'Een merkwaardig boek'

Een merkwaardig Boek

heeft dezer dagen in Suriname het licht gezien bij den Uitgever B. Heyde onder den titel van ‘De Menschetende Aanbidders der Zonneslang.’

Schrijvers ervan zijn de Heeren F.P. en A. Ph. Penard. Trots dezen titel toonen zij zich echt sympatiek voor de Caraïben in wie zij zelfs een echt volk van dichters willen zien. De toewijding van het boek aan hunne geachte moeder is niet slechts sympathiek, maar daarenboven een schoone daad van kinderlijke piëteit. En aan hun vaderland? deelen ze daarin niet mede een schat van wetenswaardige bijzonderheden, vrucht van jarenlange nasporingen? En putten zij niet met ruime hand uit een groote verzameling boekwerken over Ethnologie, die hun aanzienlijke uitgaven moeten gekost hebben? Denken we verder aan de moeite tot zulken arbeid noodig, en aan het in de voorrede ontwikkelde doel der schrijvers, namelijk aan te toonen de overeenkomst der Indianen in ontwikkeling met die der Oostersche volken op den grondslag der gewijde Bijbelverhalen dan zeggen wij luide: Een voortreffelijk werk is hier verricht! Juichen wij in de Schrijvers hun standnemen toe tegen de modernen en voor het Theïsme; onze volle sympathie hebben de geleverde Legenden waarvan de eene interessanter is dan de andere. De studie toch van de Legenden der onbeschaafde volken ligt geheel op den weg van den Missionaris die onder hen mocht arbeiden. Nog onlangs werd dit welsprekend betoogd^*) door een hoogst competent gezag, Monseigneur Le Roy, Bisschop van Alinda en Generaal-Overste eener zeer talrijke congregatie van missionarissen:

Les missionnaire catholique ne condamme pas en bloc les croyances et les pratiques, qu'il trouve ches les tribus africaines. En s'informant, en allant au fond des choses, en foullant sous les ruines accumulées par tant de causes, il est, au contraire, souvent étonné de retrouver précisement ce qui fait le fond de sa propre religion, ce qui fait la religion primitive, ce qui est resté, on peut le dire, la religion universelle’. Anthropos I, 2 pg. 391. Cit V.P.G. Schmidt S.V. D

Vooreerst dus ligt in Legenden in 't algemeen een grond van waarheid en deze moet, hoe verminkt ook, worden opgedolven: het verwerpelijke van het goud gescheiden. Er moet nauwkeurig onderzocht worden wat er goeds ligt in de practijken van onbeschaafde volken. Alleen het verkeerde moet worden tegengegaan, aan de goede zijde in de volkszeden mag niet getornd worden; het onkruid worde uitgeroeid maar de tarwe behouden! Zoo zijn ons gebruiken bekend bij onze Indianen, die onderwerping aan het gezag en onkrenkbare huwelijkstrouw zeer machtig in de hand werken.

Hiermede zijn de redenen ontwikkeid, die ons van ons standpunt bewogen hebben het verdienstelijk werk der Heeren Penard in zijne lichtzijde te doen kennen. Het heeft echter ook zijn schaduwzijde. Dit laatste is eigen aan alle menschenwerk en, naar blijk der voorrede, waarin critiek verwacht wordt, wordt die schaduwzijde door de schrijvers niet outveinsd.

Alvorens eenige aanmerkingen ten beste te geven over het werk zelf, wenschen we te doen uitkomen dat de strekking ervan, hoe aanbevelenswaardig voor sommigen, toch geen aanbeveling toelaat aan lezers van allerlei soort. Want vooreerst, Legenden zijn verdichting. Er is studie noodig en veel studie om de waarheid onder de verdichting te kunnen uitvinden. Wie derhalve niet tot studie en tot die studie bekwaam is, zal onmogelijk het boek der geachte schrijvers kunnen smaken. Bij Legenden schuilt de waarheid, en dat niet zelden, in het wulpsche soms platte kleed, waarmede verbasterde zeden van een onbeschaafd volk haar omgaven; daarom zijn de Legenden voor een toch al prikkelbare jeugd ongeschikt en nadeelig. Ongeschikt zijn ze ook voor menschen met verwarde zinnen, die azen op fabelen, welke ze voor dogma's aannemen en die tengevolge daar van zeer bijgeloovig getint zijn.

