herinneren: ‘Voor de goede orde hebben wij de eer hiermede onze afspraak van heden te bevestigen. Wij zijn overeengekomen dat U ongeveer begin October als speciaal correspondent van de Haagsche Post in gezelschap van

Mevrouw, Uw echtgenote een reis zult ondernemen naar Nederlandsch Indië, door enkele der voornaamste Chineesche havens en Japan. Uit die gewesten zendt U ons een niet nader bepaald aantal brieven waarvan U ons het auteursrecht geheel afstaat, met dien verstande dat indien wij later mochten overgaan de Indische en Japansche brieven in boekvorm uit te geven, wij de helft der netto winst op deze uitgave aan U zullen afdragen. Vaststelling van het reisplan laten wij geheel aan U over, eveneens bepaling van het aantal brieven; ofschoon wij hopen dat dit aantal met het oog op de zeer hooge kosten, niet al te klein zal zijn.

‘Wij verzoeken U beleefd elk Uwer brieven aangeteekend te willen verzenden; en verder nemen wij acte van Uw belofte te zorgen voor een flinke sorteering mooie fotografieën of desnoods prentbriefkaarten voor de illustraties in het boek.

‘Wij hadden hedenochtend afgesproken U een kredietbrief van F 12.000.- voor Uw reiskosten ter hand te stellen, doch na ons onderhoud van hedenmiddag zullen wij dit bedrag verhoogen tot F 15.000.-. Hetgeen daarvan mocht overblijven draagt U aan ons af; een eventueel tekort zullen wij op Uw aanvrage bijpassen. Behalve dezen kredietbrief zullen wij ook zorgen voor biljetten op de booten voor de uit- en thuisreis.’4

Op 23 september 1921 schreef Couperus aan Maurits Wagenvoort: ‘Spoedig gaan we het groote Avontuur te gemoet in de richting der Rijzende Zon! Denk eens aan ons, als we zitten tusschen aard- en zeebevingen, pest, cholera, taifoons, kersenbloesems en wat dies meer zij!’5 Couperus vertrok op 1 oktober met ‘De Prins der Nederlanden’. Aan het einde van die maand arriveerde hij te Sabang op Sumatra. Zijn eerste reisbrief was toen al verschenen in de Haagsche post van 22 oktober. Couperus reisde bijna vier maanden door Nederlands-Indië. Half februari 1922

vertrok hij naar Hongkong. Na een verblijf van zes dagen in Balik-Papan op Borneo zette hij zijn reis naar Hongkong en Japan voort. Couperus' laatste reisbrief uit Indië verscheen in de Haagsche post van 2 september 1922, een maand voor zijn terugkeer in Nederland.

Een jaar later werden de Indische reisbrieven onder de titel Oostwaarts gebundeld uitgegeven door uitgeverij H.P. Leopold te 's-Gravenhage. Deze uitgeverij was door Van Oss opgericht om de boekuitgave van Couperus' reisschetsen mogelijk te maken.6 Couperus heeft de uitgave nog wel zelf verzorgd, maar het geplande ‘Voorwoord’ heeft hij niet meer kunnen schrijven. Het boek verscheen enkele maanden na zijn dood met een ‘Inleiding’ van Van Oss.

Bronnen

Voorzover ons bekend, zijn van de reisschetsen in de bundel Oostwaarts de volgende door de auteur geautoriseerde bronnen overgeleverd:

A. voorpublikaties in de Haagsche post:

In zijn inleiding bij Oostwaarts heeft Van Oss het over ‘een-en-zeventig brieven’ van Couperus. Dit aantal is waarschijnlijk gebaseerd op de foutieve nummering in de Haagsche post, waar de laatste reisbrief nummer 71 heeft. In werkelijkheid heeft Couperus 73 brieven over zijn reis door het Verre Oosten in de Haagsche post gepubliceerd. Hiervan zijn er 41 gebundeld in Oostwaarts.

Volgens Van Oss verscheen de eerste reisbrief op 17 december 1921 in de Haagsche post. Deze brief is weliswaar met ‘1’ genummerd, maar er waren al drie feuilletons aan voorafgegaan onder de titel ‘Louis Couperus op weg naar Indië’. Zij verschenen in de Haagsche post van 22 oktober, 5 en 26 november 1921. In Oostwaarts vormen zij de eerste paragrafen van hoofdstuk I. De vijfde reisbrief, de tweede vanuit Sumatra, bereikte de Haagsche post eerder dan de vierde en werd ook eerder in het weekblad gepubli-

ceerd. De eraan voorafgaande vierde brief verscheen een week later met een noot van de redactie waarin de juiste volgorde werd aangegeven. Naar die volgorde zijn ze in Oostwaarts gebundeld.

Met uitzondering van de paragrafen 4 en 5 van hoofdstuk I komt elke paragraaf in Oostwaarts overeen met een feuilleton in de Haagsche post. De paragrafen 4 en 5 zijn waarschijnlijk niet voorgepubliceerd, omdat de kopij te laat bij de Haagsche post is gearriveerd. De feuilletons onder de verzameltitel ‘Louis Couperus door Ned.-Indië’ zijn genummerd van 1-38. Alle feuilletons zijn in de Haagsche post door de redactie verder voorzien van een of meer titels:

‘Het ideale weêr. Een drijvend huis vol heerlijkheden’ onder de verzameltitel ‘Louis Couperus op weg naar Indië’. Haagsche post 8 (1921), nr. 408 (22 oktober), p. 1847.

‘Een sproke van ijzer en staal. De Straat van Messina’ onder de verzameltitel ‘Louis Couperus op weg naar Indië’. Haagsche post 8 (1921), nr. 410 (5 november), p. 1925.

‘Feest aan boord. Jong Holland's roeping’ onder de verzameltitel ‘Louis Couperus op weg naar Indië’. Haagsche post 8 (1921), nr 413 (26 november), p. 2059.

‘Modern Medan. Het costuum van den planter’ onder de verzameltitel ‘Louis Couperus door Ned.-Indië’. Haagsche post 8 (1921), nr. 416 (17 december), p. 2195.

‘Bij den gouverneur van Sumatra's oostkust. De Indische avond’ onder de verzameltitel ‘Met Louis Couperus door Ned.-Indië’. Haagsche post 8 (1921), nr. 417 (24 december), p. 2235. Met de noot: ‘Deze brief, welke ons later bereikte dan de in de h.p. van 17 December geplaatste, behoort daaraan vooraf te gaan.-Red. h.p.’

‘Deli-dekblad. Het leven der koelies’ onder de verzameltitel ‘Met Louis Couperus door Ned.-Indië’. Haagsche post 8 (1921), nr. 418 (31 december), p. 2275.

‘Westersche werkers in het Oosten. De onafweerbare melancholie’ onder de verzameltitel ‘Met Louis Couperus door Ned.-Indië’. Haagsche post 9 (1922), nr. 419 (7 januari), p. 7.

