Officia Ciceronis, leerende wat yeghelijck in allen staten behoort te doen, bescreuen int Latijn

VVaer inne d'oprechte grootmoedicheyt gheleghen is.
Het xxvi. Capit.

In tweederley saken wert een vrome ende groothertighe moet aldermeest bekent.

[fol. 26r]

Vande welcke het eene ghestelt werdt in tverachten van wtwendighe dinghen: so dat sulcken mensch vastelijc hout, datmen gheen dinck en behoort hooghe te achten, noch yet te wenschen of te begeeren dan dat erlijck ende duechdelijck is: noch oock niet door eenighen mensche, door eenige verstoortnisse des herten, noch ooc door eenich teghenspoet den moet en behoort te verliesen. Dander sake is, dat de mensche (so voorstaet ghesint zijnde) seer groote dinghen bestae: die niet alleen nut ende oorbaerlijck, maer daer by oock ghestrenghe zijn, vol arbeydts ende periculen van goet ende bloet. Int laetste van dese twee is alle den heerliken schijn ende waerdicheyt, iae oock den oorbaer ghelegen: maer int eerst is de redene ende oorsake, die heerlijcke mannen maect. ⁺Vvant hier inne is tghene dat edele herten baert die alle aertsche dingen versmaden: maer het ander (te weten tbestaen van treffelijcke saken) mercktmen in twee dinghen: namentlijck datmen gheen dinck goet en oordeele, dan dat eerlijck sy, ende datmen vry sy van alle verstoringhe des herten. Vvant het betaemt een vroom hert ende grootmoedich mensche: dattet de dinghen, die ghemeenlijck groot ende heerlijc schijnen, cleyn achte, ende die met vaste

+ Int versmaden van d'aertsche dinghen is de grootmoedicheit gheleghen.

[fol. 26v]

sekere redene versmaden can. Alsoo oock de dingen die hardt ende strenge schijnen (welcke vele ende menigherley den menschen opcomen) alsoo te connen dragen: datmen met eenen gelijcken onbeweechden ghemoede blijft byde vvaerdicheydt van eenen wijsen man: dit behoort een herte toe dat stercmoedich ende stantuastich is. Vvant het schijnt onghelooflijck, dat die ghene dien de vreese niet afschricken en mach vander duecht, datter hem eenighe begheerte af locken soude: oft dat die inden arbeyt onuerwinlijck vvas, door wellust hem soude laten ouervvinnen. ⁺Daeromme salmen de welluste schouwen ende vlieden de begheerlicheyt des gelts: want men vint niet snooders noch verachtelijckers, dan rijckdommen te beminnen. Men vint oock niet heerlijckers noch eerlijckers, dan tghelt, (indien men dat heeft) te connen vesmaden: oft dat met vveldaet ende miltheydt te connen ghebruycken. Men moet hem (soo ick voor geseyt hebbe) wachten voor de begeerte van glorie: vvant si neemt de vrijheydt vvech: die de grootmoedighe mannen sonderlinghen behoren te benaerstigen. Men sal ooc geen heerschappie begheeren: ia men salse somtijts aengheboden zijnde weygeren: ende bywijlen oock selfs verlaten. Tgemoet be-

+ VVellust ende des ghelts begeerlicheyt salmen mijden.

[fol. 27r]