Dit laatste zij niet slechts gezegd van de geringen, ook geldt het de voornamen. Dezen zijn het die het bijgeloof weten schappelijk cultiveeren in den vorm van spiritisme en - het klinkt haast ongelooflijk - zelfs in den vorm van Theosofie!

Nu over het werk zelf. Er zijn gebreken in, gebreken die naar onze meening het gevolg zijn van overhaast werk en vooral van groot verzuim in de correctie.

Reeds de titel doet aan overhaasting denken. Of is alleen beoogd het effect van een zonderling contrast? In dien titel worden de bevoorrechte vrienden der schrijvers beschuldigd van de twee grootst mogelijke misdrijven, een tegen God: vormelijken afgodsdienst, aanbidden der zonneslang, en een tegen den naaste, het doodslaan en opeten van dezen. Waarlijk kon het erger?

Daarenboven komt het ons voor, dat deze titel taalkundig onjuist is. Men moge bij een onder-ons-je in Suriname wel eens hooren: mijnheer, verkiest U nog wat koe, Hollandsch is dat niet. Zoo is het oncorrect te zeggen: verkiest U mensch in plaats van menschenvleesch? Men spreekt ook niet van mensch- maar van menscheneters.

Aan te groote haast met de uitgave moet zeker toegeschreven de noot op blz. 54: ‘P.v. Coll zegt, dat het Bentrief Arundin. Schomburgck ook als moederplaat van het pijlvergif genoemd wordt, hetgeen onjuist is’. Waarom er de reden niet bijgevoegd? Waarom niet gezegd, dat zulks is gebleken uit een chemisch onderzoek? Het kon toch gebeuren, dat de zegsman of schrijver, die door P.v. Coll zijne mededeelingen doet enenveel recht van spreken heeft als I.I. Quilck. Waterton enz., uit wie de schrijvers geput hebben. De noot op blz. 31: ‘Gegevens over Land en Volk’ werd over het hoofd gezien: Niet overal echter wordt het op dezelfde wijze en juist met de zelfde planten vervaardigd.

Overhaasting is ook oorzaak, dat er in het schoone werk eene menigte woorden an zinswendingen voorkomen, die belezenheid op het gebied der Engelsche literatuur aanduiden, maar het voor een Hollander geheel ontsieren bijv. hissen, haks, gewoner worden inplaats van veelvuldiger voorkomen, zichzelven bekoren enz. alle fouten, die bij eene nieuwe uitgave of bij nog toe te voegen corrigenda te herstellen zijn. Dit betreft slechts vorm.

Maar een principieel vereischte zou het voor de duidelijkheid van het geheele werk geweest zijn voorop te stellen eene nauwkeurige verklaring van het Totemisme.^*) Daarop toch berust voor het grootste gedeelte het religieus-sociaal systeem der oud-Indiaansche opvattingen. Het bestaat hierin, dat iedere stam voor zich den gemeenschappelijken naam aanneemt van een dier of plant. Dit dier of die plant heet dan hun ‘Totem’ en zij hebben daarvoor veel vereering, afgodische of bijgeloovige. Ook verkeeren zij in de meening, dat zij van hun ‘Totem’ in rechte lijn afstammen. Behalve den algemeenen hebben bijzondere familiën en ook afzonderlijke personen nog ieder voor zich hun eigen ‘Totem’. Zoo heeft de een den geest van het hert, de ander dien van den tijger, van de schildpad enz. Ieder bezitter meent ook door zijn ‘Totem’ bezield te zijn en - wat het ergste is - de verantwoordelijkheid voor kwade daden van zich te mogen afschuiven en op zijn ‘Totem te laden. Indianen en ook Afrikanen hechten aan die ‘Totems’ zoozeer, dat het ons zeer aannemelijk voorkomt, dat Indiaansche en Boschnegerteekeningen veelal slechts voorstellingen zijn van hunne ‘Totems’.

Wij vermoeden dat de geachte schrijvers met ‘dubbelgeest’ de ‘Totems’ bedoeld hebben. Tot goed verstand van hun werk had dit naar onze meening vooraf gezegd moeten worden. Ook aan de vermelding van de bovenmenschelijke krachtsontwikkeling van de piaaiman's der Legenden, zou naar ons voorkomt, eene verklaring hebben moeten voorafgaan wat, naar Indiaansche opvatting, de piaaikunst zelve is alsook van haren oorsprong en van de verschillende trappen, langs welke men tot hare hoogte opstijgt.