‘De losse veter van den kroonprins van Deli. De tempel der woekeraars’ onder de verzameltitel ‘Met Louis Couperus door Ned.-Indië’. Haagsche post 9 (1922), nr. 420 (14 januari), p. 47.

‘Oliepalm, rubber en malaise. Naar de “Koninklijke”’ onder de verzameltitel ‘Met Louis Couperus door Ned.-Indië’. Haagsche post 9 (1922), nr. 421 (21 januari), p. 67.

‘700 M. boren voor een kwart millioen. Het mysterie van een petroleumblik’ onder de verzameltitel ‘Met Louis Couperus door Ned.-Indië’. Haagsche post 9 (1922), nr. 422 (28 januari), p. 123.

‘Het vreugdedorp der leprozen. Schoonheid te midden der wanstaltigheid’ onder de verzameltitel ‘Met Louis Couperus door Ned.-Indië’. Haagsche post 9 (1922), nr. 423 (4 februari), p. 163.

‘Een spelletje schaak om twaalf slaven. De tijger als menschen-beschermer’ onder de verzameltitel ‘Met Louis Couperus door Ned.-Indië’. Haagsche post 9 (1922), nr. 424 (11 februari), p. 203.

‘Het heiligdom van Tiga Dolok. Gelukkige eenvoud’ onder de verzameltitel ‘Met Louis Couperus door Ned.-Indië’. Haagsche post 9 (1922), nr. 425 (18 februari), p. 243.

‘De triomftocht dwars door Sumatra. Het Toba-meer’ onder de verzameltitel ‘Met Louis Couperus door Ned.-Indië’. Haagsche post 9 (1922), nr. 426 (25 februari), p. 283.

‘Dwars door Sumatra. De liefde van Merapi en Singalang’ onder de verzameltitel ‘Met Louis Couperus door Ned.-Indië’. Haagsche post 9 (1922), nr. 427 (4 maart), p. 323.

‘Het matriarchaat der Minang-Kabauers. De schoonheid der rijstvelden’ onder de verzameltitel ‘Met Louis Couperus door Ned.-Indië’. Haagsche post 9 (1922), nr. 428 (11 maart), p. 363.

‘Van Sumatra naar Java. Jeugdherinneringen aan Batavia’ onder de verzameltitel ‘Met Louis Couperus door Ned.-Indië’. Haagsche post 9 (1922), nr. 429 (18 maart), p. 403.

‘De kunst van rijsttafel eten. Het bad, dat geen bad is’ onder de verzameltitel ‘Met Louis Couperus door Ned.-Indië’. Haagsche post 9 (1922), nr. 430 (25 maart), p. 445.

‘De dienende Maleier. Schimmen uit het verleden’ onder de verzameltitel ‘Met Louis Couperus door Ned.-Indië’. Haagsche post 9 (1922), nr. 431 (1 april), p. 481.

‘Boeddhistische beeldhouwkunst. De eerste en de tweede vrouw. Een droomer in 's lands plantentuin’ onder de verzameltitel ‘Met Louis Couperus door Ned.-Indië’. Haagsche post 9 (1922), nr. 432 (8 april), p. 525.

‘Bandoeng en Weltevreden. De legende van de Omgekeerde Prauw’ onder de verzameltitel ‘Met Louis Couperus door Ned.-Indië’. Haagsche post 9 (1922), nr. 433 (15 april), p. 565.

‘Bij den eereburger van Bandoeng. Een uniek hôtelier’ onder de verzameltitel ‘Met Louis Couperus door Ned.-Indië’. Haagsche post 9 (1922), nr. 434 (22 april), p. 603.

‘De tocht der aardschuivingen. Naar het meer van Bagendit’ onder de verzameltitel ‘Met Louis Couperus door Ned.-Indië’. Haagsche post 9 (1922), nr. 435 (29 april), p. 647.

‘De tocht naar het Zwavelmeer. Het eiland der geheimenis’ onder de verzameltitel ‘Met Louis Couperus door Ned.-Indië’. Haagsche post 9 (1922), nr. 436 (6 mei), p. 685.

‘Naar de Vorstenlanden. Bij den resident van Solo’ onder de verzameltitel ‘Met Louis Couperus door Ned.-Indië’. Haagsche post 9 (1922), nr. 437 (13 mei), p. 721.

‘Soesoehoenan en rezident. Het geheim der naderende toekomst’ onder de verzameltitel ‘Met Louis Couperus door Ned.-Indië’. Haagsche post 9 (1922), nr. 438 (20 mei), p. 771.

‘De voorstelling van de Wajang-Wong. Het spel van Dewi An-greni’ onder de verzameltitel ‘Met Louis Couperus door Ned.-Indië’. Haagsche post 9 (1922), nr. 439 (27 mei), p. 811, 810.

‘Het huwelijk van een Javaansche prinses. De regent als componist en dirigent’ onder de verzameltitel ‘Met Louis Couperus door Ned.-Indië’. Haagsche post 9 (1922), nr. 440 (3 juni), p. 851.

‘Bij den soenân op bezoek. Het verwende kroonprinsje. De dans der bedojo's’ onder de verzameltitel ‘Met Louis Couperus door Ned.-Indië’. Haagsche post 9 (1922), nr. 441 (10 juni), p. 891.

‘Bij den rezident te Djokdja. De geheimvolle kraton’ onder de verzameltitel ‘Met Louis Couperus door Ned.-Indië’. Haagsche post 9 (1922), nr. 442 (17 juni), p. 931.

‘De ruïne van het waterkasteel te Djokdja. Het rijk van Mataram

en het rijk van Kediri’ onder de verzameltitel ‘Met Louis Couperus door Ned.-Indië’. Haagsche post 9 (1922), nr. 443 (24 juni), p. 971.

‘De Boeroeboedoer. De legende van Boeddha's geboorte’ onder de verzameltitel ‘Met Louis Couperus door Ned.-Indië’. Haagsche post 9 (1922), nr. 441 (1 juli),p. 1011.

‘Soerabaia, de stad van zaken. Dat, wat rest van Môdjôpahit’ onder de verzameltitel ‘Met Louis Couperus door Ned.-Indië’. Haagsche post 9 (1922), nr. 445 (8 juli), p. 1051.

‘Het kerkhof van Grissee. De drie pesten van Indië’ onder de verzameltitel ‘Met Louis Couperus door Ned.-Indië’. Haagsche post 9 (1922), nr. 446 (15 juli), p. 1091.

‘Bali, het eiland der antieke schoonheid. Oude tempels en vrome vrouwen’ onder de verzameltitel ‘Met Louis Couperus door Ned.-Indië’. Haagsche post 9 (1922), nr. 447 (22 juni), p. 1129.

‘De Balinees en zijn vechthaan. De grommende Batoer’ onder de verzameltitel ‘Met Louis Couperus door Ned.-Indië’. Haagsche post 9 (1922), nr. 448 (29 juli), p. 1167.

