Schole der deughden
(1630)–D.V. Coornhert–
AuteursrechtvrijA.Dit moet ick gelooven. Maer ny valt daer inne dat eenige Leeraren deser tyden sterckelijck segghen dat niemandt hier ter Werelt de liefde volcomen en mach hebben. B. Dat weet ick wel. Maer weet niet wel of henluyden sulck segghen oock wel voecht. A. Waerom niet? B. Om dat sy selve de Predestinatien Godes seggen te wesen het eenighe fondament onser zaligheyt. Soo schrijft Sanct Paulus daer van aldus: Ga naar voetnoot+ also hy ons heeft verkoren voor dat des Werelts grontfesten geleyt waren, op dat wy souden wesen voor zijnen oogen heylich ende onbevleckt in der liefden. Daer de liefde onbevleckt is daer is zy suyver ende volkomen. Was nu Paulus d'Apostel (die mede daer onder begrepen is) daer toe van Gode verkoren, so ist hyt ooc geweest, of men moet onvast maken de verkiesinghe ende Predestinatie Godes, ende mitsdien oock desen eenigen gronfest (soo zyt noemen, d'welck ick Christum alleen houde te zijn, die wat anders is dan de Predestinatie) van onse zalicheyt. Dunckt u nu oock dat henluyden sulck seggen voeget? A. Dat segh ick niet. B. Men leest bye enen van desen luyden dat hy eenen anderen een blasphemeerder schelt, alleenlijck om dat hy blijvende byden woorden Pauli zeyde, dat de Schrifture nut was om den mensche te leeren, etc. tot volkomenheydt toe, maer niet en konde verstaen dat de Schrifture des te doen vermochte, soo dese de Schrifture niet alleen de nutbaerheyt (so d'Apostel doet) maer oock de mogelijckheyt dae toe (dwelck d'Apostel niet doet) wilde toeschrijven: nu geve ick u te bedencken, nademael dese onmogelijc houden dat Godt selve yemandt de lesse van volmaeckte liefde soude leeren, wat namen sylieden wel verschulden die den Schrifture toeschrijven 'tgunt zy Gode selve niet en willen toeschrijven. Seker dat Godt ons dese volmaeckte liefde gebiet, mach niemant lochenen. Dat Godes wil zy te doen werden tgunt hy gebiet, mach oock niemant lochenen sonder Godes eenvuldicheyt te lochenen. Blijct dan Godes wille in desen, wie macht onmogelijck zeggen: sonder d'almogentheyt Godes te versaken? A. My gedencken de bewijsredenen van dit lochenen noch wel. B. Laetse my hooren. A. Niemant, zeggen zy mach God na zijn waerde liefhebben sonder Gode volkomentlijck te kennen: Want soo de kennisse is so is de liefde. Zegdy daer ooc tegen? B. Neen. A. Niemant op Aerden zijnde mach Godes onbegrijpelicke eeuwige waerdicheyt volkomentlick kennen. B. Dat is ooc warachtigh. A. So volgt ooc dat warachtich is dat niemant op Aerden God volcomentlijck mach lief hebben. B. Dat is mede warachtich. A. Kent ghy al haer seggen warachtich. Waerom wederspreeckt ghyt. B. Ick en wete dese sluytreden met haren bewijsreden int minste niet. Maer hier is een schalcheyt vorborgen voor u, so ick zie, int appliceren of te passe brengen. Zy dichten een ander volkomentheyt inder liefden dan Godt van ons eyscht: maer ick houde die liefde volkomen, die sodanich is als God die wil hebben. Merckt op mijn woorden. Segghen zy dat niemant Gode na zijnen waerde hier mach lief hebben: ic salt haer willich als waerheyt zijnde toelaten. Maer segghen zy daer uyt te volgen (so zy listelijc doen, ende dit merct elck niet) dat in niemant het gebodt vande liefde Godes hier mach volbracht werden, ende dat door dit ghebreck van liefden oock de alderheylichste zondigen, so mach icx geensins toestemmen. Want dit is valsch ende onwaerheyt. A. Ick versta dese subtylheyt noch waerlijck niet. B. Ick gelooft waerlijck wel. De list is daer in ghelegen dat zy een ander gebodt Godes vercieren dan God ons heeft gegeven. A. Hoe datte? B. Leest de H. Schrift selve, ghy sulter nergens vinden gheboden te zijn dat wy Gode na zijnen waerde sullen lief hebben, dat waer boven de krachten onser zielen. Neen dits henlieden dichten ende arghelistich vercieren. Maer dit ghebiet ons Godt dat wy hem sullen lief hebben uyt ons geheele herte, Ga naar voetnoot+ uyt ons geheele ziele, ende uyt onsgeheele krachte. Nu en hebben wy geen half herte, halve ziele, ofte halve krachte, maer een geheele van hem ontfanghen. Dat eyscht hy van ons, ende dat vermogen wy in Christo. Wat is daer ghe-eyscht boven vermogen? Waer staet daer of ergens een woort vermaent van na zijn waerde lief te hebben? Ziedy nu den argelist wel. Sy stellen 't ghebodt ons van Gode gegeven na ons vermogen ghematicht zijnde ter zijden, ende vercieren een Ghebodt dat Godt niemant heeft ghegheven, ende oock niemant en vermach; ende hier uyt spinnen zy schalckelijck een gebreck dat inder waerheyt geen gebreck en is; ten waer men wilde sonde maken van niet te doen, tgunt God ons niet en gebiet. Waerom looptmen