Volgen nu eenige toelichtingen alleen om aan te toonen, dat de schrijvers metterhaast hier en daar op en aanmerkingen gemaakt hebben, welke zij dan zonder correctie ter perse zonden.

Een eerste voorbeeld. In de ‘Gegevens voor Land en Volk’ werd op blz. 42 onder de vele afleidingen van den naam Paramaribo ook een nieuwe, splinternieuwe genoemd en dit naar aanleiding van een Arrowaksche Legende. Welnu die afleiding door ons niet verdedigd, wordt door de geachte schrijvers volstrekt verworpen, de afleiding echter van ... Lord Parham voorgestaan. Wij voor ons kunnen de laatste meening niet onderschrijven èn omdat wij niet gelooven aan zooveel gehechtheid van Zeeuwen en Hollanders aan Lord Parham (dien ze verdreven), dat ze zijn naam in dien van hunne stad zouden hebben willen verheerlijken, èn omdat Paramaribo, blijkens schrijven van van Sommelsdijk zelven bestond uit een drie- of viertal huizen en eenige hutten, die dienden tot smokkelkroegen en tot nog wat anders en daarom geheel onwaardig en ongeschikt was om er een Engelschen Lord in te vereeuwigen. Er komt bij, dat de Engelschen in de eerste tijden zich vestigden of aan de Commewijne, of aan de Marechalkreek of op Santo Bridge.

De geachte schrijvers zeggen, dat Paramoeroe niet generisch is. In strengen zin is dit waar, omdat de oude Indianen zeker geen andere stad kenden dan Paramaribo. Dit belet niet, dat iets, wat op eene stad gelijkt, door hen Paramoeroe genoemd wordt.

De geachte schrijvers beweren nog: ‘Dat Paramoeroepo wil zeggen in de stad is onjuist’.

Nauwelijks was uit ‘De Menschetende Aanbidders der Zonneslang’ de tirade op blz. 42 behoorlijk door ons verkauwd of zie, reeds den eerstvolgeneden morgen werden wij verrast met het hoog bezoek van een Caraïb, van een van den eersten rang. Op onze vraag, waar hij den nacht had doorgebracht, luidde het onmiddellijke antwoord: Paramoeroepo! Dat wil zeggen: in de stad! We willen dit toelichten.

De Caraïben hebben in hunne taal geen gebrek aan voorzetsels, maar die eigenlijk aan het slot hunner woorden komende beter suffixen genoemd worden.

Zij hebben: naar = wa, op = pokko of bokko, in of binnen = ta of takka, onder = pienjon, boven = toepo enz.; hoe zouden zij, plaatszoeker de en plaatskiezende nomaden, het aanwijzende, ‘te’ kunnen missen? Heropo hier, morropa daar is, dan ook van dagelijks voorkomend gebruik, evenals heropowa, naar hier, morropowa, naar daar.

Missen zij - naar het ons voorkomt de werkwoorden worden en zijn - met hunne suffixen ontwikkelen zij een rijkdom van taal die wonderbaarlijk vooral het hulpwerkwoord zijn aanvullen. Het w.w. zijn zeggen wij, want van worden durven wij dat niet zeggen. 't Schijnt ons toe, dat de Caraïb slechts aan worden denken kan door een beeld, een beeld door het plastische heen, door het beeld van een Indiaan die door het gebruik van drank anders d.i. dronken is geworden! Vraag hem wat ‘worden’ is, dan luidt het antwoord tweegee of tweegeebomee en op de vraag wat dronken zijn is, krijgt men hetzelfde antwoord. Nu in vele gevallen kan de zin met het bedrijvend werkwoord wel duidelijk worden gemaakt doch in zake van godsdienst is dat niet altoos het geval.

