Huishoudelyk woordboek

Vervattende vele middelen om zyn goed te vermeerderen, en zyne gezondheid te behouden, Met verscheiden wisse en beproefde middelen

[p. *1]

Verbeteringen en byvoegzels.

De Uitgever van de Byzondere Aenmerkingen over het aenleggen van Landhuizen, Lusthoven enz. ons eenige misslagen aengewezen hebbende, die de Overzetters in de Artikels, uit dat Werk overgenomen, begaen hebben; Zoo heeft het ons goed-gedacht de zelven den G. L. van het Huishoudelyk Woordboek, door Noel Chomel, ter verbeteringe mede te deelen.

Bladz. 339. Kolom. 2. Reg. 31. Op een welgestelde Thermometer. Voeg hier by: gelyk die Bladz. 1118. Kolom. 1. word beschreven.

368. 1. 21. Broeijende Mest. lees: dampige binnenlucht.

368. 1. 2. van onder.] Deze Rib moet door Paaltjes ondersteunt om ’t DEURWATEREN te beletten. lees: om ’t DOORZAKKEN (te weten van de Ribbe, door de zwaerte van de daer opkomende Glas-raemen:) en tegen deze Paaltjes moet een twee duims Plank geslagen worden. Voeg hier by: die om laeg op den gemeenen grond komt: op dat de Wyngaerd, in zodanigen Kas geplant, onbelemmert, onder de Plank, in den vryen grond, zyne Wortels zoude konnen uitschiete, en van Zon en Regen aengedaen worden.

368. 2. 6. Ronde Kassen geven de minste hette. lees: zyn van den minsten dienst. Voeg hier by: voornamentlyk des Winters, wanneer de Zon, alleen van tien tot twee uuren, natuurlyke warmte geeft.

368. 2. 14. Want dan kan deze MET EENEN verwarmt worden. Waer door? te weten door eene en dezelve Stook-oven: waer van hier geen gewag gemaekt word; schoon de beschryving van deze Stook-kas van geen nut is, indien men niet berigt word, op wat wyze die moet gestookt, en des Winters tegen de Vorst gedekt worden: het welke kan gezien worden in de Byzondere Aenmerkingen der Lusthoven, Bladz. 278. en 243 --- 245. zynde dit Werk voor den Lezer, die zig van de Artikels omtrent het Hovenieren, in CHOMEL overgebragt, wil bedienen, van zeer veel dienst.

368. 2. 15. Ook is het van groten dienst daer een Loots OVER te maken. lees: AGTER te maken.

368. 2. 37. De rookriolen, de steene voet onder de Kas moeten zyn twee en een half voet hoog: Dit is dooreengehaspelt, en kwalyk begrepen; want de Rookrioolen hebben geene gelyke hoogte, wordende dezelven naeuwer, na mate van de afgelegenheid van den Oven, opdat ze beter zouden trekken. De lengte van twee en een half voet moet alleen worden verstaen van de steene voet, die voor onder de Stookkas komt; en niet van de Rook-rioolen. Zie de Aenmerking. Bladz. 278.

368. 2. 39. DeKas moet beneden OF de Rookrioolen. lees: OP.

368. 2. 55. En onder de Ramen is boven veertien, en onder vyftien duim wydtens. Te verstaen van de tussenwydte, die agter de glazen tussen de agteroverleggende Muur en de Ramen boven en onder is.

368. 2. 59. Door de meer SCHUINS GAANDE STRAALEN. lees: SCHUINS LEGGENDE GLAZEN.

369.1. 2. Waarom’er van onder LUIKJES zyn. lees: BLINDJES.

378. 2. 15. Zy heeft GEEN Kriekesteen. lees: EEN.

378. 2. 3. van onder.] Als een PARYSSE Muskadel. lees: PRAEGSE.

379. 1. 23. Een koude Trek-kas. Zodanige Kas vind men in de Aenmerkingen Bladz. 230. afgeschetst.

409. 1. 27. ’t Sap ROOT. lees: ZOET.