van Godes gebodt op Menschelijcke droomen? Ga naar voetnoot+ Christus selve om ons immers niet in 't wilde te laten swermen, heeft de liefde ons van Gode totten naesten ghe-eyscht mate ghesteldt, namentlijck daer mede, dat niemand topt meerder liefde ghehadt heeft dan die zijn leven gheeft voor den naesten. Deser konsten is hy sulcken Meester gheweest, dat hy 't niet alleen selve heeft konnen doen, maer heeft oock Jonghers ghemaeckt die 't hem konden na doen: soo aen Stephanum, Paulum ende allen den Apostelen vrolijck haer leven om haers naesten zalicheydt waghende, is ghebleecken. Immers Moyses hadde dit Meester-stuck al van Gode gheleert. Die dan ter liefden zijns naesten, niet alleen zijn tijdtlijck leven, maer oock zijn eeuwighe zalicheydt (soo aen Moyses ende Paulum is ghebleecken) bereydt is te verliesen, ende dit door oorsaeke | |
[Folio 484r]
| |
vande liefde tot Gode, daer dese liefde ten naesten uyt voortcomt, heeft die dan Gode niet lief boven al? Boven hem selven? Wt al zijn herte, ziele ende krachten? Of is dat Gode niet lief hebben boven al, alsment al, ja oock zich selfs om Godes wille kan verlaten? Maer of nu oock yemant dese volcomenste lesse noch niet en konde, ende doch gheloovende dat Godt willich ende machtich is om hem die te leeren, met ootmoedighen ernst daer na trachtet: zoude die daerom gheen Leer-jongher Godes wesen? Een Jonghelingh is in verstandt ende krachten een Man, ende een Kindt een Jonghelingh gheensins ghelijck: Is derhalven de Jonghelingh om dat hy noch gheen Man, ende het Kindt om dat het noch geen Jongeling en is, gheen Mensche? Wie mach die onbescheydenheydt ghelooven? d'Een Sterre is klaerder dan d'ander, de Maen klaerder dan de Sterren, Ga naar voetnoot+ ende de Sonne klaerder dan de Maen ende Sterren: Is daerom de Maen of Sterren sonder licht? Zijn zy daerom duyster? Is kleyn licht oock gheen licht? Een Kindt zijn is gheen zonde, maer een Kint van hondert Jaren te blyven valt onder den wee ende vloecke Godes. Men moet in't kleyn ghetrouwe zijn, woeckeren ende door Godes ghenade opghewassen om den volcomen ouderdom Christi te moghen bereycken. Wordt yemandt eer uyter Scholen gheruckt, die zy wel ghetroost ist maer dat hy in hem bevint den aert vande Kinderen Godes, dat is een recht ander lust, begheerte ende wille te hebben (of schoon het vermoghen van't volbrenghen daer noch gebrake, soo 't den Kinderen altijdt ghevaldt) dan hy te vooren hadde, te weten ten goeden, soo hy te vooren ten quade was hem te vooren lustich, hy dedet (daer hy't vermochte) gaerne soo heel sonder hoop van loon dat hy oock den dreyghende straf niet en vreesde vanden Rechtvaerdigen Gode. Bevint nu yemandt sulcken lust ter deuchden, dat hy die (daer hy's vermach) gaerne doen soude, sonder hoope vande Hemele, jae oock sonder te vreesen voor den dreyghenden straf der ongodtlijcker Overheyden, wie mach twyfelen aende veranderinge sijnder naturen? Aen zijn wedergeboorte? Ende aen zijn Kindtschappe Godes? Is hier aen niet te twyfelen. Hoe kanmen twyfelen aen zijn zalicheydt of hy schoon al in zijn leer-jaren quame te overlyden? Niemandt die een recht oordeel heeft. Maer die noch een loonsuchtich Huyrlingh, ja een slach-vresende Knecht is, en verlaet zich op dese Kintschappe niet, zy is noch niet in hem, maer hy verlaet het minder ende haest zich tot het meerder goet. De wyle het noch huyden heet, want noch Knecht noch Huyrlingh, maer alleen de Kinderen, hoe jonck oock, sullen blyven inden Huyse Godes, ende daer erfghenaem zijn. Wy zijn nu ghecomen ten eynde onser voorghenomen redenen. Daer inne betoont is dat Gode den Mnesche niet en treckt tot Christum zonder des Menschen medewerckinghe ende willich toestemmen, dat des Menschen wille niet sonder zijn toedoen wert verandert, ende dat Godes gave gheen noodtwanck is ende vrywillich ontfanghen werdt, welck ontfanghen des Menschen werck is. Item wy hebben ghehandelt vande onderscheyden tusschen 't licht der naturen ende der genaden, oock tusschen het Godtlijck ende Menschelijck onderwijsen. Oock mede dat Godt niemanden wat afeyschet boven vermoghen van 't woeckeren met het pondeken der naturen. Vanden oorsaecken daer door de Mensche zijn oogen ten lichte opent. Wat Godt den Mensche leert. Hoedanich Godts Leer-Jongher is. Hoe Godt hem leerdt. Hoe de Jongher van Gode leerdt. Tot wat eynde. Wat deses Leeringhs vrucht is. Dat de onvolleerde oock een Leerlingh Godes is. Ende datmen volcomentlijck van Gode mach leeren ende kennen sulcke liefde als hy ghebiedt, Daer toe die milde Vader door zijnen gheliefden Sone, vermidts zijnen H. Gheest der Liefden ons alleen toe wil helpen, Amen.
Den 29. May 1576. |