Maar voor ‘zijn’ treden voorzetsels, soms zelfs voegwoordjes als suffixen keurig voor het voetlicht. De woordjes vormen ieder voor zich den wortel van een nieuw werkwoord, dat op zijne beurt door een kleine wijziging tot relatief, adjectief of substantief vervormd wordt. Voorbeelden: héropo en morropo beteekenen altijd hier en daar evenzeer als herowa en morrowa naar hier en maar daar, en herotá of herotakka en morrotá of morrotakka hierin en daarin, heropienjon en morropienjon, hieronder of daaronder, hero toepo en morrotoepo hierboven en daarboven beteekenen. Wil men nu het ‘zijn’ of absoluut of in zijn wijze, letterijk of in beeld, weergeven dan worden die suffixen aan vervoeging onderworpen; ik ben hier. drukt men uit door heropowa, hij is daar, door morropoma of, versterkt morroponaman, - hij is hier binnen herotána, - hij is hier onder, of hij delft het onderspit bij dezen, heropienjona; hij is boven, ook speelt den baas, herotoepoma Ander voorbeeld. Rombori of romboli beteekent gestorven, rombripo die gestorven is, een doode dus.

Veroorloofden wij ons zoo lange uitwerking, 't was alleen om den geachten schrijvers van ‘De menschetende Aanbidders van den zonneslang’ te bewijzen, dat wij met hen aannemen, dat po en bo als in Paramoeroepo een teeken is van het hulpwerkwoord zijn. Dikwijls, als het voor de duidelijkheid noodig is, wordt dat zijn uitgedrukt b.v. door vervoeging, maar ook veer dikwijls wordt het niet uitgedrukt maar eenvoudig er onder verstaan. Een voorbeeld hievoor is het aanwijzend voornw. hero, deze, met po, het betrekkelijk voornw. waarbij is gedacht moet worden. Het verklaart zich in dezer voege: de plaats welke is deze = hier, morro, die en hetzelfde po.. aldus: de plaats welke is die = daar. Zoo verklaart zich ook Paramoeroepo door: de plaats welke is Paramoeroe, gelijk jawan, slecht, jawanibo wordt die slecht is en zjoepin goed is sjoepwinibo die goed is.

Ofschoon voor de afleiding van den naam Paramaribo van het Caraîbisch de klankverwantschap in Paramoeroepo schijnt te pleiten, zijn wij toch meer genegen om den naam van onze stad van het Arrowaksch af te leiden.

Reden is, dat de Graaf van Sommelsdijck de twee groepen van Indianen, welke hij aantrof in bevriende en niet bevriende onderscheidt. Nu is het niet aan te nemen, dat de menschetende aanbidders van de zonneslang de eersten zullen geweest zijn om met de onzen vrede te maken. En zou v. Sommelsdijck dan hun naam behouden hebben?

Ook sommige historische aanduidingen pleiten voor ons gevoelen, o.a. het door den Gouverneur uitzenden van Indianenkinderen naar Nederland, onder welke er een is met een Arrowakschen, ofschoon niet duidelijk geschreven, naam. Verder de oudste schrijvers noemen de Arrowakken kustbewoners en de traditie of legende heet Paramaribo een oorspronkelijk Arrowakkenkamp^*). De geachte schrijvers zeggen, dat Oeloe (oeroe volgens onze ooren) altijd oorsprong beteekent. Zeker is het, dat moeroe niet oorsprong beteekent, maar wat van zijn oorprong komt, namelijk kind, zoon en zoo moet Paramoeroe, zoon der Para heeten en niet oorsprong. Wellicht duidt Paramoeroe op eene nederzetting van Caraïben uit de Para oorspronkelijk, die zich in later tijd dicht bij de stad hebben gevestigd en nabij de Arrowakken. Na hunnne bevrediging werd dit laatste bij hen traditioneel. zooals de Arrowakken verzekeren, zooals in 't midden der 18de eeuw geschied is op Saron en zooals we nog heden ten dage zien gebeuren.

De geachte Schrijvers zeggen, dat in ‘Thomson's Overzicht der Surinaamsche Geschiedenis’ panari of panali verkeerdelijk Caraibisch genoemd wordt. Ten onrechte. Panari is ja Arrawaksch en beteekent hetzelfde als jakono in her Caraïbisch d.i. vriend. Dat strookt ook met onze opnamen en herhaalde ondervragingen. Maar panari is ook Caraïbisch volgens Kappler's opname en was Caraïbisch van ouds van het midden der 17de eeuw Nog verleden jaar kregen wij hiervan een bewijsstuk in handen. Maar destijds schreef men Banare, vriend, zoowel voor onze Caraïben als voor de Caraïben der Antillen, vermoedelijk een gevolg van de vermenging van Arrowaksche vrouwen en Caraïbische man nen, welke daar plaats greep en de oorsprong werd eener dubbele taal.