415. 1. 44. Doch, als zy in ’t begin van Mei groot genoeg zyn, is ’t te KOUD om ze te eten, zy dienen matig bevogtigd. Dus luiden de woorden in de Aenmerkingen niet; schoon men dat zegt. Daer vind men. Dat de Komkommers, het saisoen in April nog koud zynde, alsdan van weinig smaek zyn; maer dat men die met minder moeite kan teelen, als men zig vergenoegt van ze in het begin van Mei groot genoeg te hebben, wanneer ze van BETER SMAEK zyn; NB. dat het tegendeel is.

423. 2. 51. Hier te Landen weinig zyn. lees: worden hier te Lande weinig geteelt.

568. 1. 8. van onder.] ten minsten dertien DUIM van een te staen. lees: VOETEN. Dat is te verstaen van de tussenwydte in de hoogte, als men twee Bergen boven malkander aenlegt: en niet in de langte van den Berg, als de Uitschryver zegt; want men stelt in het midden onder ieder Glas een Plant.

683. 1. 19. Schuins. Voeg hier by: leggende.

684. 1. 10. Een knobbelige Stam uitmaakt. Voeg hier by: Ook overgroeit de Limoen de Oranjestam; maer minder als de Citroen doet.

684. 1. 15. Daer toe gebruiken. Voeg hier by: om dat die meer uitdikken, en aengenamer van koleur zyn.

684. 2. 27. Men brengt de Boomen best in ’t laatst, enz. lees: best in droog weer enz.

684. 2. 4. van onder.] Door de Zon ontlaten. Voeg hier by: dog zoo haest de Glazen wederom beslaen, moeten de Blinden aenstonts gesloten worden.

684. 2. laetste.] Moet alles wel ter deeg gesloten zyn: te weten, zoo wel de Buiten-vensters als de Binnen-blinden.

685. 1. 6. Door een houten Schut, of Rietmat. Voeg hier by: te stellen tussen de Boomen en de open Vensters.

685. 1. 19. De Zonnestralen verdeelen, EN AFKEEREN: Deze laetste woorden zyn hier te veel: De Aenmerking. zeggen Bladz. 376. De Standplaets moet omcingelt zyn met hooge Boomen, die alle de sterke Winden, waer door de Zonnestraelen wel verdeelt worden, afkeeren. Vergelyk het vervolg met de Aenmerkingen Bladz. 377.

685. 1. 42. Want hunne uitgeschoten Takjes zyn veel tederder, als zy langer zyn. Deze woorden beken ik niet te verstaen. Het artikel, waer uit deze woorden byeengehaelt zyn, luid aldus Bladz. 378. Want het in de Trek-kas gemaekte uitschot en bladen zyn te teder om aen sterke Wind of Zon te konnen wederstaen: inzonderheid moeten de genen, die meer als een schot in de Kas gemaekt hebben, zeer langzaem aen sterke Zon bloot gestelt worden: om dat hoe langer deze uitschotten gegroeit zyn, hoe minder derzelver Bladen daer aen konnen wederstaen; vermids de Bladen te perkamentig wordende, de Togtgaetjes, gelyk de meeste Oranje bladen by duizenden hebben, te veel doen sluiten, zulks dat de Zonnestralen, in plaetze van daer door te passeeren, de oppervlakte der Bladen

[p. *2]

doen schroeijen, ja zelfs zullen de Bladen daer door in het geheel als verbranden. Konnen de woorden de Takjes zyn tederder als zy langer zyn: het bygebragte uitdrukken?

685. 1. 47. Op dat de Pieren opkruipende in de Bakken niet zouden komen. lees: op dat de Pieren van onder door de gaten in de Bakken niet zouden kruipen, nog de Wortels daer door in de Aerde vast slaen.

685. 2. 26. Na derzelver kragt. Voeg hier by: JAERLYKS meer of min besnoeijen.

685. 2. 29. Om de groei niet vergeefs te laten spillen. Voeg hier by: en kragtige Loten te verkrygen.

778. 1. 37, 47, en 60. Boirre. lees: Beuré.

778. 2. 31. Laantjes Peer. lees: Lauwjes Peer.

778. 2. 32. Kamper Peer. Voeg hier agter: en mede rood wordende. Maekt eenen grooten Boom, die ongemeen draegbaer is.

Foppen Peer is van eene aengename blozende koleur; grooter en dikker als de Lauwjes Peer; korter en spitzer, enz. Zie de Aenmerk.Bladz. 125.

839. 1. 38. Groeijen zoo lang nog dik. lees: niet zoo lang.

