Lexicon van de jeugdliteratuur

Hermien IJzerman

door Marry Remery

Hermien IJzerman-van Bemmelen werd in 1902 geboren. Tot haar zeventiende jaar woonde ze in Indië. Als kind schreef ze al verhaaltjes en tekende ze veel. In 1925 begon ze als eerste ‘kleuter-euritmiste’ aan een vrije kleuterschool in Nederland. Haar visie op opvoeding en beweging is sterk beïnvloed door de gedachten van Rudolf Steiner.

Boekjes voor jonge kinderen

Het eerste prentenboekje van H. IJzerman is bijna klassiek geworden. Hansje Stoffel is in 1938 door toedoen van H. Boerlage uitgegeven bij de Wereldbibliotheek, en wordt nog steeds herdrukt. Het is een zeer eenvoudig boekje met felgekleurde platen en daaronder enkele regels tekst op rijm, in blokletters geschreven. Het gaat over een kaboutertje dat zijn slof verliest. Een muizenfamilie gaat erin wonen en richt de slof keurig, burgerlijk in. Als pa en moe op stap zijn vernielen de muizenkindertjes alles. Gelukkig maken de dieren uit het bos dit vandalisme weer goed en zorgen voor een paar nieuwe pantoffeltjes voor Hansje Stoffel, van het allerfijnste mos.

Als men het boekje kritisch leest kunnen veel kanttekeningen gemaakt worden bij dit traditionele verhaaltje. Toch heeft het kennelijk genoeg aantrekkingskracht om tientallen jaren in de handel te blijven.

In de jaren veertig zijn een aantal andere boekjes van Hermien IJzerman uitgegeven, zoals de serie van Het aapje Jaapje. In deze prentenboekjes, met simpele aardige getroffen tekeningen, zacht ingekleurd, beleeft een aapje dat in Afrika geboren is, allerlei avonturen bij goede en slechte mensen. De tekst van de vierregelige rijmpjes is gekunsteld en niet altijd logisch. De manier waarop de mensen uit Turkenland en het circus beschreven worden, is volgens de huidige opvattingen discriminerend en sterk clichématig. Arme mensen zijn lief en hartelijk voor het aapje, rijke mensen, zigeuners en Turken lelijk. De avonturen van het aapje eindigen in een kneuterig poppebedje bij een veilig gezin waar hij ‘iedere morgen juist op tijd, netjes brood moeten eten, en melkje drinken voor ontbijt’.

Ook in Koentje Kikkerbeet, dat gaat over een levendig, opstandig kikkertje dat de hele familie door stoutigheid tot wanhoop brengt, ligt de moraal er erg dik op. Als Koentje een splinter in het been heeft gekregen en het bed moet houden, krijgt hij tijd om na te denken en is voortaan een voorbeeldige jongen. In dit boekje blijft ook de voorliefde van H. IJzerman voor muziek.

Net als bij De zak van Sinterklaas zijn de liedjes en de muziek van Joh. Veeken-Bakker. De silhouetjes en prentjes zijn verzorgd door Hermien IJzerman zelf.

Voor oudere kinderen

Voor wat oudere kinderen is het verhaal van Menno en Moro (1946). Het gaat over een rijk, eenzaam jongetje en een arm jongetje dat naar hartelust in vrijheid kan spelen. Ze worden door lelijke zigeuners ontvoerd en komen na vele omzwervingen toch weer veilig thuis. Een clichématig gegeven dat echter altijd succes heeft, mits het met de nodige spanning is gebracht, en dat is H. IJzerman wel gelukt. De vele zwart-wittekeningen zijn aardig en geven de mogelijkheid om het verhaal als een soort strip te lezen.

In de bundel Lettersprookjes zijn negentien verhalen opgenomen die een boodschap meegeven waarin liefde en goedheid centraal staan, soms erg gezocht.

Het werk van Hermien IJzerman is tot 1956 bij verschillende uitgevers verschenen. De laatste jaren wil zij haar werk alleen nog publiceren bij de particuliere uitgeverij De Egelantier in Zeist, omdat zij teleurgesteld is door commerciële censuur en negatieve kritiek. Op de fondslijst van 1983 komen 26 titels van Hermien IJzerman voor, waaronder ook kleurboeken en kerstkaarten. Het merendeel van de kopers van deze eenvoudige boekjes komt uit de kring van de antroposofen en de voorstanders van de vrije school.

Bibliografie

Alle boekjes zijn geïllustreerd door Hermien IJzerman zelf.

3 Lexicon jeugdliteratuur
oktober 1983