Ofschoon nog overvloed van stof voorhanden is, sluiten wij toch - en wij hopen voor goed - het geschreven boek, waarop te lezen staat: Grammatica Caraïbica!

Onder literarisch opzicht hinderde ons nog het herhaaldelijk voorkomen der woorden ‘vuilnishoopen’ en ‘indiaansche stookplaatsen’ Ze hadden zeer geschikt vertaald kunnen worden door ‘Terpen’, die wij allen als Hollanders kennen en waarin ook urnen met de assche van ons voorgeslacht bewaard werden zonder toevoegsel van gebroken en tot fluiten gemaakte beenderen.

De Legenden over Paters en over een Hernhutter Leeraar kunnen ons inziens geene bron wezen tot de kennis der voorvaderlijke Indiaansche zeden. Ze zijn niet anders dan opvattingen welke zich de huidige piaaimans als passend voor hun kader gevormd hebben. Ook dagteekenen deze hoogstwaarschijnlijk maar van de laatste veertig jaren. Want de zwarte Toga werd zeker niet gedragen door de Franciscanen van 1683 en evenmin door de Jesuieten uit de Lawa. De Franciscanen hadden een bruine pij en de Jesuieten geen bepaald habijt. Beiden reisden zeker in die dagen in politiek!

Dat gedoopte Indianen nog soms heidensche zeden hebben, wien zal het verwonderen, die oort voor de hardnekkige macht van het bijgeloof gestaan heeft? Die het in onzen tijd zelfs wentenschappelijk ziet cultiveeren? Die weet, dat gedoopte kinderen door den dood van ouders of verplegers van de christelijke opvoeding zoo vaak verstoken worden? Die het nomaden-leven der Indianen kent?

Dat het interessante werk des Heeren Penard, dat eer doet ook aan den Uitgever, tot nadere studie onzer Ethnologie aanspore, is de hartewensch van den schrijver!

C. VAN COLL CSSR.

*) Les Pygmées Négrilles d'Afrique et Negritos de l'Asie. Tours, Alfred Mamcotfils 1905, Brochure 2.50 Francs.

*) De naam ‘Totem’ is oorspronkelijk van sommige Noord-Amerikaansche Indianenstammen.

*) Vergelijk de Legende op blz. 43 Sibaoloko-Indianen. Siba = steen en Oloko = in zijn zuiver Arrowaksch. Die Indianen bij Paramaribo waren Arrowakken en werden niet verdreven naar de Coppename, want zij kunnen, van hun legendaris kleed ontdaan, daar niet de voorvaders zijn geworden van een stam bestaande uit eene vermenging van het zwarte ras met de type en de taal der Caraïben

Ingezonden.
Buiten verantwoordelijkheid der Redactie.

Paramaribo, 13 Sept. 1907..

Mijnheer de Redacteur.

Veroorlooft ons in uw blad onzen hartelijken dank te betuigen aan den Eerw. P. van Coll voor zijne welmeeneude aanprijzing van ons werk, de Menschetende Aanb der Zonneslang in de Surinamer van Zondag ll. Wij waardeeren zijn kritiek om reden dat hij als expert zeker kan oordeelen over de moeite bij het verzamelen der gegevens voor dit werk, zoo lat vergissingen onzerzijds volstrekt niet buiten gesloten zijn.

U heeft, Eerw. Pater, de lichtzijde van het boek ten volle doen uitkomen, terwijl u tevens op de schaduwzijde wees. Vergun ons evenwel ook in deze schaduw eenig licht te brengen.

Vooreest de titel.

U heeft gelijk dat Menschenetende beter staat dan Mensch-etende.

Het komt u vreemd voor dat menscheneten, afgoderij en dichtkunst aan elkander gepaard kunnen gaan. Maar is dat niet o.a. in het Oosten het geval geweest. Brachten de Perzen geen menschenoffers aan het Vuur?

Onze Caraïben waren en zijn nog een volk van dichters, ondanks het feit dat zij kanibalen waren. En juist daarom hebben wij den titel van ons boek gekozen, nl. om aan te toonen dat zelfs onder de vreeselijkste voorstellingen dikwijls de edelste grondslag schuilt. Want de Kalienja's zijn en dit zullen wij zwart op wit in ons werk doen uitkomen, lijnrechte afstammelingen van de Joden of volhet Car. pranakéli.

