Liefde en plig

[p. 5]

[Voorwoord]

L.S.,

In ‘Liefde en Plig’ heeft Jan F.E. Celliers 'n verschijnsel getekend, dat van overwegende betekenis is geweest op de uitslag van de laatste oorlog in Zuid-Afrika. 'n Gedeelte der tot zelfverdediging uitgetarte nasie heeft met de uiterste heldhaftigheid en geestkracht de strijd aanvaard en volgehouden; maar 'n ander deel heeft òf dadelik in arrenmoede afstand gedaan van gewapend verzet, òf zelfs daadwerkelik de vijand gesteund. Voor zodanige gedragslijn zijn in de geschiedenis van andere volken precedenten te vinden - men denke slechts aan de aanvangs-periode van de Tachtigjarige oorlog; bovendien tierden wankelmoedigheid en trouweloosheid gemakkelik in 'n samenleving als de Zuid-Afrikaanse, waar enerzijds de individuéle faktor zich nog krachtig laat gelden in 't maatschappelik verband, en anderzijds burgerlike discipline al even onbeoefend was gebleven als krijgstucht.

Celliers' toneelspel is 'n protest tegen 't in allerhande vorm en hevigheid te voorschijn gekomen verraad jegens 't nasionale streven. En juist de voortbrenging van zulk 'n werk bewijst dat Zuid-Afrika bezig is te treden uit de primitieve phase van rudimentaire vaderlandsliefde tot 'n breder besef van kollektieve burgerdeugd. Naast de Afrikaner zonder nasionaliteitsgevoel en naast de verrader-uit-neiging vertoont de auteur ons in BEREND RAS de voor elk verstaander van Afrikaanse toestanden zo aannemelike figuur van de patriot met rijkelike plichts-energie, voor wie inmiddels de verleiding om te verslappen vaak angstwekkend dringend is geworden! De Nederlandse lezer

[p. 6]

zal dus begrijpen dat Celliers' toneelspel 'n beetje 'n ‘tendenz’-stuk is, 't geen niet zal beletten dat de artistieke waarde ervan in Zuid-Afrika ten volle zal worden erkend.

Tot dusver is, van Boere-kant, nog weinig oorlogsletterkunde te voorschijn gekomen; maar de kleine hoeveelheid lyriese poësie, die alreeds uit 't volksverdriet is blootgewoeld, schijnt van 't zuiverste water; en voor epiese behandeling der reusachtige stof is tijd nodig. Celliers' dramaties experiment, in dit boekdeeltje vervat, is 'n verblijdende gebeurtenis voor degenen, die overtuigd zijn dat de Zuidpunt van Afrika, ook op 't gebied van taal en letterkunde, ‘aliquid novi’ zal brengen.

Dr. F.V. ENGELENBURG.

Volkstem-kantoor, Pretoria.

29 Maart 1909.