hoort vry te zijn van alle verstoornissen oft bevveghinghen, als van hope, vreese, droefheydt, vvellust, ende gramschap: op datter een gherusticheyt ende stilheyt mach woonen: die den mensche stantuastich ende eerwaerdich maken. Daer zijnder vele geweest ende zijnder oock noch vele, die tghemeene regiment verlatende, een onbecommerder ledicheyt aenghenomen hebben: om dese gherustheyt des herten te verweruen. Onder de welcke oock vele van d'alder edelste Philosophen gheweest zijn, ende groote princen, ooc mede gestrenge treffelike mannen: die noch der Princen noch des volcxzeden verdragen oft aensien en mochten: ende hebben oock sommighe van dien gaen woonen te landewaerts: henlieden verlustigende in haer huysregimente. Dese luyden hebben tselfde voornemen gehadt, dat de Coningen ende Princen hebben: te weten op datse geen dinc behoeuen, niemant ghehoorsamen, ende haer vryheyt ghebruycken souden: vviens rechte aert ende nature is, te leuen somen vvil. ⁺Also hebben dese alle beyde een meyninghe: maer dat d'een waent te vercrijgen door grote macht ende rijcdomme, soecken d'andere in tghenoeghen van luttel goets dat hem toe behoort. Vvaer inne geen van beyder meyninge te verwerpen en is: maer tleuen van

+ Vryheydts aert is leuen somen wil.

[fol. 27v]

dees rustighe menschen is lichter om becomen, sekerder, ooc anderen min moeyelijck oft lastich. Maer tleuen der gheenre die hun totten regimente ende groote saken te handelen begheuen, is nutter voor veel menschen ende bequamer tot vermaertheyt ende lofwaerdicheyt te comen. Ende alhoe wel het den genen toe te laten is, die tgmeen regiment schouwende, hun met een edel verstant in rusten ende stillicheydt totter leeringhen begeuen: ooc mede den ghenen die door siecten oft ander treffelike saken behindert zijnde de regeringhe verlaten, ende anderen hun macht ende lof vanden heerschappie ouerleueren: soo en zijn nochtans anderen (bequaem zijnde totten regimente) niet te prijsen, indien si (sonder dese voorschreuen oorsaken te hebben) het regimente vlieden ende vermijden. Der welcker oordeel swaer valt om te wederspreken oft tegen te staen int verachten ende versmaden vander glorien ende eere, die van elck begeert wert: maer si schijnen den arbeyt ende moeyten van dien te ontsien: ende vreesen voor eenderhande oneere ende beschaemtheyt, indien si tbegheerde officie niet en verworuen. Daer zijnder oock, die in contrarie saken, hem selfs gheheel onghelijck zijn: als die strenge verachters zijn van wellusticheyt,

[fol. 28r]

ende zijn heel wijfachtich in haer smerte: die glorie versmaden ende door verachtinghe ghequelt werden, ende dat geheel onghestadelijck. Maer die ghene die wt der naturen bequaem zijn om te regeren, behoren hem sonder eenich vertoeuen totten ghemeen regimente te begeuen: want de stadt en mach anders niet wel gheregeert, noch ooc eenighe grootmoedicheit bekent werden. De grootmoedicheyt ende versmadinghe der verganckelijcke dingen en is den genen die het regiment aenuaerden niet min van noode (ken weet nau oft si dat meer behoeuen) dan den Philosophen: van ghelijcken de gheruste stilheydt ende vrede des ghemoets: sullen sy anders niet in swaermoedicheydt, maer in een statighe stantuasticheyt leuen. Vvant alsoo de Philosophen de veranderinghe der fortuynen minder onderworpen zijn (als die veel minder saken behoeuen) ende want si soo swaerlijck niet vallen en moghen, als die ghene die inden regimente met vele treffelijcke sorchuuldicheyden, moeyelijcheyden ende verstoortnissen des ghemoets besprongen werden: so behoeuen dese oock meerder grootmoedicheyt om haer benautheden, ghequel ende verdriet te verdrijuen. Hy heeft hem ooc wel te wachten die daer gaet totten regimente

[fol. 28v]

dat hy niet meer en lette op eerlicheyt van den state: dan op de wijsheydt ende vermoghen zijns persoons, oft die ooc bequaem daer toe sy. ⁺Staet ooc te verhoeden dat hy in desen niet te armhertich en versaghe, noch te vermetel en betrouvve: want men moet in alle dinghen (eermen yet bestaet) de sake vvel eerst ouerlegghen ende hem daer toe bereyden.

+ Raet voor daet.