De vuilnishoopen worden in het Engelsch aangeduid als refuse-heaps, kitchenmiddens en mounds. Ze zijn geen graven, maar bevatten slechts overblijfsels van maaltijden, vuil enz. Terpen zou men ze zeker kunnen noemen, indien nl. een oppervlakte bedekt met vuil dien naam verdient.

O.i. zijn de legenden over Paters en Hernhutter predikers ouder dan u denkt, omdat bij de Indianen de Toga slechts een uitdrukking is om de priesterswaardigheid uit te drukken. Zelve niet erg gesteld op kleedij hebben zij geen begrip overgehouden van de kleeding der vroegere priesters. Evenmin van de vroegere uniformen van soldaten en officieren.

Volgens hen is de kleedij van pastoors en soldaten eeuwen oud.

De legenden op blanken enz. doelende hebben wij speciaal in dit eerste deel geplaatst. Maar zelfs deze legenden berusten op oorspronkelijke begrippen zooals blijkt uit de sage der Temere-rots in de Marowijne enz.

Verder zegt u dat er nog overvloed van stof is. Zou het niet goed zijn uit de wrijving van gedachten de waarheid te trekken?

Achtend

F. en A. PENARD.

Ingezonden.
Buiten verantwoordelijkheid der Redactie.

Nog eens een woord over het werk der Heeren Penard.

Ons woord van waardeering was uiterharte en zoo werd het ook opgenomen.

Dikwijls reeds hadden wij eraan gedacht Mythen en Legenden van onze Indianen te verzauelen en ze eenvoudig naar den tijd en op de wijze dat ze inkwamen, in het licht te geven. Zou daaruit volgen dat de eene onder sommige opzichten in den weg kwam van de andere en onze conclusies in strijd met elkander bevonden werden, toch zou eenzelfde waarheidsgrood uit het geheel te voorschijn komen. Hieruit zou een nieuw bewijs geleverd worden voor den éénen oorsprong van het geheele menschelijk geslacht en daarbij brokstukken van de Openbaring, mozaiek uit de wet der gebroken steenen tafelen en eene goed kenbare, in vleeschen harten met goddelijke vingers geschreven natuurwet.

Zouden dan ook geleerden opstaan om die Legenden in stukken te verbrokkelen en stukje voor stukje van de eene Mythe aan te passen bij de andere, toch zou mijn werk als eerste stoot niet vergeefsch zijn.

Dat werk leverden de Heeren Penard.

Hoe het er mee gaan moge, de moed en volharding, de werkkracht en opoffering er voor noodig, en die de schrijvers aan den dag legden, worden niet slechts door het volk maar zeker ook door de wetenschap op hoogen prijs gesteld.

Dat zulk werk schaduwzijden moest hebben, het kon niet anders; het volgde uit de moeilijkheid der taak zelve. Daarom vatten wij niet, om welke reden de geachte schrijvers willen pogen op de schaduw licht te doen vallen. Zelfs het heerlijkst doek zou er door lijden.

Is het wellicht omdat ons de titel verwonderd heeft?

Dit was niet, omdat wij daarin afgodendom en menscheneters vereenigd te denken kregen; de eene ondeugd paart zich aan de andere, maar het was omdat we er onze schrijvers in te zien kregen vol bewondering voor dat volk van dichters! Dichters uiten zich in beelden, maar die waarheid behelzen en door haar kleed de waarheid doen smaken. De Indianen hebben beelden, maar waarin wij de verborgen waarheid moeten opsporen en die voor het meerendeel onwaar zijn.

Willen zij wellicht de schaduw tot licht maken om eenige aanwijzingen, die wij noodig oordeelden voor de duidelijkheid van het werk en die bij een volgend deel als corrigenda benut konden worden?

Op één woord vooral stuitten wij het ergst, wijl het ons wilde voorkomen als basis waarop Mythen en Legenden der Kalienjas gebouwd werden: het woord: Dubbelgeest! Van dit woord zouden toch de Lezers op de hoogte moeten wezen.

