Qvae nocent, docent.
XIII.
NVllus equus rectè sessori paret, nisi arte domitus; nullum ingenium non ferox, nisi probâ educatione, & pręceptis cicuretur. Qui assiduè in rebus prosperis ac laetis versati sunt, eos vix sapere prudentiores censent; quos vero sors adversa aliquoties exercuit, magis ad prudentiam ac cautionẽ compositi putantur. Nec immeritò; vt enim aspectus à circumfuso aëre lumen accipit, sic animus ab imminentibus calamitatibus. Cum Romanis, inquit Hannibal, bonis malisque meis bellare didici. Mihi, clamat Mithridates, Fortuna, multis rebus ereptis, vsum dedit benè suadendi. Ad omnia necessitas naturam instruit, illa simias decorè saltare, elephantes doctè digladiari, picas ac psittacos distinctè loqui docet. Quid multa? res dura bestias ad actiones humanas, homines ad divinas erigit.
GEen peert en voucht hem wel onder den man, ten sy al vooren door const afgericht. Alle verstandẽ hebben als een wildicheyt, indiense door geode onderwijsinge niet getemt en werden. Veel cloucke meynen datter niemandt recht clouck en can zijn, diet altijdt wel gaet. Met schade en schande wertmen wijs, seyt ons spreeck-woort: tegẽspoet maect gheoeffende sinnen, want gelijck de ooghe haer licht schept uyt de omswevende lucht, soo treckt den geest des menschen de dapperheydt uyt voorvallende swaricheden. De noot is een cunst-vinder, door hulpe vande selve leeren de bavianen danssen, de elephanten schermen, de exters clappen, om cort te maken, dwanck en goede bestieringe verheft beesten tot menschelicke werckingen, menschen tot Goddelijcke oeffeningen.
Door vallen en weer op te staen,
Leert menich man te Roomen gaen.
Hort. in Art. Poët.
QVi studet optatam cursu contingere metam
Multa tulit fecitque puer sudauit, & alsit,
Abstinuit Venere & Baccho. Qui pythia cantat
Tibicen didicit prius extimuitque magistrum.
Bernhar. Epist. 113.
O quàm compositum reddit omnem corporis statum, nec non & mentis habitum disciplina. Cervicem submittit, ponit supercilia, componit vultum, ligat oculos, cachinnos cohibet, moderatur linguam, fraenat gulam, sedat iram, format incessum.