928. 1. 3. van onder.] De kleine ros-bladige. Voeg hier by: legt niet veele Buiten-bladen af. Men vervolgt: doch is GANTS GOED OM TOT VROEGE ZOMERKROPPEN, alzoo ze vroeg doorschiet; en wel zoo, dat, als de Lente wat warm is, men zelden daer van Knoppen (voor Kroppen) kan hebben. Het tegendeel is waer: en zeggen ook de Aenmerking. Bladz. 355. daerom ook de bekwaemste is om tot Weeuwkroppen te hebben; dog GANTS ONBEKWAEM TOT VROEGE ZOMERKROPPEN, naerdien haestig doorschiet, enz.

928. 2. 36. Moet open. lees: niet open.

928. 2. 47. Om dat de Planten. Voeg hier agter: van vroeger gezaei.

929. 1. 18. De Latuw. Voeg hier agter: die niet sluit, kan beter enz.

980. 1. 1. Krul-Andivie. lees: Kuil-Andivie.

993. 2. 26. Snyd men de roode Bloem-kool, en andere af. lees: snyd men de roode Kool, Bloemkool en Andivie af. Wie weet niet dat Zavoi en andere Koolen, bevroren zynde, malser worden?

1003. 1. 34. Dewyl de Sappen als dan genen doorgang vindende, de Vruchten niet afvallen, of klein en onsmaaklyk zyn, en andere Bloemknoppen niet verstikken, of de gezette Vruchten afruijen. Gants het tegendeel zeggen de Aenmerkingen Bladz. 102. Maer ook zullen de Vrugten, de Sappen als dan geen doorgang konnende maken, veeltyds daer door afvallen, of klein en onsmaeklyk zyn; (te weten als ze niet afvallen) behalven nog dat de stuiting der Sappen andere Bloemknoppen doet verstikken en ongezet afruijen, (namentlyk de Bloem-knoppen.)

1118. 2. 6. Is ’t niet nodig. lees: is het nodig.

1118. 2. 7. Van zeventien duimen juist. lees: van ruim zeventien duimen te trekken.

1134. 1. 6. van onder.] Moet besnoeid. lees: moet niet besnoeid.

1134. 1. 9. van onder.] Wortel geeft. lees: Wortel heeft.

1134. 2. 42. Het Bakje of de Pot. Voeg hier agter: bekwaem warm, en het Zand taemlyk vogtig houden.

1157. 1. 38. Is dit niet te doen. lees: is dit ongerade. Want het is wel te doen als men gene kosten ontziet.

1157. 2. 30. Zo men ze met Ramen dekt. lees vervolgens: In zodanige Rund, ter dikte van twee voeten, worden de Potten tot den rand gezet; en konnen de Gewassen eene gestadige natuurlyke warmte genieten, mits dat ze onder de Glazen, na behooren, met water bevogtigt, en van de Zon beschenen worden.

1190. 2. 7. van onder.] De Venkel die, of Roomse, of Italiaanse is. lees: De Venkel, die is in gemeene of Roomse, ook Italiaense genoemt, onderscheiden.

1346. 2. 11. En men de volgende zorg draegt. Waerom die bezorging niet aengewezen? De Aenmerkingen zeggen Bladz. 231. door sluiting en dekking, mits de Gewassen de helder-schynende Zon te laten genieten; wanneer men voor de Vorst niet behoeft bekommert te zyn, nogtans vinde zeer dienstig, schoon men (in het beschreven ORANJEHUIS, want die is voor-af-gegaen) geen vuur-stoking tot verwarming nodig heeft, dien aengaende, by onverwagte gevallen, bezorgt te zyn: te weten door een Kaggel; waer van in de Aenmerkingen Bladz. 375. gesproken word.

1347. 1. 17. De Vloer moet van platte enz. Een hoofdzaek, daer het op aenkomt, overgeslagen; te weten. De gespouwde muuren zyn vier duimen lager als de gemeene Vloer, die van platte enz. Zie de Aenmerk. Bladz. 235. En waerom? om dat de Boekweite-doppen, zoo veel lager leggende, de oppervlakte van de Vloer voor den indrang van koude zouden dekken.