‘De offerande der Balische vrouw. Een kroonprinses, die het leven te lief had’ onder de verzameltitel ‘Met Louis Couperus door Ned.-Indië’. Haagsche post 9 (1922), nr. 449 (5 augustus), p. 1207.

‘De ambtenaar b.b. voorheen en thans. De inlander betreurt den tijd van vroeger’ onder de verzameltitel ‘Met Louis Couperus door Ned.-Indië’. Haagsche post 9 (1922), nr. 450 (12 augustus), p. 1249.

‘Stille kracht in Indië. De bloem der heksen’ onder de verzameltitel ‘Met Louis Couperus door Ned.-Indië’. Haagsche post 9 (1922), nr. 451 (19 augustus), p. 1285.

‘Op weg naar Japan's kersenboomgaarden. De “Koninklijke” te Balik-Papan’ onder de verzameltitel ‘Met Louis Couperus door Ned.-Indië’. Haagsche post 9 (1922), nr. 452 (26 augustus), p. 1325.

‘Het “Koninklijk” bedrijf te Balik-Papan. Zijn mede-minnaar tot bouillon gekookt’ onder de verzameltitel ‘Met Louis Couperus door Ned.-Indië’. Haagsche post 9 (1922), nr. 453 (2 september), p. 1359.

B. een uitgave in boekvorm: Louis Couperus: Oostwaarts. 's-Gravenhage, H.P. Leopold, 1924 [= oktober 1923]. Oplage 3000 exemplaren.7

De boekuitgave van Oostwaarts is waarschijnlijk niet gezet naar de desbetreffende afleveringen van de Haagsche post, maar naar Couperus' oorspronkelijke handschrift. Afgezien van de tekstuele verschillen tussen de twee gedrukte versies vormen de extra tekstgedeelten in de boekuitgave de belangrijkste aanwijzing hiervoor. Zoals gezegd zijn de paragrafen 4 en 5 van het eerste hoofdstuk niet in de Haagsche post voorgepubliceerd, maar ook op andere plaatsen in de boekuitgave komen niet voorgepubliceerde zinnen en alinea's voor. Het is uitgesloten dat Couperus deze naderhand bij de correctie van de drukproeven van de boekuitgave, afgaande op zijn herinneringen, heeft toegevoegd. Daarentegen is wel bekend dat de redactie van de Haagsche post op eigen gezag in Couperus' teksten heeft geschrapt, indien plaatsgebrek dit noodzakelijk maakte.8 Als de Haagsche post en de boekuitgave van Oostwaarts beide naar Couperus' handschrift zijn gezet, is het begrijpelijk dat de laatstgenoemde op sommige plaatsen uitgebreider is. Bij de boekuitgave deed zich immers het probleem van plaatsgebrek en daarmee de noodzaak van schrappen niet voor.

Zoals blijkt uit de ‘Inleiding’ van Van Oss heeft Couperus zelf de proeven van de boekuitgave gecorrigeerd. Verschillende wijzigingen in de tekst van de eerste druk kunnen ook onmogelijk aan de zetter of de corrector van de drukkerij (of van de uitgeverij) worden toegeschreven. Couperus stond er trouwens altijd op de proeven van de voorpublikatie en van de eerste druk van zijn boeken zelf te corrigeren. Er zijn geen aanwijzingen dat hij voor de eerste druk van Oostwaarts van deze gewoonte is afgeweken.

Er is geen correspondentie tussen Couperus en Van Oss over de produktie van Oostwaarts overgeleverd. Maar het staat vast dat Couperus is overleden voordat de produktie van het boek was

voltooid. De ‘Inleiding’ werd uiteindelijk door Van Oss geschreven. Ook de ‘Inhoudsopgave’ voorin en de ‘Index’ achterin het boek zijn zeker niet van de hand van Couperus, maar samengesteld door Van Oss of door een van zijn medewerkers. Beide bevatten veel fouten; de index van namen en zaken is bovendien zeer incompleet en inconsequent, en de paginaverwijzingen kloppen dikwijls niet. Gezien de ongeautoriseerde status van ‘Inhoudsopgave’ en ‘Index’ en hun gebrekkigheid zijn ze niet in deze editie opgenomen. Daarentegen zijn de illustraties uit de eerste druk wel overgenomen. Ze werden door Couperus zelf in Indië met zorg verzameld ten behoeve van de boekuitgave. Een deel ervan heeft hij gekocht bij Foto-Atelier Lux te Garoet op Java. Deze foto's waren gemaakt door Margarethe Mathilde (Thilly) Weissenborn, vanaf 1920 eigenares van het foto-atelier.9

Couperus stuurde de door hem gekochte en verzamelde foto's vanuit Soerabaja naar Van Oss, maar ze kwamen niet aan. Op 23 augustus 1922 schreef hij vanuit Singapore aan Van Oss: ‘Ik ontving je laatste schrijven hier. Lees er met smart uit, dat het pakket fotografieën, dat wij je aangeteekend uit Soerabaia verzonden, niet terecht is. Wanorde der Indische Post. Het is doodjammer. Ik beging de fout het niet in mijn koffer te behouden maar koffers worden zoo vol op reis. Dus de foto's, met zorg verzameld, zijn weg. Laat ons er niet over zeuren. Er is zooveel “weg” in de wereld. Er is veel te verhelpen: ik zal schrijven aan Hacks (Garoetsche hôtelier) en Tilly Weissenborn, om ons vele nieuwe te zenden. Dus niet wanhopig zijn.’10 Blijkbaar is Couperus erin geslaagd een nieuwe set foto's te verkrijgen. De foto van hemzelf voorin het boek is gemaakt in Londen op 4 juni 1921 door E.D. Hoppé.11

In de boekuitgave van Oostwaarts bevatten alleen de laatste paragrafen van hoofdstuk iii enkele noten van Couperus, terwijl

de feuilletons in de Haagsche post veel meer noten hebben. Ze zijn van het type dat Couperus bijvoorbeeld ook aan De stille kracht heeft toegevoegd. Waarschijnlijk had hij ze in de kopij op de achterkant van de bladen genoteerd en heeft de zetter deze tekst over het hoofd gezien. Het is niet aannemelijk dat Couperus de noten in de proeven van de boekuitgave heeft geschrapt. Want waarom heeft hij dan niet alle noten geschrapt en alleen in het laatste gedeelte van het boek er enkele laten staan? Wij menen dat de noten in de boekuitgave niet met opzet zijn weggelaten. Daarom zijn ze door ons naar het voorbeeld van de Haagsche post op de desbetreffende plaatsen in deze editie toegevoegd.

Tekstkeuze

Voor deze uitgave van Oostwaarts is de eerste druk die nog tijdens Couperus' leven is geproduceerd maar na zijn dood is verschenen, als basistekst gekozen: hij vertegenwoordigt de laatste door de auteur actief geautoriseerde versie. Couperus heeft de kopij ervan geleverd en de proeven ervan zelf gecorrigeerd. Voor de tekstsamenstelling is gebruik gemaakt van het exemplaar van de eerste druk dat zich bevindt in het Nederlands Letterkundig Museum en Documentatiecentrum te Den Haag.