We dachten allereerst, dat hier bedoeld zou wezen het niet slechts over het westelijk halfrond maar over de heele wereld verspreide ‘Totemisme’. De schrijvers antwoorden echter eenvoudigweg dat zij dat niet bedoelen.

Wat ze dan wel bedoelen? Op dit voorname punt antwoorden zij met deze woorden zonder meer: ‘Deze laatste’, (Dubbelgeest onzer Roodhuiden) ‘doelt op het voortbestaan van leven’. Kon het wel minder? - Wel verklaren ze nog, dat zij, bij het onderzoek naar Legenden enz., zijn afgeweken van den eerstvolgenden anthropomorphischen grondslag en door het Animismus er toe gekomen zijn een anderen grondslag tot onderzoek te nemen, dien namelijk van den Bijbel. Maar ook hier alweder geen enkel woord tot verklaring van Animismus om zich aan de Lezers verstaanbaar te maken.

Aan de hand van Dr. Paul Ehrenreicher, die onlangs een werk in het licht gaf ‘Die Mythen und Legenden der Süd-Amerikanischen Urvölker’, zullen wij op die schaduw in het belang der geachte schrijvers, eenig licht laten valen. Daarin wordt gezegd, dat het Animismus, over geheel Zuid-Amerika verbreid, bestaat in het geloof aan geesten ofwel van overleden menschen of van geesten, buiten den mensch zelfstandig, zooals duivels, aardmannetjes, vuurgoden enz. Ook dingen of verschijnselen in de natuur, levende en niet levende dingen, worden als bezield voorgesteld of onder den invloed van eene buitenliggende kracht welke hun leven, bewegen, handelen, voorttelen enz. mededeelt. De inlevende menschenziel beeldt men zich uit als bloote representatie van de natuur, terwijl aan abstracties als licht en duisternis geen vorm wordt toegekend.

Ziedaar het Ethnologisch Animismus. Het filosophische met de juiste leer, dat alle leven uitgaat van de anima, het geestelijk beginsel van Dr. G.E. Stahl en de scholastieken, zal door schrijvers wel niet bedoeld zijn, evenmin als het historische, van zeer laten datum, dat het geloof aan geesten bij onbeschaafde volken uitsluitend toeschreef aan visioenen en droomgezichten, ontstaan bij verschijnselen van onmacht, schijndood enz. Fylor wilde daarin den oorsprong vinden der godsdiensten en van het geloof aan geesten, terwijl hij toch de praeexistentie van de ziel, den waarnemenden geest, moest aannemen en geen enkelen godsdienst kon aanwijzen, alleen uit geestendienst bestaande.

't Was dus het Ethnologisch animismus, dat de geachte schrijvers heeft teruggevoerd tot den Bijbel

En met welk succes?

Dat zij de stelligste bewijzen hebben dat de afschuwelijke symbolische zonneslang eens Jehovah heette.’

't Is bekend dat onbeschaafde volken soms den waren God hebben aanbeden in iets wat de ware God niet was, maar zij doelden toch op dezen. Zoo hadden de Atheners een altaar met opschrift; ‘aan den onbekenden God’, die God hun tot dusver onbekend, predikte Paulus. Zeker zulke aanbidders worden ook elders en ook thans nog gevonden. Dit belet echter niet, dat de uitdrukking: eens heette de afschuwelijke zonneslang Jehovah’ voor ons eene uitdrukking beneden peil is!

Wie grondig wil schrijven over de traditiën van onbeschaafde volken en den grond hunner Mythen en Legenden terugvinden in de H. Boeken, zal wel doen eerst jarenlang op de studie der Exegese en Archaeologie zich toe te leggen en, verzekerd van niet zuinige critiek, het beginsel van gelijk - moeten - hebben voor goed op te offeren.

Nog een ander succes met het Animismus.

Eenige regels hooger werd gezegd. ‘want de Kalienjas zijn en dit zullen wij zwart op wit in ons werk doen uitkomen, lijnrechte afstammelingen van de Joden of’ - en dit ruime voorbehoud is zeer merkwaardig - ‘of van volkeren uit het Oostelijk halfrond.’