1347. 1. 20. Dunne KLEINE Ankertjes. lees: RONDE, om dat de Boekweite-doppen daerom beter zouden sluiten. Hier komt geen KLEINE in aenmerking, maer eene waerschouwing van geen VIERKANTE te gebruiken; om dat die van de Boekweite-doppen zoo wel niet konnen besloten worden.

1347. 1. 23. De Binnen-muur moet van binnen, naar maten dat ze hoger metzelen, vol geraapt worden. Of men, uit deze beschryving, zal verstaen welke BINNEN-ZYDE men moet vol rapen, staet te bezien. Ik betuige die niet te konnen vinden, en zoude het hebben moeten opgeven; indien de Aenmerkingen Bladz. 235. my niet leerde. De Spouw-muuren moeten, na mate ze in het metzelen verhogen, van binnen glad en effen met kalk vol geraept worden. NB. glad en effen, daer het op aenkomt, op dat eene ruuwe ongelyke volraping de schikkinge en zakkinge der Boekweite-doppen niet hinderlyk zouden zyn. Zoo men egter de Binnen-zyden nog niet ontdekken kan, zal ik ze aenwyzen: te weten het zyn de Binnen-zyden, die tussen de Buiten-muur en Binnen-spouw-muur komen, en eene tussenwydte tegen het Noorden en Oosten van zes duim, en tegen het Zuiden en Westen van vier duim beslaet: nu zal iemand zeer ligt bevatten, dat men t’elkens, dat is, by verhoging van een voet, deze Binnen-kanten glad en effen moet vol rapen, om dat men’er anders met het Truweel niet zoude konnen bykomen.

1347. 1. 31. Zoo belegd. Voeg hier agter: EN VAST GESPYKERD te wezen, dat’er om de drie a vier deelen, een ongespykert blyft, om de Boekweite-doppen, by inkrimpinge, deze plank opltillende, aen te vullen.

1347. 1. 42. En met Tiggels.lees: en de naeden met Tingels. NB. Hout en geen Steen, als Tiggels zyn.

1347. 1. 51. ’t Glashout boven en onder.

[p. *3]

Waer is dit boven Glashout? want dat is de Bovendrempel van elf en agt duimen. Voeg hier agter: De Stylen zyn van zes en elf duimen. Zie de Aenmerking. Bladz. 236. die met my geen onder en boven Glashout kennen.

1347. 1. 54. Dubbeld op een. Voeg hier agter: Gespykerd.

1347. 2. 22. Met Schuifraamen IN eike Vensters. lees: EN.

1347. 2. 38. Het Binnen-kozyn moet van de zelfde grootte zyn, en de dikte hebben van zes en agt duim: lees: Het Binnen-deur-kozyn moet van de zelfde grootte zyn; de Stylen en het Glashout zes en agt: en de Boven-drempel agt en agt duimen dik zyn. Zie de Aenmerk: Blad. 237.

1347. 2. 5. van onder] Ingeschaefd zyn. Hoe veel? drie en drie vierde duim.

1366. 2. 34. Natte jaren geven deurgaans droge en smaaklyke Wortelen.Dit overgenomen Artikel werd in de Aenmerk. Bladz. 362. aldus uitgedrukt. Wyders is het zeer aenmerkelyk, dat men in jaeren van veel regens doorgaens de droogste smakelykste Wortelen heeft. NB. Schoon het zeker is dat de hooge drooge Zandgronden de beste smakelykste Wortelen voortbrengen. Waerom is dit gestelt? Niet anders als om dat men niet zoude denken, dat de Wortelen, schoon ze Regen beminnen, in natte koude gronden weelig zullen groeijen, want ze dat nooit doen.

1367. 1. 5. Zaeit men in een lossen VETTEN grond. lees: NIET TE VETTEN.

1367. 2. 2. Maer DRIEJARIGE zyn de malste en smaaklykste. Een byvoegzel van den Schryver; want men vind het in de Aenmerk. Bladz. 364. niet: die getuigen het tegendeel: dog die van EENJAERIG gewas zyn verre de malste, smakelykste en minst stokkige.