Correcties

In de tekst van deze uitgave zijn, mede op grond van een woordvoor-woord vergelijking van de tijdschriftpublikaties van de feuilletons met de eerste druk van Oostwaarts, de hieronder volgende correcties aangebracht. Na het paginacijfer en het regelnummer wordt eerst de verbeterde lezing gegeven; na de ‘Duitse komma’ (/) volgt de oorspronkelijke, foutieve lezing. De laatste is voorzien van een asterisk (*) als zij ook in de tijdschrift-versie voorkomt. Indien dit niet het geval is, wordt ook de lezing van de tijdschriftpublikatie (hp) vermeld,12

9,15 broêrs/broers*
12,3 weêr/weèr (weêr hp)
15,9 weêr/wêer*
15,29 machine-kamer/machinekamer (machine-kamer hp)
17,7 Suermondt,/Suermondt (Sz., hp)
19,15 zien,/zien (zien, hp)
22,14 omdoezelde,/omdoezelde (omdoezelde, hp)
26,21 officieren/officiercn (officieren hp)
28,3 [alinea] Ziet/Ziet ([alinea] Ziet hp)
28,8 neêr/neèr (neêr hp)
28,8 kindersouvenir/kindersouvernir [ontbreekt in hp]
29,26 meê/mee [ontbreekt in hp]
35,10 onverbiddelijk/onverbiddellijk (onverbiddelijk hp)
37,11/12 onderscheid!,/onderscheid! (onderscheid!, hp)
37,33 werkkamers/werkkamer*
39,10 Gouverneurschap/Gouverneursschap*
41,33 vertelt/verteld*
42,7 tjoe,/tjoe, (tjoe, hp)
44,10 hardende/hardere (hardende hp)
45,2 of/ot (of hp)
46,15 typisch./typisch, (typisch. hp)
46,31/32 djati-boom/djatiboom (djati-boom hp)
47,6 type./type, (type, hp)
47,10 albizzia-boomen/albizzia-bomen (albizzia-boomen hp)
47,24 iedereen/iederen (iedereen hp)
48,10 dialect./dialect, (dialect. hp)
48,20 ‘getjankoeld’/getjankoeld’*
48,20 ‘gepatjoeld’/gepatjoeld*
49,1 onvermijdelijk/overmijdelijk (onvermijdelijk hp)
50,27 koelie-vrouw/koelievrouw (koelie-vrouw hp)
51,14 vrouwen,/vrouwen*
53,18 lijdt,/lijdt. (lijdt, hp)
55,3 chinoiserietjes/chinoise-rietjes (chinoiserietjes hp)
56,11 ‘djermals’/‘djermal’ (‘djermals’hp)
56,16 landen,/landen (landen, hp)

56,22/23 caissons/caisons (caissons hp)
56,24 caissons/caisons (caissons hp)
56,29 caissons/caisons (caissons hp)
59,16 duizenden/duizend (duizenden hp)
60,32/33 omong-omong/omon-omong*
61,8 Pronk,/Pronk. (Pronk, hp)
62,12 kom./kom, (kom. hp)
62,19 ontvang-paleis/ontvangpaleis (ontvang-paleis hp)
64,17/18 vier-, vijftuitige/vier-vijftuitige*
65,35 arèn-/arén- (arèn- hp)
67,28 Is/Is (Is hp)
69,9 gesneden/geneden (gesneden hp)
70,31 klinkt!)/klinkt! (klinkt!) hp)
73,6 Bengaalsche/Belgaalsche (Bengaalsche hp)
73,17 Wampsoe,/Wampsoe (Wampsoe, hp)
76,2 exploitatie/expoitatie (exploitatie hp)
78,16 transportbank/transportbak (transportbank hp)
79,2 carrousel/carroussel (carrousel hp)
79,4 overvloeipijpen/overvloeipijnen (overvloeipijpen hp)
80,13 sroenaï/sroenai*
82,2 1892/1802 (1892 hp)
83,21 Franciscus/Fransiscus*
83,33 elkaâr/elkâar (elkaar hp)
84,25 Slechts/Slecht (Slechts hp)
85,17 si-matè/si-matè*
86,2 huis,/huis (huis, hp)
89,21 rhythmisch/rhytmisch (rhythmisch hp)
90,2 kilometers/kilometer*
90,31 staan;/staan, (staan; hp)
92,16 óm/om(óm hp)
92,31 Koeta-Radja/Koeta Radja*
93,8 ‘Dat/-‘Dat(-Dat hp)
93,11 nòg/nog (nòg hp)
94,20 Toean-Besar (Groote Heer))/Toean Besar, (Groote Heer) (Toean Besar = groote Heer) hp)

94,22 twijfelloos/twijfeloos (twijfelloos hp)
95,8 verzoenen,/verzoenen. (verzoenen, hp)
95,31 twijfelloos/twijfeloos (twijfelloos hp)
96,26 [alinea] Maar/Maar ([alinea] Maar hp)
97,25 één/een (één hp)
99,26 monumentale/momumentale (monumentale hp)
100,8 steppe-, woestijn-/steppe-woestijn-*
102,18 rijstterrassen/rijstterassen (rijstterrassen hp)
105,19 van/en (van hp)
106,20 water./water, (water. hp)
108,14 chauffeurskunst/chauffeurs kunst (chauffeurskunst hp)
108,24 Taroetoeng/Taroetong (Taroetoeng hp)
109,12 benzine/benzíne (benzine hp)
111,13 ginds,/ginds (ginds, hp)
111,14 weêr/weer (weêr hp)
111,17 weêr/weer (weêr hp)
111,19 Singalang/Singkarang (Singkaraln hp)
113,3 zoû/zou (zoû hp)
113,21 ontstaat/onstaat (ontstaat hp)
114,14 bij Lawang/Lawang (bij Lawang hp)
114,14 Minang-Kabausche/Minang-Kabauwsche (Minang-Kabausche hp)
124,8 daarvoor/daardoor (daarvoor hp)
124,8 Laat mij/Laatmij (Laat mij hp)
126,13/14 na (niet twintig maar)/(na niet twintig) maar*
128,26 Indië/lndië (Indië hp)
128,35 olla-podrida/olla-prodida (olla-podrida hp)
130,27/28 koffie-extract,/koffie-extract (kome-extract, hp)
131,1 in een land/in land (in een land hp)
132,21 siësta na/siëste na (siësta na hp)
133,15 De wind/de wind (De wind hp)
134,1 levensdingen,/levensdingen (levensdingen, hp)
134,6 bont/geen bont (bont hp)
134,27 Den Haag/den Haag (Den Haag hp)
134,32 djaït/djait (djaït hp)