Dat het Animismus in verband met den Bijbel het eerste lid dezer stelling beter zal bewijzen dan de voorafgaande stelling: zonneslang = ‘Jehovah’ bewezen werd, gelooven wij niet; maar de afstamming onzer Indianen van volkeren uit het Oostelijk halfrond, bepaaldelijk van Aziaten, zal bij den tegenwoordigen stand der wetenschap door niemand worden bestreden. De bescheiden, waardoor Azië als bakermat van het menschdom wordt aangewezen, zijn legio en de H. Boeken verklaren zeer beslist dat alle menschen afstammen van den éènen Adam.

Gaarne hadden wij het hierbij gelaten zoo nog niet eenige vragen ons restten.

Wij vragen vooreerst, waarom de geachte schrijvers over dat ‘dubbelgeest’ dat noodzakelijk verklaring vorderde, zoo henenschoren? Waarom ‘Totem’ geheel afgewezen en Animismus ervoor in de plaats gezet zonder toelichting aan de lezers? Was dat niet hun verdienstelijk werk zelf in het duister zetten? Gij vraagdet, geachte schijvers, dat wij zelven zouden beslissen, of boom of vrucht tegelijk ontstaan zijn of afzonderlijk? Wij vragen op onze beurt of ‘Totem’ en ‘Animismus’ niet naast en in elkander loopen en dus eene verklaring dier twee woorden uw werk, om het verstaanbaar te maken, niet had moeten voorafgaand?

Wij vragen nog of, bij al dien im gelijk u zegt klein en begin en ook ei beteekent, er bij generalies ook verschil bestaat tusschen begin en oorsprong en wat het begin van den oorsprong en welke de oorsprong van het begin is? Het Tamusi en Tamulu en Imulu hebben ons zoomin als 14 verdere taallesje iets wijzer gemaakt.

Als de Kalienjas uit de door U medegedeelde interressante Legende, Sibaóloko, niet legendarisch maar werkelijk eens uit steenen geboren waren en in steenen woonden en dus met eenig recht kinderen Abrahams zouden kunnen genoemd worden, dan geef ik u uit te maken wie eerst waren de kinderen of de steenen en, zoo de laatstgenoemde, waarom die steenen dan geen Kalienjas meer voortbrengen, en, zoo de eerstgenoemde, waarom de Kalienjas geen steenen tot kroost hebben.

Als Arrowakken geen Caraïben kunnen voortbrengen, dan vragen wij, wie de Indianen geweest zijn, welke de Sibaóloko van Paramaribo verdreven en of dus niet de Arrowakken te Paramaribo hebben stand gehouden?

Wij vragen, of het Uraligift in den oorlog ooit tot zijn recht kon komen zonder de pijltjes, die het tot zijn doel brachten, al is dan, volgens Imthurm het woord moederplant hier misplaatst?

Wij vragen, waarom Paramoeroe niet genetisch zou kunnen zijn omdat Nickerie en Berbice ook bestonden? Waren de Iddianen niet van ouds gewoon plaatsen aan te duiden met den riviernaam?

Wij vragen, hoe de voorstelling van Paters met toga en tonsuur te rijmen is met de bewering der geachte schrijvers, dat de Indianen zelven schier ongekleed, hoegenaamd op geene kleedij letten, op g en uniform en dus, als door de bloote huid heen, de meest abstracte dingen zien kunnen?

Wij vragen, waarom Panali niet vriend kan beteekenen, omdat de Arrowakken daarvoor ook Swee hebben? Zou het eene het andere uitsluiten? Ook beteekent Swee niet vriend, maar broeder; vriend is in den mond van een Arrowaksch man dibiáma en waar eene vrouw aan het woord is damantjantho. Panali is niet uit het Caraibisch paranokili verbasterd neger-engelsch dat blanke, zeeman beteekent, panali, is een groet door zekere categorie van Surinaamsche burgers den Arrowakken toegestierd, maar die zijdens dezen steeds met sarcasme wordt beantwoord.

Wij vragen ten slotte, hoe wrijving van gedachten over taalkundige geschilpunten met succes en zonder verveling voor de lezers mogelijk zou wezen, waar de eindbeslissing van het pleit steeds blijven moet bij de Indianen zelven, menschen van elk grammaticaal begrip verstoken en van welke de een den ander tegenspreekt?

Onze grammatica Caraïbica zal dan ook gesloten blijven, zonder dat de waardeering voor het werk en het streven der Heeren Penard ook maar eenigszins erdoor verminderd wordt.

Paramaribo, 20 September 1907.

C. VAN COLL. CSSR.