1395. 2. laetste] Men moet deze Wyngaerd van de groote veelheid, en NB. grootheid van Bossen ontlasten, en ze dunnen of lubben; om dat het het ryp worden belet; zoo dat men NB. aen een Bos van de drie pas een laet. In zoo een geval groejen ze zeer groot, ja tot drie en een half en drie en drie vierde duimen. De Aenmerkingen zeggen Bladz. 180. Men moet deze Wyngaerd, die groote Bossen, en NB. groote in een gedrongen beziën, dat de ryp-werding verhindert, voortbrengt, van eenige Bossen ontbloten, en daer aen weinigen om te rypen laten: ook moet men NB. de Beziën, op dat ze meerder zouden uitzwellen, zodanig uitknippen, dat van de drie een blyft. Van zulken Bos heb ik Druiven gegeten, die drie, drie en een half, en eenige weinige drie en drie vierde duim besloegen.

1396. 1. 34. Marie minel de Vincenza. lees: Marsemine di Vincenza.

1397. 1. 5. Een draai hebben. Wat voor een draei? lees: met de hand gedraeit worden; te weten het oude hout, dat een hand-breed lang is.

1397. 1. 9. ’t Bovenste LOT. Een Stek met Loten te steken is eene nieuwe vinding. lees: BOT.

1397. 1. 24. Klaautjes voor Krullen of Bindzels: gelyk ook Lubben voor uitknypen, zyn ontrent de Wyngaerd voor my nieuwe Tuin-woorden. Het laetste meene alleen ontrent de meloenen in gebruik te zyn.

1397. 1. 28. Maar altyd letten, dat men een kragtige Wyngaard krygt. Waer door? Met op een Bot te snoejen: want zoo men op een Bloem-knop snoeit, zal men gene kragtige nieuwe scheuten bekomen.

1397. 1. laetste] Nog meer benadeelt. Voeg hier agter: als het verplanten zonder mandje.

1397. 2. 28. Zoo men in NATTE gronden of Klei-gronden.lees: in VASTE.

1398. 1. 5. van onder] Door een later snoei. Wanneer is die? lees: met in de Voortyd te snoejen, wanneer de Sappen aen het ryzen zyn, op dat de Wyngaerden, door te verdruipen, tot betemperder groei zouden komen, en dus meerder Bloem-knoppen voortbrengen: maer die in de Herfst gesnoeit zyn, zullen met minder verspilling van groei-kragten, mits dat ze door de Zomer-snoeijing wel behandelt zyn, overvloedig vrugtbaer zyn: daerom moet men van de Herfst-snoeijing niet afgaen. Zie de Aenmerk. Bladz. 165.

1398. 2. 12. Op spoor snoejen. Ik vertrouw dat men’er veelen zal vinden, dewelken deze spreekwyze niet zullen verstaen. De Aenmerking. Bladz. 166. zeggen tot spoor-snoeijing: dat is, tot spooren te snoeijen: zynde stompjes of tookjes van een of twee Botten, of Bloem-knoppen.

1398. 2. 28. Te snoeijen. Voeg hier agter: nevens de Zomer-snoeijing enz.

1398. 2. 4. van onder] Zullen veele Knoppen tot RANKEN zonder vrucht groeijen. De Uitgever de minste kennis van het Wyngaerd-kweken hebbende, schynt niet te weten, dat ranken EEN en MEERJARIGE TAKKEN in de Wyngaerd genoemd worden, en daerom heeft hy Bladige scheuten (zynde jonge loten) zoo als in de Aenmerk. Bladz. 167. staet, in bejaerde RANKEN verwisselt.

1399. 1. 4. Dus zullen de Sappen na de onderste Ranken geleid, daer Ranken schieten en ze bekleden. Zie hoe de Aenmerk. Bladz. 167. dit Artikel uitdrukken. Door zodanige besnoeijing worden de Sappen beter na de onderste takken afgeleid, waer door de Wyngaerd, van onder, met jeugdige scheuten bekleed blyft: daer anders, het snoeijen op een Bot verrigt zynde, de Knoppen niet alleen veel doorschieten, maer ook de Sappen der onderste Ranken na zig trekken, (te weten, om dat die Botten gemeenlyk zwaere hout-loten voortbrengen) waer door de WSyngaerd van onder van Ranken ontbloot word. dat is, Ranken staet te verliezen. [of myne woorden in de Aenmerk.Bladz. 168. klaerder zyn? Men moet agt geven dat de snede aen de andere zyde van den Knop geschied, op dat de Wyngaerd-sappen, by afdruiping, niet op den Knop zypen, maer aen de andere kant afdruipen: als de verbanselde van den Uitschryver, laet ik aen het oordeel van den Lezer.]