135,8 Yokohama/Yokahama (Yokohama hp)
135,9 u/uw(u hp)
135,13 Pietersz./Pieterz. (Pietersz. hp)
135,26 parelen-nevel/parelen nevel (parelen-nevel hp)
135,28 parelen-nevel/parelennevel (parelen-nevel hp)
136,9 ‘kasteel’,/‘kasteel’ (‘kasteel’, hp)
137,13 drogen,/drogen (drogen, hp)
138,3 djaït/djait (djaït hp)
139,11 zoû/zoù (zoû hp)
139,17 Burgemeester/Burgegemeester (Burgemeester hp)
139,28 mijn/zijn (mijn hp)
139,31 Muzeum,/Muzeum (Museum, hp)
140,24 identieke atmosfeer/indentieke atmofeer (identieke atmosfeer hp)
140,25 identiek/indentiek (identiek hp)
140,29/30 Vishnoe's/Vischnoe's*
140,34 zoû/zoù zou (zoû hp)
141,6 steeds - /steeds (steeds - hp)
141,11 glooiende/gloeiende (glooiende hp)
141,21 strepen/srepen (strepen hp)
142,17 kokospalm-bosschage/kokospalm-boschage (kokospalm-bosschage hp)
143,33 elkaâr/elkaêr (elkaâr hp)
144,11 rand/rond (rand hp)
144,31 agaven/agraven (agaven hp)
145,22 Minang-Kabausche/Minang-Kabauwsche*
145,30 boomen,/boomen (boomen, hp)
146,5 Papandajan/Papandanjan (Papandajan hp)
146,5/6 allerberoemdste/allerberoemste (allerberoemdste hp)
146,25 geheimzinnigheid/geheimeinnigheid (geheimzinnigheid hp)
147,7 eerzucht/eerzicht (eerzucht hp)
147,14 heuvelen/hevelen (heuvelen hp)
147,26 ontzaglijks/onzaglijks (ontzaglijks hp)
147,26 zoû/zou (zoû hp)

148,4 titanen/titanen- (titanen hp)
148,20 En/en (En hp)
148,21 reuzenbergen/reuzenbêrgen (reuzenbergen hp)
149,1 desilluzie/disilluzie (desilluzie hp)
149,5 (draagstoel)/(draagstoel ((draagstoel) hp)
149,28 breidde/bereidde (breidde hp)
150,17 teruggekeerde/terruggekeerde (teruggekeerde hp)
150,28/29 spelevarende/spelenvarende (spelevarende hp)
151,5 bruiloftsmaal/bruilofsmaal (bruiloftsmaal hp)
151,22 bruiloftsmaal/bruilofsmaal (bruiloftsmaal hp)
152,11 en/in de (en hp)
152,19 misschien/mischien (misschien hp)
153,1 zoo vele/zoovele (zoo vele hp)
154,33 in een/in een een (in een hp)
155,16 Hôtel/Hotel*
155,23 vleêrmuizen/vleermuizen*
156,2 Ik/ - Ik (Ik hp)
156,2 terug.../terug..., (terug... hp)
156,15/16 koning-bergreus/koning - bergreus*
156,16 Papandajan/Papandanjan (Papandajan hp)
157,8 Papandajan/Papandanjan (Papandajan hp)
157,18 - Ik/Ik (- Ik hp)
157,21 riposteert/risposteert (riposteert hp)
157,22 auto/auto's*
158,14 mantel/mantal (mantel hp)
160,24/25 Tjipanas/Thipanas (Tjipanas hp)
160,29/30 werkelijkheid/werkelijkheidheid (werkelijkheid hp)
161,3 stoomend/stroomend (stoomend hp)
161,23/24 lichte,/lichte (lichte, hp)
162,5 gouvernements-pandhuis/gouvernements pandhuis (gouvernements-pandhuis hp)
162,6 bank,/bank (bank, hp)
163,7 neêr/neer (neêr hp)
163,23 bekroont/bekroond (bekroont hp)
164,5 angkloeng/angkloeg (angkloeng hp)

164,21 Kawa-Kemodjan/Kawo-Kemodjan (Kawa-Kemod-jan hp)
164,29 tusschen/tvsschen (tusschen hp)
166,17 hymne/hymme (hymne hp)
168,12 de ‘angkloeng’/‘de ankloeng’ (‘de angkloeng’ hp)
168,25 ontbladeren en dooden/ontbladert en doodt*
168,25 meê/meè (meê hp)
169,23 bleek/bleek, (bleek hp)
171,12 Weissenborn/Weisenborn (Weissenborn hp)
171,32 Chineesch-Bataviaasch-Maleisch/Chineesch-Bataviaansch-Maleisch (Chineesch-Bataviaasch-Maleisch hp)
172,6 interessant/interesant (interessant hp)
172,12 Idenburg/ldenburg (Idenburg hp)
172,15 anecdote/annecdote (anecdote hp)
172,20 epopeeën/epopeëen (epopeeën hp)
174,14 onkruid/onkried (onkruid hp)
175,1 zoû/zou (zoû hp)
175,7 leêgen/leegen (leêgen hp)
175,28 weêr/weer (weêr hp)
176,3 zoû/zou (zoû hp)
176,5 zoû/zou (zoû hp)
176,6 zoû/zou (zoû hp)
176,11 permitteeren/permiteeren (permitteeren hp)
176,20 weêrstandsvermogen/weerstandsvermogen (weêrstandsvermogen hp)
177,4 Djokjakarta/Djokjokarta*
177,28 Djokjakarta/Djokjokarta*
177,30/31 Djokjakarta/Djokjokarta*
177,32 Djokjakarta/Djokjokarta*
177,33 Soenân,/Soenân (Soenân, hp)
178,18 Djokjakarta/Djokjokarta*
178,23 elkaâr/elkaar (elkaâr hp)
178,30 weêrhouden/weerhouden (weêrhouden hp)
179,27 neêr/neer (neêr hp)
179,28 Soenân/Soenàn (Soenân hp)

179,34 - wij/wij (- wij hp)
179,34 Djokjakarta/Djokjokarta*
180,16 immer/nimmer (immer hp)
182,5 Koesomo/Roesomo (Koesomo hp)
185,11 pantomime/pantomine (pantomime hp)
186,18 Kasatrya/Dasatrya (Kasatrian hp)
187,5 zij,/zij (zij, hp)
187,10 parallel/paralel*
187,11 uitbeeldden/uitbeelden*
191,12 elkaâr/elkaar (elkaâr hp)
191,23 elkaâr/elkaar (elkaâr hp)
191,28 weêrgeeft/weergeeft*
192,3/4 gamelan/gamalan (gamelan hp)
192,25 barstte/bastte (barstte hp)
192,30 gamelan/gamalan (gamelan hp)
193,10 kabaai's/kabai's (kabaai's hp)
193,10 vele/vale (vele hp)
193,21 toewenschen;/toewenschen: (toewenschen; hp)
194,19 hen/hem (hen hp)
195,3 snelheid./snelheid (snelheid. hp)
195,16 valleien/valeien*
195,24 arènpalmsap/arenpalmsap (arènpalmsap hp)
196,18 Naar/Na (Naar hp)
197,15 gamelan/gamalan (gamelan hp)
198,16 Wat/Want (Wat hp)
199,7 pantoffel/pantoffels (pantoffel hp)
201,32 waringin/waringen (waringin hp)
203,2 gezien./gezien, (gezien. hp)
207,9 neêrhurken/neèrhurken (neêrhurken hp)
208,10 neêr gehurkt/neèr gehurkt (neêrgehurkt hp)
208,22 broêr/broer (broeder hp)
208,23/24 rookgerei/rookgerij (rookgerei hp)
210,6 kaïn/kam (kain hp)
210,17/18 Hamangkoe Boewono vii/Hamangkoe vii (H.B. vii hp)

