Officia Ciceronis, leerende wat yeghelijck in allen staten behoort te doen, bescreuen int Latijn

[fol. 1r]

M.T. Ciceronis eerste boeck vanden Officien.

§ Voorreden vant eerste boeck der officiek van M.T.C. gheschreuen aen sinen sone Marcus Cicero.

Alhoewel ghy (lieue zoon Marce) nv een iaer lanck v meester Cratippum gehoort hebt, ende dat noch binnen Athenen, dies ghy met Philosophische onderwijsingen ende leeringen oueruloedelijck voorsien behoort te wesen: soo door de groote gheleertheit ws meesters, die v geleerder mach maken, als door des stadts vermaertheyt, wiens exempelen v verbeteren moghen: heuet my nochtens goet gedocht, dat ghy oock mede v naersticheyt doet om ghelijc te werden in beyde spraken: als ick, die altijt tot mijnen profijte beneuens het Latijn het Griecx oock ghebruyct hebbe, ende dat niet alleen inde Philosophie, maer oock in mijn oeffeninghe van wel segghen. Daer toe ick (so tschijnt) den onsen geen cleyn behulp gheweest en ben: so dat niet alleen

[fol. 1v]

de ongheleerden inder Grieckser spraken, maer oock de gheleerden hun daer door yet wat om wel segghen ende te oordeelen vecreghen wanen. Aldus sult ghy leeren vande ghene die nv ter tijt de Prince der Philosophen is: ende leert soo langhe als ghy wilt: maer soo langhe behoort ghy te willen, als ghy v het vorderen uwer leeringhen niet en beclaecht. Maer ghy sult int lesen van dese mijne dinghen die niet vele vande Peripateticis en verschillen (want ick soo wel een Socraticus als een Platonicus zijn wil) v selfs oordeel vande saken ghebruycken, dat ick v niet en verbiede. Ghy sult v Latijnsche tale, int lesen van desen rijcker maken: twelck ick niet en wil datmen vermetelijck achte gesproken te zijn. Vvant hoe wel ic anderen het verstant om te Philosopheren toe geue: so en schijne ick my nochtans niet met onrecht toe te schrijuen, tgheen dat de rechte eyghenschappe is van een welsprekende, te weten bequamelijck, bescheydentlijck ende chierlijck te connen segghen: want ick in die leeringe al mijn tijt ouergebracht hebbe. Daerom ick v (mijn Cicero) hertelijcken vermane, dat ghy neerstelijcken wilt lesen, niet alleene mijn Orationes, maer ooc dese boecxkens van Philosophie: welc by die (vol na) te gelijcken zijn. Die Ora-

[fol. 2r]

tien zijn wel wat crachtiger, maer dese gematichde maniere van segghen en is niet te verachten, ende dat, ouermits ic niet en sie datter oyt Griecke in beyde dese manieren van segghen ghearbeyt heeft: alsoo datter nyemant soo wel dees stille rustighe maniere van spreken gehanteert en heeft, als die twistighe orationes ter vierscharen. Ten ware dat Demetrius Phalereus onder dit ghetal mach gerekent zijn: twelck wel een subtijl, maer gheen crachtich oratoor ofte welspreker is: nochtans soet, soo datmer een iongher Theophrasti in kennen mach. Ick heb beyde dese manieren van segghen gheoeffent: hoe veel ick in beyde ghevordert hebbe, sullen anderen oordeelen. Ick vermoede oock, indien Plato dese maniere van wel segghen voor recht hadden willen bestaen, dat hijt alder treffelijcxste ende oueruloedichste soude hebben connen doen: oock mede indien Demostenes tgene hem van Platone gheleert was, wel onthouden ende hem onderwonden hadde te handelen, dat hijt chierlijck ende claerlijcken gedaen soude hebben. Tselfde houde ick mede van Aristotele ende Isocrate: de welcke elcx hem verlustighende int zijne, dander maniere versmaden. Maer als ic voorghenomen hadde op dese tijt wat, ende noch veel dingen namaels, tot v te scrijuen,

[fol. 2v]

soo heb ick met sulcx willen beghinnen: dat v ioncheyt alder bequaemste, ende voor mijnen persone alder eerlijcxste ware. Vvant onder vele treffelijcke ende nutte saken inde Philosophie, die naerstelijc ende rijckelijc vande Philosophen gedisputeert zijn: soo duncken my, die door henluyden van d'officien bescreuen ende gheleert zijn, alder breetste te strecken: want geen deel leuens en mach het officie ontberen, noch ghemeen saken, noch eyghen saken, noch gherechts saken, noch huyslijcke saken, weder oft ghy met v selfs oft met anderen handelt: ende in t'onderhouden van dien is alle eerbaerheyt des leuens, maer int versuymen alle schande gheleghen. oock mede is dit, een ghemeen materie geweest van alle Philosophen. Vvant wie soude hem seluen een Philosophum derren noemen, als hy gheen leeringhe van d'officien voort en brachte? Maer men vint leeringhen van sommighe die eenderhande goet ende quaet voortstellende alle Officium verkeren. ⁺ Vvant die t'opperste goet scheyt vander duecht, die dat in eyghen bate ende niet inde eere en stelt: dese (indien hy eens ghesint blijft, ende niet somtijts door goetheyt der natueren verwonnen en werdt) en mach nyemants vrient zijn: noch en sal oock gheen rechtuaerdicheyt noch miltheyt moghen han-

+ Hy roert de Epicureen, die in de wellust salicheyt stellen.

[fol. 3r]

teren. Vvant seker nyemant, die pijne voor tmeeste quaet acht, sterck en mach wesen: soo en mach ooc die ghene, die de wellust t'opperste goet waent, gheensins matich zijn. Het welcke (niet teghenstaende der saken claerheyt gheen bewijsinghe en behoeft) nochtans elders van my ghedisputeert is. Dese leeraers dan, en moghen niet met allen spreken van d'officien: ist dat si haer selfs ghelijck willen blijuen. So en moghen oock gheen leeringhen van eenighe officien voortgebracht werden, die seker, vast ende metter natueren ouer een dragen: dan vanden genen die daer leeren datmen d'eerbaerheyt alleen, oft die leeren, datmense bouen al om haer selfs willen behoort te begheeren. Dit is eyghentlijck de leeringhe vanden Stoycienen, vanden Academyenen ende vanden Peripateticienen: want de meeninghe van Aristone, van Pyrrhone ende van Herillo al ouer lange verworpen is. Die nochtans met recht van d'officien wel souden hebben moghen disputeren: hadden si eenighe verkiesinghe der dinghen achterghelaten: tot eenen wech ende toeganck vande vindinghe der officien. Alsoo sal ick voor dese tijt, ende in dese materie, aldermeest de Stoicos na volghen: niet als een vertaelder, maer sal (soo ic plach) na mijn goetduncken ende belieuen

[fol. 3v]

wt henluyden fonteynen scheppen, so veel alst my goetduncken sal.