1399. 1. 19. Men moet ook niet te sterk binden, op dat ze niet GEKRENKT worden. Dit zoude het SCHIETEN beletten. lees de Aenmerk. Bladz. 168. Men moet bezorgt zyn, dat de Ranken (en loten), door de te sterk aengehaelde banden niet geperst, GEKREUKT, (dat is een keep bekomen) veel min gekwetst worden; want zulks zoude het groeijen der UITSCHOTTEN en Druiftrossen beletten.

1399. 2. 43. Om dat de Botten van krachtige Wyngaarden zich eerder tot BOTTEN schikken; wanneer ze kort gesnoeid zyn, en somtyds nog in dat zelfde jaar deurschieten,of de Druiftrossen door te grote kracht in ’t volgende jaar vergroeijen. Zie hoe de woorden in de Aenmerk. Bladz. 169. luiden: Nademael de Botten van kragtige

[p. *4]

Wyngaerden, haer eerder tot KNOPPEN schikkende, wanneer ze kort gesnoeit zyn, veeltyds in dat zelve jaer zouden doorschieten, of der zelver Druiftrossen, door te groten kragt, in het volgende jaer TOT BAERDEN vergroeijen. dat is, geen Druiftrossen voortbrengen: daer het op aen komt; want het VERGROEJEN van den Uitschryver kan zo wel op de Loten, als iets anders zien.

1399. 2. 1. deurgaans. lees: altyd.

1399. 2 .4. By den grond. lees: by en uit den grond.

1399. 2. 6. Ondraagbaar houtgewas. Voeg hier agter; deze moeten in haere eerste groei uitgebroken worden.

1399. 2. 9. Uit het volgend LOT. lees: uit het volgend BOT.

1399. 2. 13. VAN het volgende jaar. lees: VOOR.

1399. 2. 36. Een week of drie. lees: drie weeken. Niet gissende.

1399. 2. 38. Dit snoeijen zet het groeijen paal. Waer toe? tot vergrooting van den Wyngaerd.

1399. 2. 45. Dat is, die meer dan een uit een BOS komen. Onverstaenbaar: de Aenmerk. Bladz. 170. te weten als’er meer als een Tros uit ieder KNOP voortkomt, dat onfeilbaer van wel behandelde Wyngaerden te verwagten is.

1400. 1. 2. Van EEN zo zwaer gewas. lees: GEEN. De woorden in de Aenmerk. Bladz. 171. luiden aldus: tussen deze mogen, van voren uitgesproten spoortjes van niet zoo zwaer gewas, ook geënkelt, of om haere nabosjes, met eene byscheut ten uiterste, gevonden worden.

1400. 1. 4. Om haer blad. lees: tot blad: dat is, tot op het blad, dat by het twede of derde oog word gevonden.

1400. 1. 27.Niet behouden. lees: niet als des nood. Want om een ledige plaets te bekleden behoud men wel eens een zwakke rank.

1400. 1. 45. By warm weder. lees: zonnig. Want daer komt het op aen. De Zon maekt de loten taei.

1400. 1.50. In de zomer gemeenlyk. Voeg hier agter: na de bloei ontrent of enz. Want men moet zig daer ontrent na de bloei schikken.

1400. 1. 4. van onder) Dan dat de stompjes boven de KNOP te lang gelaten worden; want dan zouden de KNOPPEN licht deurschieten; daar ze anders dubbelde knoppen worden. Myne ondervinding komt met die in de Aenmerk. Bladz. 173. over een: dat is, Als de stompjes boven het BOT te lang gelaten worden, dan word het puntig, en schiet een LOT uit: maer wanneer het stompje kort, even boven het Bot, zelfs een weinig gekwetst, gesneden word; dan zwelt het Bot tot een dubbelde Bloem-knop.

1400. 2. 1. Zo eenparig. lees: zoo sterk.

1400. 2. 2. Dat ze eenparig. lees: dat ze ter zelver tyd eenparig konnen enz.

1400. 2. 18. Een derde. lees: tot op een derde: dat is, twee derde uitknippen.