210,24 het/met (het hp)
211,8 Poesaka's/Poesoeka's (Poesaka's hp)
212,19 vertaler'?)/vertaler'?).*
212,21 beter/beters*
212,24/25 Poesaka-ringen/Boesaka-ringen (Poesaka-ringen hp)
213,20 reizens/reizigers (reizens hp)
214,22 wajang/wajong (wajang hp)
216,13 uìtstekend/uitstekend (uìtstekend hp)
216,13 kokosvalleien/kokosvaleien (kokosvalleien hp)
218,11 Brahmanen/Bhramanen*
218,20 Brahmaan/Bhramaan*
218,28 Heb ik/Heb (Heb ik hp)
219,10 hymne-zingende/hymme-zingende (hymne-zingende hp)
219,14 Brahmaan/Bhramaan*
219,27 belangwekkend./belangwekkend (belangwekkend. hp)
219,28 Brahmaan/Bhramaan*
220,1 van/von (van hp)
220,23 mijmering,/mijmering (mijmering, hp)
221,21 Brahma/Bhrama*
222,1 Brahma/Bhrama*
222,8 mij,/mij (mij, hp)
223,31/32 Oostmoesson/Oostmoeson (Oostmoesson hp)
224,23 immensiteit/inmensiteit*
225,8 ooit/ook (ooit hp)
228,5 kolossale/kolosale (kolossale hp)
228,28 Islâmietische/Islàmietische (Islâmietische hp)
229,29 de Houtman/Houtman (de Houtman hp)
231,9 misschien/misschten (misschien hp)
232,22 Fruin-Mees/Fruin - Mees (Fruin-Mees hp)
234,24 gooien.’/gooien.*
236,6 daalt,/daalt (daalt, hp)
237,1 aroom./aroom, (aroom. hp)
237,23 die,/die (die, hp)
239,1 cambodja-boomen/cambonja-boomen (cambodja-boomen hp)

240,2 sisir/sisis*
240,3 staken/staken er (staken hp)
240,12 pedanda/pedandja*
241,11 Wendt/Wend (Wendt hp)
241,23 zonne-doorgloeide/zonne-doorgegloeide (zonne-doorgloeide hp)
242,14 de/de de (de hp)
243,25 uit van/uit (uit van hp)
245,1 dragende/dragend (dragende hp)
246,23 pendoppo's/pendopoppo's (pendoppo's hp)
247,6 bergvervluchtigingen/bergvervluchtingen (bergvervluchtigingen hp)
247,8 interessante/interesante (interessante hp)
247,12 pasanggrahan/passanggrahan (pasanggrahan hp)
249,4 poera - tempel -,/poera-tempel, - (poera-tempel-, hp)
249,5 den/der (den hp)
249,19 allerwege./allerwege (allerwege. hp)
249,23 pedanda/pedandja*
250,16 Haga/Hage (Haga hp)
250,23 rotsmassa's,/rotsmassa's (rotsmassa's, hp)
250,29 afklatert/afklautert (afklatert hp)
251,19 tandoe(draagstoel)-dragers/tandoe-(draagstoel) dragers (tandoe-(draagstoel)dragers hp)
252,11 Balische/Bahsche (Balische hp)
252,13 Danoe/Danoe, (Danoe hp)
252,13 Batoer-meer/Batoer meer*
252,21 ketoepats/koetoepats (ketoepats hp)
254,3 toerist,/toerist (toerist, hp)
254,5 welk/wat (welk hp)
254,15 gehaat/gehaat zijn (gehaat hp)
254,30 heeft/heeft hier (heeft hp)
255,21 ergernis/ergenis (ergernis hp)
255,31 aspirant-contrôleur/aspirant-controleur*
255,32 deugd/jeugd (deugd hp)
256,2 contrôleur/controleur*

256,11 zoû/zou*
256,12 zoû/zou*
257,14 Regent en den Rezident; de Regent/Regent (Regent en den Rezident; de Regent hp)
257,31 er/er niet*
259,12 maar,/maar (maar, hp)
259,16 zoû/zou*
259,28 kaïn/kain*
261,23 uitstort/uistort (uitstort hp)
261,28 onbewust - /onbewust (onbewust - hp)
262,20 fakirs!),/fakirs!) (fakirs!), hp)
262,28 ‘rapals’,/‘rapals’ (‘rapals’, hp)
263,14 lachen/laçhen (lachen hp)
263,30 Het/Het Het (Het hp)
265,14 Bouman./Bouman (Bouman. hp)
266,26 misschien/misschen (misschien hp)
266,26 zeventien/zeventig (zeventien hp)
268,14 tè/te (tè hp)
268,24 drie-/drie (drie- hp)
268,25 naar!),/naar!)*
269,11 - Het/Het (- Het hp)
271,5 Assistent-Rezident,/Assistent-Rezident (Assistent-Rezident, hp)
271,5/6 Tengaroeng/Tengarpeng (Tengaroeng hp)
273,31 altaarkaarsen./altaarkaarsen (altaarkaarsen. hp)
273,32 kleurtje,/kleurtje (kleurtje, hp)
275,6 Hongkong/Honkong (Hongkong hp)
275,6/7 beroemd/beroemder (beroemd hp)
275,30 Peak-Hôtel/Peak-Hotel*
276,11 bergrots,/bergrots (bergrots, hp)
276,15/16 weelde-hôtel/weelde-hotel*
276,16 Repulse-Bay-Hôtel/Repulse-Bay-Hotel*
276,18/19 weelde-hôtel-badkamer/weelde-hotel-badkamer*
276,34 drake-scherm-zeilen/drake-schermzeilen (drake-scherm-zeilen hp)

277,2 Engeland’,/Engeland’*
277,2/3 ‘Oriental England’,/‘Oriental Engeland’ (‘Oriental England’, hp)
277,6 -uitvloeiïngen/uitvloeiïngen (-uitvloeiïngen hp)

Varianten

De eerste druk van Oostwaarts vertoont ten opzichte van de tijdschriftpublikaties van de feuilletons de hieronder volgende woordvarianten. Na het paginacijfer en het regelnummer wordt eerst de lezing van de boekuitgave gegeven; na het ‘ontstaan-uit-teken’ (<) volgt de vroegere tijdschriftversie.

