Cirurgia of Hantgewerck int lichame der menschen

 

Inhoudsopgave

I. Inleiding 1. Achtergrond

2. Het Handschrift

3. De Inhoud van het traktaat.

Inhoudstafel

II. Tekst

1. Naer dat cirurgia es geseet hantgewerck, gewrocht int lichame der menschen, waer salment eerst beginnen ?

2. Waer omme ?

3. Wat is een simpel wonde ?

4. Wat is eene gecompeneerde wonde ?

5. Wat medecijne is men schuldich te doene tot thooftwonde na elcke sijn deel ende sijn nature ?

6. Wat sult ghij doen ten eersten vermakene tot hooftwonden ?

7. Wat soude men doen als dat vlees vanden hoofde ware gewont met sneden der wapene, ende die wonde breede oft lanc geuallen ware ?

8. Hoe wijde steect ghij die steken deene vanden anderen ende waer beghint ghij ?

9. Hoe diepe steectmen die naelde ende cnooptmen den draet ?

10. Wat salmen doen tot wonden die seer bloijen ?

11. Waer aen salmen kennen een wonde die seere bloet, oft bloet coempt vuijt een adere oft vuijt eenre arterien ?

12. Wat salmen doen als een vac vanden hoofde afgeslegen is ?

13. Wat salmen doen oft tbeen al aff ware ende doirgaende beijde die tafelen tot dura mater ?

14. Wat salmen doen oft daer mede (aff) ware een vac van eenen beene ?

15. Wat suldij doen tot eene groote buijle int hooft sonder wonde ?

16. Wat salmen doen tot ffrutsuringe oft buijle daert vlees seer ontween is ende daer emmer materie wesen moet ?

17. Wat suldij doen ten eersten oft daer ware eenige groote frutseringe met eenre cleenre buijlen met eenen cleenen gate ?

18. Waer bij soutment kennen oft dat hooft gebroken ware sonder wonde int vlees, als somwijlen geualt met buijlen of met frutsuringe ?

19. Wat salmen doen als thooft is gebroken met wonden int vlees ?

20. Wat suldij doen metten gebrokenen beenen alsmen tvlees opgesneden heeft ende alsmer geen wonde en vint ende tbeen is gebroken ende nijet tasten oft sien en mach ?

21. Wat suldij doen oft sij vaste houden oft als die canten oft die stucken gedoken sijn dat eene onder tander, of als eenich stuc staet op ende neder, oft dat die enden gekeert sijn innewaert ende gedoken tot dura mater ende totter hersenen ?

22. Wat suldij doen op die misdoende beenen als ghijse niet vuijt doen en moecht ?

23. Wildij altoos houwen int herssenbecken alst gebroken is ?

24. Welcken tijt suldij die beenen vuijt doen ?

25. Wat salmen doen als die beenen vuyt sijn gedaen ?

26. Wat suldij doen ten anderen of ten derden vermakene als die wonde wel draecht ?

27. Wat suldij doen als die broke oft schore vanden hoofde effen sij ende ghij geen been vuijt en doet ?

28. Waer aen suldij kennen oft dura mater gequetst is ?

29. Waer aen suldij kennen oft pia mater is gewont ?

30. Wat suldij doen tot wonden van frutsuringe met plomper dinc dat nijet en snijt als stoc, steen, peerts voet, oft dat vlees ontween te vallen, ende zenuwen, aderen ende vlees te perssen ende dat onderwijlen sonder wonde ende die van buijten ?

31. Wat suldij doen als die senuen in handen oft in anderen leden gefrutseret sijn ?

32. Wat medecijn orbortmen meest int vlees alst veel etters geeft ?

33. Wat is spasme in wonden ?

34. Hoe vele manieren van spasme sijnre ?

35. Welck sijn die wonden die van noode sterfelic sijn ?

36. Wat suldij doen tot wonden van verwoede honden ende serpenten ende andere dieren ?

37. Waer aen suldij kennen oft die wonde gefenijnt is ?

38. Wat suldij doen totter cueren als die wonden gefenijnt oft verwoet of dul sijn ?

39. Waer omme wast quaet vlees in wonden ende waer aen salment kennen ?

40. Wat suldij doen als quaet vlees is gewassen in wonden, hert morw, saechte oft middelic ?

41. Wat suldij doen als een wonde is seer root ende seer swert ende daer mede geswollen ?

42. Wat suldij doen voort ten anderen oft ten derden vermakene als die wonde wel draget ?

43. Maer als de wonde seer swert ende seer root is ende daer mede is geswollen ?

44. Waer aen salmen kennen die medicijnen oft een plaester op een wonde geleet, oft goet is ende behoulic, oft contrarie, te heet, te cout, te drooge, te nat is ?