1400. 2. 28. Besloten Kassen. lees: Glaze-kassen. Dit zal mogelyk den Lezer weinig belang schynen; nogtans komt het hier op aen; om dat men daer door wil verstaen hebben; dat men, tegen het ryp-worden van de Druiven, de glazen van de Kas moet weg-nemen om ze in de open Lucht te laten rypen; want als men de glazen voor de Kas laet blyven, zullen de Druiven, de schillen hard wordende, niet behoorlyk ryp worden.

1400. 2. 47. Van de stam. lees: stok.

1400. 2. 48. Smaaklykste. Voeg hier agter: daer en tegen zyn die van de oude Wyngaerden smaeklyker, die het digste aen den stok, en niet aen zoo verre uitgestrekte ranken gerypt zyn, vermids ze dikwils de nodige toevoer van Sappen niet gehad hebben: maer anders enz.

1400. 2. 4. van onder] Een vroeg Voorjaar. de Aenmerk. Bladz. 175. Een voorbarig Voorjaer: dat is, wanneer alles schielyk groeit.

1401. 1. 4. Word door Vorst veroorzaakt. lees: door Voorjaers Vorst aen jeugdige Loten veroorzaekt.

1401. 1. 40. Een dag of zeven in ’t Nieuwejaer. Alle het geene hier, en in ’t vervolg, gezegt word, en uit de Aenmerking. Bladz. 388. - - 390. overgenomen is, word daer niet, by wyze van voorschriften, voorgesteld; want men moet zig in de Stook-kas na het Weer, en het Weerglas, daer in hangende, schikken; zynde daerom deszelfs hoogte en laegte Bladz. 391. uitgedrukt. Maer alles strekt daer alleen tot een voorbeeld van eene Kas-behandeling. Vervolgens zeggen de Aenmerkingen niet Begint men het vuur te stoken: maer den 7. January begon de vuurstoking: dewelke het volgende Jaer (Bladz. 390.) den 1. January begonnen werd.

1401. 1. 45. Zoo het zacht Winter-weer is, hoeft men noit te dekken. Ik zeg het tegendeel; want, als men by open water, dat zacht Winter-weer zoude konnen genoemt worden, schraele winden, en stormen in January en February heeft, moet men wel degelyk dekken. De Aenmerking. zeggen Bladz. 388. Hier op maekte het gestadig tot den 8. February zagt Winter-weer met weinig Zon, nogtans werd de Kas van vooren noit bedekt. Den 9. February dekte dezelve enz.

1401. 2. 4. Met zoo eene behandelinge. Als eene verzekering. De Aenmerking. Bladz. 389. zeggen voorbeeldelyk. Door deze behandelinge; want wy zyn niet onkundig, dat het zwellen der Knoppen, door veel of weinig Zonneschyn, eerder of later bevordert word. Vermids ik niet ontdek, dat de Uitschryver ergens eene Wyngaerds-Stook-kas heeft beschreven, zoo wyze ik den Lezer tot de Aenmerkingen Bladz. 387.

1401. 2. 21. En voor Mei ryp zyn. Waer de Uitschryver dit heeft gevonden, beken ik niet te weten. Hy heeft op de eerste Kolom. Reg. 40. gezegt: Men brengt half December de Glazen voor de Stook-kas. Hy vervolgt Kolom. 2. Reg. 17. als of hy daer door zyne voortkweking vervroegde. Men kan de Glazen ook den 15. December voor de Kas brengen, en dan bloeijen de Druiven voor Maert, en zyn voor Mei ryp. Alles nieuw: ondertussen moet ik den Lezer berigten, dat gemeenlyk de Glazen half December voor de Kas gebragt worden, en dezelve 1. January gestookt word: en dat ik noit rype Druiven dan in het laetste van April, en vervolgens in Mei en Juny heb gezien snyden.

1407. 2. 7. van onder.] Dewyl dit dus onwis gaat, worden deze soorten van Boomen meest van Inleggers voortgeteeld; maar met dit onderscheid, dat ze niet worden aangebonden. De woorden in de Aenmerking. Bladz. 200. luiden aldus: Deze drie soorten worden, ieder afzonderlyk als de Lindeboom, van Inleggers voortgeteeld; alleen met dat onderscheid, dat deze niet worden aengebonden. te weten als de Lindeboom.