9,6-8 mijn overgrootvader was Abraham Couperus, Gouverneur van Malakka geweest; mijn grootvader de Gouverneur-Generaal Reynst; mijn vader < mijn grootvader was de gouverneur-generaal Reynst geweest, mijn vader
11,13 in den < in
12,1 klaar < bijna klaar
12,28 het lunch < de lunch
13,9 nog geen < geen
15,25 hoofdmachinist < hoofdmachinist, de heer Schs.,
17,7 Suermondt, < Sz.,1
1 Die mij hierbij verzoekt zijne groeten over te brengen aan zijne vrouw, zoo mevrouw Sz. dit leest.
18,16 namiddag < middag
21,22 nu in < nu alleen in
21,26 prezident < president van dit comité
21,34/35 was het < was
22,32 vaak < zoo vaak
23,3 De < Die
23,27 koek happen < koek happen etc.
26,16-34,34 [de paragrafen 4 en 5 ontbreken in de Haagsche post]
35,4/5 Westenenk < L.C. Westenenk
35,20 stroomen, door < stroomen, het zijn loodrechte stroomen, door

37,2 verloren. Is < verloren. Gouverneur-Generaal Van Heutsz deed dit ter kwader ure: is
38,12 parkje < parkjes
38,27 uit < in
40,14/15 gelooft met autochtonen rekenschap te moeten houden < gelooft dat met autochtonen rekenschap moet worden gehouden
40,25 van < over
41,25 dineeren < dineeren daar
42,27 malaise, die < malaise; de malaise, die
45,5 iets. Hij woont < iets. Hij tuft iederen dag naar een andere onderneming, hij heeft er wel in de week eens acht, negen te inspecteeren. Hij woont
47,3 gladde < gladde, mooie
47,29 beginnen. Na < beginnen. Alles is vroeg in de tropen. Na
50,12/13 grondbezitter < klein grondbezitter
50,20 de < die
51,15 meterplanken < meetplanken
51,21 hand < vingers
53,8 gewonnen < geworven
54,14 onoplosbaar geheim < onoplosbare geheimzinnigheid
58,10 ik < ik ook
58,11 geven < verzekeren
59,9 Vreemde, langpootige < Vreemde langpootige, langnekkige
59,12 binnen < naar binnen
59,16 andere fluiten, dieren < fluiten, welke dieren
59,17 ergens < maar ergens
59,18 zitten < gaan zitten
59,24 en heel < en die heel
60,10 ik < ik echter
61,4/5 waar in Arabië en Afrika < waar
62,28 op < in op

63,25 dezen tempel < den woekeraars-tempel
64,21 van de < van
64,22 dat < wat
68,23 niets < niet
68,33 tusschen < tusschen de
69,2 hard < ontzettend hard
69,14 Maar de < Maar die
69,14 lang zoo mooi niet < lang niet zoo mooi
69,16 aanplantingen < aanplanten
69,21 rondom den < rondom een
69,33-70,6 Genummerd [...] Delimannen... < [ontbreekt]
70,30-72,12 Langs [...] aangetikt... < [ontbreekt]
74,31-75,1 is. [alinea] Vóór < is. Het is niet mijn schuld, o lezer, maar uw modeste correspondent moet een dezer nachten droomen, dat hij de prins van Wales is in eigen persoon, zoo geleidelijk wordt hem de weg voorbereid naar de dingen van Deli, waarin hij belang stelt en die hij wel wenscht te zien. Vóór
76,11 diepe < 70 meter diepe
76,19-20 Tot eene voldoende diepte te boren, kost enkele tonnen; zooveel < Tot een diepte van ±700 M te boren, kost niet minder dan ƒ 250.000; zooveel
77,17 brengen < maken
77,19 schepen < schepen (350 kub. meter per uur)
78,6 ge zoudt < je zoû
78,6 willen aan < aan willen
78,6 als ge < als je
78,7 uw < je
78,9 uw < je
79,17 diepte < diepte van 600 M.
80,6 mooi < heel mooi
80,6 sroenaï fluit < sroenaï (kleine hobo) speelde
80,8 jong < nog jong

80,17 droeve < heel droeve
80,19 jong < jong nog
83,3 nog < tot nog
85,21 Wie [...] troost? < [ontbreekt]
85,27-32 Deze [...] overschrijden. < [ontbreekt]
86,17-18 Zij [...] altijd. < [ontbreekt]
86,23 En < Maar
89,6 behouden < steeds behouden
89,16 een < met een
90,3 doen < doen (pl.m. 900 K.M.)
90,26 te midden < midden
91,16/17 bespeuren < zien
92,18 aanzag < aankeek
92,19 achter < nog achter
92,24 op < op de
94,3 van < door
95,2 bang < een beetje bang
95,31 gevormd < vervormd
95,33/34 er op gegaan < er langs geweest
96,8 mijn < zeer handig mijn
96,13 een steen < het steen
96,23 liep er < liep
96,33 die zich < zich
96,34 in een < in
97,1 in vroeger < vroeger
97,28-33 Hebben [...] beiden...? < [ontbreekt]
98,9 groeide < gloeide
98,17 koelies < Javaansche koelies
98,17 is te < is
98,20-21 het individueele bezit hebben verkregen < in het individueele bezit zijn gesteld
98,21 klein stukje < stukje
98,31-33 Later [...] gesticht. < [ontbreekt]
99,29 Auto < de Auto
100,4 doen < bijna doen

100,7 mij < u
100,10 anders < iets anders
100,24 de < de beide
101,33 inboorling < inboorlingen
102,30-103,14 Maar [...] bosch. < [ontbreekt]
103,25 schokten < doorschokten
104,4-5 Noch met de Italiaansche noch met de < Noch met Italiaansche of
104,22 dat water < het meer
105,21 naar de < naar
107,8/9 tamarinde < assem
108,23 neen...! < neen...! Ik was gevraagd in Taroetoeng een lezing te houden voor een kleine schaar van belangstellenden, evenals men in Pematang-Siantar gedaan had, maar ik was heesch die dagen, en ‘trad’ helaas niet ‘op’, noch te Pematang-Siantar, noch te Taroetoeng: straffeloos gaat men niet immer door wolken heen en làngs schuine, geweldige regenbuien, zelfs al valt er geen drop op uw schouders.
108,25 kweekt < kweekte
109,2 de < een
109,12 wij < wij slechts
110,1 om < van
110,9/10 al meer < meer
110,29 de < die
111,1 centrum < centrum werkelijk
111,22 legenden < legende
113,4 tusschen < dus tusschen
114,5 zijn. < zijn. Wij zijn in zulk een huis geweest.
114,13 omwonden < ombonden
115,27 huis, 'huis < 'huis
118,24 langs < door
118,28 langs < tusschen
121,4 gestemd < ontstemd