45. Wat medicinen salmen daer toe vuegen ?

46. Wat dingen is quade discretien ?

47. Waer ane suldij kennen dat quade discretie coempt ?

48. Waer mede suldij quade discretie weeren als sij coempt ?

49. Wat dingen belet meest die wonden die heelen tot haren tijt ?

50. Waer bij coempt toe dat eene medicine wort geleijt op een let, die wonde heelt, ende vanden seluen medicine alleene geleijt op een ander let, die wonde wijt ende corendeert als coperroot ?

51. Wat bediet dat twee lieden wordden gewont tot eenre tijt tot eender gelijcker steden ende euen diepe : die eene is te wachtene al dat men wachten mach, soo dat hem geene cortsen aen en coempt. Ende den andren en der men nijet verbieden tregement daer die cortse aff coempt, want hem en mach geene cortse toecomen ?

52. Wat suldij doen tot wonden vanden oogen bouen anderen wonden ?

53. Wat suldij doen om te heelene die wonden de(r) lippen, der tongen ende ter mont van binnen ?

54. Wat salmen doen tot wonden vanden oogen leden, aensichte, nose ende lippen ?

55. Wat suldij doen tot wonden der lippen ende geschaerde monden ?

56. Wat suldij doen tot wonden in den hals ende in de kele ende welc soo sijn die vreeselijcxte ?

57. Welcke wonden in hals ende in kele sijn van rechte sterfelick ?

58. Wat salmen doen tot wonden der schouderen, der ermen ende welcke sijn die vreeselijxte ?

59. Wat salmen doen als die borst is gewont ?

60. Welc is die archste wonde ende meeste vreesen weder gesteken te sijne doir die borst, weder van achter oft van voren ?

61. Wat salmen doen als die wonde doirgaet ende dat etter valt op diafragma oft bloet ?

62. Wat suldij doen als ghij dat etter ter wonden niet gesuyueren en moecht met wassen van buijten, ende dattet etter ommer blijfft vergadert op diafragma, ende die hoest ende sweeringe niet en vergaet, ende die patient cranker wort, dats quaet teeken der gesontheden ?

63. Waer bij soo suldij kennen oft die longene is gewont in die borst van achter oft van voeren ?

64. Mac(h) die longene gewont sijn ende genesen ?

65. Waer aene salmen kennen oft therte is gewont ?

66. Waer aen suldij kennen dat diaffragma is gewondt ?

67. Wat salmen doen als dat rugge been is gewont ?

68. Wat salmen doen als die leuere is gewont ?

69. Wat salmen doen als die lise hanct vuyten buijke ende die wonde geswollen is ?

70. Waer aen salmen kennen oft die mage is gewont ?

71. Wat salmen doen als die substancie vander magen is gewont int vlees daer sij mach genesen ?

72. Wat salmen doen oft die milte waere gewont ?

73. Wat salmen doen oft die nieren gewont waren ?

74. Wat salmen doen oft die blase ware gewont int dunne vel ?

75. Wat salmen doen oft die vede oft prepucium lancx oft dweers ware gewont ?

76. Welc is die quaetste wonde in prepucio, hoe suldijse berechten ?

77. Wat suldij doen als die moedere is gequetst met sweerden oft steken alsoe als doirgaende den lichame ?

78. Wat salmen doen als die dermen sijn gewont ?

79. Wat salmen doen tot wonden der knien, beenen, voeten, ende die welke sijn die vreeselycxst ?

80. Wat salmen doen als die cullen gewont sijn ?

Hier beginnen die brekinge ende ontsettinge. 81. Wat salmen doen als eenich mensche heeft gebroken een let aenden lijue ?

82. Waer aen soectmen seker die broke ?

83. Welck sijn die quaetste ende die archste broken ?

84. Wildij rechte voort een gebroken been rechten ?

85. Wat suldij doen als eenich let gebroken is met wonden int vlees of vuijter steden ?

86. Wat salmen doen te beteren die toeuallen als sweeringe, zwellinge ende apostomen ?

87. Wat consolidatiuen orboort men meest om te consolideerne gebroken beenen ende die ontset sijn ?

88. In hoe langen tijden sijn die broken geconsolideert ?

89. Wat salmen doen als die nose is gebroken ?

90. Wat salmen doen als die kake is gebroken?

91. Wat suldij doen als dat kanebeen oft die vorke vander borst is gebroken?

92. Wat suldij doen als die ribben sijn gebroken?

93. Wat salmen doen als die knopen oft spondilen des ruggebeens sijn vuijt den leden?

94. Van dat ijemant dat kanebeen is vuijten leden.

95. Wat salmen doen totten schouderen vuyten lede ende in hoe menige maniren mach gaen vuyter leden?

96. Wat salmen doen als dien ellenboge is vuijt haer stede, ende hoe gaet sij vuyter steden?

97. Wat suldij doen als een let is verwrongen ende niet al ontsteken is?

98. Wat suldij doen tot eenigen booginge leden, nijet gebroken noch ontset, in moru leden als jonge kindren, kaken, ribben, armen, beenen?

III. Glossarium