Officia Ciceronis, leerende wat yeghelijck in allen staten behoort te doen, bescreuen int Latijn

 

Inhoudsopgave

Octroy.

Den Burghermeesteren, Schepenen ende Rade der stede van Haerlem, wenscht D. V. Coornhert, als zijne eerwaerdighe ende ghebiedende Heeren, salicheyt aen siele ende aen lijue.

De hoochgeleerde Erasmus van Rotterdam dit boecxken lesende seyt ghedacht te hebben by hem seluen aldus.

De vertaelder totten Leser.

Het Boeck spreect.

M.T. Ciceronis eerste boeck vanden Officien. § Voorreden vant eerste boeck der officiek van M.T.C. gheschreuen aen sinen sone Marcus Cicero.

Beschrijuinghe vant Officie. Het eerst Capit.

Deylinghe der Officien. Het ii. Capit.

Vant beraet int verkiesen der dingen. Het iii. Capit.

Vande gauen der naturen. Het iiii. Capit.

Vande vier hooftduechden. Het v. Capit.

Vander wijsheyt. Het vi. Capit.

Van rechtuaerdicheyt. Het vii. Capit.

Van gheloue oft ghetrouheyt. Het viii. Capit.

Van tweederley aert van onrechtuaerdicheyt. Het ix. Capit.

Dat d'een ongherechticheyt meerder is dan de ander. Het x. Capit.

Van d'ander ongerechticheyt, te weten alsmen den veronghelijcte niet en helpt. Het xi. Capit.

Vanden toeuallen die dicmael d'officien doen veranderen. Het xii. Capit.

Datmen inden rechte op de gerechticheyt meest mercken sal, ende niet aen de woorden hanghen. Het xiii. Capit.

Van twee manieren van oorloghe. Het xiiii. Capit.

Datmen den vianden oock behoort gheloue te houden. Het xv. Capit.

Datmen oock recht moet handelen teghen luyden van cleynen state. Het xvi. Capit.

Vander miltheyt, het ander deel van rechtuaerdicheyt. Het xvii. Capit.

Datmen de zeeden der gheenre diemen weldaet bewijsen wil, eerst wel aenmercken sal. Het xviii. Capit.

Hoemen eens anders gonste t'onswaerts aenmercken sal. Het xix. Capit.

Hoe wy onse weldaders behoren te dancken. Het xx. Capit.

Van de maniere van leuen, elck nae sinen state. Het xxi. Capit.

Van de graden des menschelijcke vrientschaps oft ghemeenheyt. Het xxii. Capit.

Hoemen hem metter miltheyt behoort te schicken nae ghelegentheyt der saken. Het xxiii. Capit.

Van sterckheyt ende grootmoedicheyt. Het xxiiii. Capit.

Dat sterckheyt oft vroomheyt haer name verliest, als si d'eerbaerheyt verlaet. Het xxv. Capit.

VVaer inne d'oprechte grootmoedicheyt gheleghen is. Het xxvi. Capit.

Datter meer vroomheyts ghelegen is int wel regeren van tburgherlijcke regiment, dan inden crijchs handel. Het xxvii. Capit.

Dat wreetheyt ende vermetelheyt verre vant officie der grootmoedighen verscheyden is. Het xxviii. Capit.

Hoemen hem draghen sal in tbestaen van periculose ende sorghelijcke saken. Het xxix. Capit.

VVat het officie is vanden ghenen die in ghemeyn regimenten zijn. Het xxx. Capit.

Dat het teghens t'officie van een grootmoedigen man is, alsmen te seer staetghierich is. Het xxxi. Capit.

Dat de rechte maniere van sterckheyt is, sinen toorn te connen betemmen. Het xxxii. Capit.

Datmen int straffen den toorn aldermeest vlieden ende vermijden moet. Het xxxiii. Capit.

Dat den grootmoedighen betaemt, hun niet te verheffen in voorspoet: noch den moet niet te laten legghen in teghenspoet. Het xxxiiii. Capit.

VVat eerlijcke ledicheyt oft ruste eenen grootmoedigen man betaemt. Het xxxv. Capit.

Van maticheyt. Het xxxvi. Capit.

Van tweederley manieren van bequaemheyt. Het xxxvii. Capit.

VVat de bequaemheyt werct. Het xxxviii. Capit.

Dat het de fonteyne is van alle bescheydenheyt, als begheerte onder redens bedwanc staet. Het xxxix. Capit.

Van rabbauwerye van eerbaer boert. Het xl. Capit.

Dat eerbaer spel oock zijn mate heeft. Het xli. Capit.

Datmen des ghemoets verlustigingen in eerlijcke dingen sal soecken: ende datmen de lijflijcke welluste oft geheelijcken verlaten, oft gants selsaem ghebruycken sal, ouermidts si beestelijck is. Het xlii. Capit.

Van verscheyden manieren der menschen. Het xliii. Capit.