121,25 die afschuwelijkheden < die daken en moskeeën
121,25 nachtmerrie. < nachtmerrie. Ik wil alleen mij de mooie dingen heugen.
122,5 langs < langs, de zee langs
123,13 nooit < niet
123,30 van < in
124,1 niet, om mijn < niet - naar u gelieft - om u mijn
124,10 ik het verleden intenser zie en voel... < ik te intenser zie en voel... het Verleden.
124,16 oorlogsspelletje < soort oorlogsspelletje
125,9 den < een
125,13/14 je herinnerde je < je herinnerde
126,13 niet zien < zien
128,5 het < de
128,16 dat < die
129,33 vinger < vingers
130,20 toch < toch weer
130,25 open gemaakt, < opengegooid
130,31 Het < Er
130,31 dat < die
131,22 is < is meestal
132,20 hadt ge < ge hadt
132,23 het lunch < de lunch
134,1 zelfs < zelfs, malaise
134,13 meê < meê met
134,15 serge < wollen
134,31 dragen < te dragen
135,31/32 verstomdheid < verstomptheid
136,5 als < van
136,24 wij < wij zelven
137,25 is < is al
138,14 Maar < Want
139,2 hen < ze
139,8 meent < meent ook
144,32 spijkers < zwaarden

146,9 alle flanken < alle deze flanken
148,7 andere < de andere
149,23 mij, en zonk < mij en zonk, en zonk
150,32 leggen < te leggen
151,33 rij bergreuzen staat < rij der bergreuzen staan
153,6 zingen < springen
153,10 in < op
153,15 kleine < kleine stuk
153,26 en < als
156,5 ontgoocheling < oogenblik van ontgoocheling
156,31 op < op een
157,12/13 het lunch, dat < de lunch, die
157,18 woû < woû u
158,26 kuurhôtel < kuurhôtels
164,16 van een < van
165,15 een < zulk een
165,21 schijnen niet als ik scrupule's < schijnen, niet als ik, geen scrupule's
165,29 zoo geschud < geschud
166,6 andere < andere zijde
167,18 tandoe's < tandoe's (draagstoelen)
168,8 klinken < doorklinken
168,26 het eiland < aan het eiland
170,10 vernield < vernield geworden
170,25 deze < onzen
171,30 elegante < elegantere
180,24 uitspint < uitspant
181,14 doorgemaakt < doorgeloopen
182,7 dus uit < dus
184,6 laag < lang
185,25/26 bleken weldra < waren
191,9 of < en
194,34 den < dien
195,7 uiterst < razend
198,28 ik wil < wil ik

203,19 suikerstammen < de suikerstammen
205,6/7 gezag - een nieuwigheid, die < gezag - dat
210,27 Rezident. Een < Rezident. De heilige linten en lansen. Een
212,1 moderne < modernere
214,4 die < deze
215,10 maagden < maagd
215,15 spreken < te spreken
219,10 eener, < van een
223,21 aan < om
225,7 toch < toen
227,4 Oost-Java < Oost-Java (zie vorig opstel)
227,7/8 aan bij < aan aan
231,27 religieuze gedachte < religieuzen voorsprong
233,25 Hem werd < Hem is dezer dagen
234,16 Hoonpers. < Hoonpers, en ik ben zelve door deze hoonpers (een hoofdletter is te mooi) zóó uitgescholden als nooit sedert de veertig jaren, dat ik timmer ten grooten wege.
235,2 dit < het
237,14 in de < in
237,25 het blad < blad
239,17 zweefde < weefde
240,1 met ooft < ooft
240,24 hun armen < de armen
240,25 vrouwen en < vrouwen,
243,29 het eene < de eene
243,29 het andere < de andere
247,7 de Noesa-Penida < Noesa-Penida
270,17 het schip < schip
271,4/5 concessionaris, Samarinda < concessionaris hier ter plaatse. Noordelijker, Samarinda
272,17/18 petroleum < de petroleum
273,2 de regelmatige < die regelmatige
275,10 is bijna < is een bijna

Afbrekingstekens

In deze uitgave van Oostwaarts moeten de volgende afbrekingstekens als een koppelteken gelezen worden:

16,17 scheepsmachine-
21,22 Suez-
22,6 fellah-
22,33 fata-
26,1 be-
29,4 interieur-
34,14 gouvernements-
35,18 moesson-
37,35 ouderwetsch-
41,13 doepa-
46,31 djati-
47,27 morgen-
50,4 contract-
55,1 tepèkong-
55,35 bamboe-
56,13 bamboe-
58,8 woord-
60,32 omong-
63,30 Wajang-
64,16 en-
69,15 hevea-
70,32 orang-
71,13 petroleum-
71,19 Petroleum-
77,12 Aroe-
77,29 ‘trimming-
79,5 ‘test’-
80,22 fluit-
81,27 Laoe-
82,20 Voor-
87,7 Poeloe-
88,10 indigo-
90,16 assistent-
91,22 auto-
100,13 Toba-
102,1 alang-
110,32 de-
116,23 familie-
117,4 familie-
117,22 goud-
120,19 Minang-
121,29 in-
122,32 rood-
129,18 sambal-
130,10 zoet-
130,27 koffie-
133,21 van-
136,21 oer-
140,23 Voor-
143,1 spierlinge-
144,21 miniatuur-
145,31 ras-
152,28 paradijs-
156,15 koning-
158,25 Hôtel-
160,20 wou-
164,2 waringin-
165,15 lemper-
168,32 Assistent-
169,6 mos-
172,1 Chineesch-
180,7 be-
185,8 Pandji-
190,7 Nga-

192,23 Raden-
201,6 Boeddha-
203,3 ge-
205,34 des-
212,22 Temoengoe-
214,21 Pandji-
215,23 mysterie-
223,28 Hôtel-
224,1 Oud-
226,27 Tjandi-
238,33 dicht-
239,2 Hindoe-
240,8 gladak-
245,14 hibiscus-
245,23 Karang-
246,15 Çiwa-
247,9 zwart-
259,23 Oppervlakkig-
260,11 padi-
264,31 iederen-
268,3 Balik-
268,28 Balik-
269,1 Balik-
273,10 ge-
276,5 Hongkong-
276,15 weelde-

Op p. 16, 18, 38, 50, 51, 59, 62, 64, 75, 90, 103, 115, 136, 140, 146, 174, 181, 183, 202, 208, 209, 220, 223, 232, 246, 259, 267 en 275 valt het einde van de pagina samen met een witregel.

 

* Voor de bibliografische gegevens werd onder meer gebruik gemaakt van het Bibliografisch Repertorium Louis Couperus, een door zwo gesubsidieerd project, onder redactie van G. Borgers, E. Braches, K. Reijnders, uitgevoerd door Marijke Stapert-Eggen.

Zie voor de editieprincipes van de Volledige Werken Louis Couperus: Algemene verantwoording van de Volledige Werken Louis Couperus. Utrecht/Antwerpen, 1987. De editieprincipes zijn vastgesteld door Ernst Braches, Jan Fontijn, Karel Reijnders, Marijke Stapert-Eggen H.T.M. van Vliet.


Vorige

Over het gehele werk

landen