Mag 't een ietsje meer zijn

Oranje boven

Op Koninginnedag moet ik altijd aan mijn kindertijd denken, want mijn vader had politieke bezwaren tegen het Oranjehuis, die hem verhinderden in de feestvreugde op te gaan. Hoewel hij zachtmoedig van natuur was, drupte hij, als het op de beginselen aankwam, nooit water in zijn wijn. De straatvereniging, waarvan hij als winkelier een trouw doch zwijgzaam lid was, versierde elk jaar op Koninginsverjaardag de gevels van alle aangeslotenen met een oranje vlaggetje, waarvoor een gulden huur aan de kas moest worden betaald. Mijn vader kon de opluistering van ons bouwwerk echter onmogelijk toestaan, een beginselkwestie, waarover hij telkens weer lange, beleefde gesprekken had te voeren met de voorzitter, een bejaarde begrafenisondernemer die een eindje verder zijn bedrijf uitoefende.

‘U zoudt het enige niet gepavoiseerde pand zijn,’ placht de man te zeggen met een klein, bedenkelijk lachje.

Mijn vader zette dan in zorgvuldig gekozen bewoordingen zijn levensbeschouwing uiteen.

Vooral de erfopvolging der vorsten was hem een doorn in het oog.

Daar de begrafenisondernemer in het geheel geen levensbeschouwing had en er slechts op uit was, zich aan de openbare straat zó te gedragen, dat ieder die hem zag lust kreeg zich te zijner tijd door hem ter aarde te

[p. 109]

laten bestellen, stond hij er altijd met een zeker ontzag bij, zoals men in een vreemd rijk toekijkt bij eerbiedwaardige zeden en gebruiken.

‘Ik zal de gulden graag voldoen,’ besloot mijn vader, ‘maar het vlaggetje wens ik niet.’

De voorzitter knikte ernstig en sprak: ‘Meneer, ik kan niet anders zeggen dan dat ik uw standpunt moet eerbiedigen. En ik vind het mooi van u, dat u tóch de gulden wilt betalen, ofschoon u geen vlag geleverd krijgt.’

Stil gaven de mannen elkander dan de democratenhand. Bij het heengaan riep de voorzitter tegen mij: ‘Zo, bengel!’

En hij woelde mij even joviaal door de kuif, om te demonstreren dat het vlagincident aan de menselijke verhoudingen niets had veranderd. Mijn vader keek glimlachend toe bij dit ongedwongen tafereeltje. Na nog een laatste, correcte groet ging de voorzitter heen en ik beijverde mij de deur achter hem dicht te doen, niet hárd, op de manier van ‘zo, die is opgedonderd’, maar rustig, alsof ik er mee wilde zeggen: ‘al willen we geen vlag, ik ben een welopgevoed ventje, dat graag deuren sluit achter ruggen van andersdenkenden.’

Met dat al mocht ik op Koninginnedag niet naar de feestelijkheden.

‘Zolang ze tegen ons zingen, zullen ze mij en mijn gezin daar niet zien!’ zei mijn vader. ‘Ze moeten eerst maar eens begrijpen, dat zo'n grote partij zich niet laat wegjouwen.’

Hij had gelijk. Later smaakten wij de voldoening, dat in het liedje ‘Oranje boven’ de hatelijke passus ‘weg met de socialen, leve Wilhelmien’ werd vervangen door het mildere ‘leve de chocolade, weg met de cognac’, een mooie politieke triomf, die echter de logische samenhang van de totale tekst niet gunstig beïnvloedde.

Zolang de wijziging nog niet was aangebracht, had ik op Koninginsverjaardag wel vrij van school, maar tevens huisarrest.

‘Je gaat maar wat in de kamer spelen,’ zei mijn vader.

‘Ik weet niet met wát,’ sprak ik dan, want ik hield ervan op zo'n dag een probleem te vormen, aangezien de tragische rol van een kind dat onder het fanatisme van zijn ouders te lijden heeft mij toelachte.

‘Ga je postzegels uitzoeken,’ ried mijn vader.

‘Heb ik pas gedaan,’ zei ik zuchtend.

‘Neem dan wat anders, je bouwdoos of zo!’ riep hij wrevelig. ‘Kom, ga nu maar spelen...’

Ik wist dan precies wat mij te doen stond. Van een gedachtenloze tante had ik eens een doos met soldaten gehad, een kwetsend geschenk aan het zoontje van een antimilitarist. Om moeilijkheden te voorkomen, borg mijn moeder de doos weg, maar ik wist precies wáár. Op Koninginnedag

[p. 110]

haalde ik de soldaten te voorschijn en stelde ze in slagorde op. Het wachten was dan nog slechts op mijn vader.

‘Ben je met dié smeerboel bezig?’ riep hij ontstemd.

‘Ik moet toch spélen,’ zei ik verongelijkt.

‘En ik wil het niet hebben!’ sprak hij verbeten. Op een keer veegde hij alle soldaatjes van tafel. Ik barstte in een demagogisch geschrei uit.

‘Ja, smijt dat kind zijn speelgoed omver!’ riep mijn moeder geprikkeld. ‘Láát hem toch!’

‘Eerst het spel, dan de hel!’ zei mijn vader, met wrange mond.

‘Ach nee...’ sprak zij sussend.

‘Laat me dan naar buiten, als ik hier niks mag!’ jammerde ik.

Meestal liet mijn moeder mij 's middags stilletjes gaan. Ze gaf me een kwartje mee, waarvoor ik op het feestterrein een zogenaamde uitblaaspieper kocht, een bij volksfeesten behorend, hels voorwerp dat een langgerekte jammertoon kon voortbrengen.

Tegen etenstijd kwam ik er mee thuis. Ik had toch alles genoten. In de gang blies ik de pieper op, zodat mijn binnentreden in de kamer gepaard ging met een klaaglijk ‘pééééh’. Verstoord keek mijn vader op uit zijn boek, want hij was altijd aan het lezen.

‘Oranjelol,’ zei hij minachtend.