Vande bequaemheyt, soo wel inden dingen ons vander fortune verleent, als inden dingen die wy ons self door eyghen oordeel aenghenomen hebben. Het xliiii. Capit.

Van state oft maniere van leuen te verkiesen. Het xlv. Capit.

VVat den ionghelingen betaemt. Het xlvi. Capit.

VVat den ouden betaemt. Het xlvii. Capit.

VVat een regeerder, burgher, ende vreemdelinck betaemt. Het xlviii. Capit.

Vande bequaemheyt in cleedinge ende int lichaems beweghinghe. Het xlix. Capit.

Datmen sommige deelen des lichaems behoort te bedecken, ooc mede dattet schande is, sommighe dingen opentlijcken te doen oft te segghen. Het L. Capit.

Vande verchieringhe der mannen ende der vrouwen, oock mede van tghelaet des lichaems. Het li. Capit.

Van twee manieren van spreken. Het lii. Capit.

Hoe wy ons draghen sullen in onse daghelijcxe sprake. Het liii. Capit.

VVat mate men int bouwen behoort te ghebruycken. Het liiii. Capit.

Van drie dinghen diemen in al tleuen onderhouden moet. Het lv. Capit.

Vande bequaemheyt, nae tijt ende plaetse. Het lvi. Capit.

VVat op zijn tijt ende plaetse betaemt, oft niet en betaemt. Het lvii. Capit.

Van de snode consten ende winningen, ende daer tegens ooc van de eerlike. Het lviii. Capit.

VVelck onder twee eerlijcke saken het eerlijcste is. Het lix. Capit.

Of rechtuaerdicheyt beter is, dan of maticheyt best is. Het lx. Capit.

Het tweede boeck der Officien van M.T. Cicero. § Voorreden.

Van de orbaerlicheyt. Het eerste Capit.

Van de deylinghe der dingen, welck totten noodtruft ende oorbaer van smenschen leuen dienstelick zijn. Het ii. Capit.

VVaer door tvolck ghenegen wert om yemandt te eeren. Het iii. Capit.

Dat den regenten niet sekerders noch eerlijckers en is dan der ondersaten ionste: ende niet sorchlikers noch schandelijckers dan ghehaet te zijn. Het iiii. Capit.

VVaer door men tot glorie ende eere comt. Het v. Capit.

Den middel om bemint te werden. Het vi. Capit.

Hoemen int goet betrouwen des volcx comt. Het vii. Capit.

VVat een mensch eerwaerdich oft veracht maect. Het viii. Capit.

VVaer door de ionghelinghen eerst inde gonste des volcx comen. Het ix. Capit.

Van twee manieren van miltheyt, ende hoemen die pleghen sal om svolcx ionste te ghewinnen. Het x. Capit.

Vanden milden ende vanden doorbrenghers. Het xi. Capit.

In wat manieren ende aen wie, men de huyslijcke miltheyt bewijsen sal. Het xii. Capit.

Van dander maniere van miltheyt diemen met raet oft daet bewijst. Het xiii. Capit.

Datmen den schamelen ende goeden sculdiger is te helpen, dan den rijcken, Het xiiii. Capit.

Van de weldaden tot alleman int ghemeene, ende van schattinghen op te stellen. Het xv. Capit.

Dat onthoudelicheyt (opt latijn abstinentia) vele vermach om svolcx ionste te vercrijghen. Het xvi. Capit.

Van ghesontheyt ende vanden huyslijcken oorbaer. Het xvii. Capit.

Van gelijckenisse tusschen twee oorbaerlijcke saken, ende welck van beyden het nutste is. Het xviii. Capit.

Het derde boeck der Officien van M.T. Cicero. § Voorreden.

Verghelijckinghe tusschen de eerbaerheyt ende den oorbaer. Het eerste Capit.

Datmen rechtuaerdicheit voort opperste goet, ende donrechtuaerdicheyt voort archste quaet sal houden: van eyghen ende ghemeen profijt. Het ii. Capit.

Datmen gheen dinc, dat met oneere ghemengt is, profijtelijck en behoort te achten. Het iii. Capit.

Hoe verre het yeghelijc gheoorloft is zijn selfs profijt te soecken. Het iiii. Capit.

Hoemen hem metten vrienden draghen sal, ende dat de ionst tot vrients profijt niet teghen eerbaerheyt mach staen. Het v. Capit.

Datmen in ghemeen raetslagen verkiesen sal tghene dat eerlijck is bouen ongerechte profijt. Het vi. Capit.

Dat de eere de baet behoort te ouerweghen in coopmanschappe ende in alle handelinghen. Het vii. Capit.

Hier verclaert de Author zijnen sinne vande voorgaende questie, ende seyt dat een goet man om zijn profijt niet en behoort te veynsen. Het viii. Capit.

Sommige lusten vragen, van welckc d'een den oorbaer, d'ander d'eerbaerheyt schijnt te vermanen. Het ix. Capit.

Van vroomheyt oft stercmoedicheyt. Het x. Capit.

Van maticheyt. Het xi. Capit.

Slotreden.