Dwaasheden

[p. 87]

Het leven gaat verder

[p. 89]

Schoenen

In de verwarde illegale jaren heb ik, toen ik niet meer thuis kon komen, gemeend, dat een goede buur beter is dan een verre vriend en derhalve aan de man van twee hoog verzocht, zo nu en dan eens een blik te slaan op mijn aardse goederen. Teruggekeerd in mijn woning, bemerk ik, dat hij behalve die blik ook zijn slag geslagen heeft, want mijn tweede paar schoenen is uit de kast en dat draagt hij nu. Overigens een aardige, verlichte man met twee kinderen. Huilen die nu werkelijk meer dan vroeger of wordt mijn oordeel vertroebeld door de schoenen? Want hij hééft ze aan, elke dag. Des ochtends kraakt hij met mijn bezit door het portaal en als hij 's avonds laat thuis komt, loopt hij op de tenen ervan, ten einde mij niet te storen.

Gij ziet daaraan wat een gecompliceerde dief hij is. In die oorlogswinter, toen alle aangeplakte snorren loslieten en ieder, onder de druk van een aantal essentialia duidelijk beest werd, nam hij de schoenen, omdat hij ze nodig had, een argument, dat in de sfeer van die tijd ruimschoots voldoende was, maar nú heeft hij het boek weer opengeslagen bij het papiertje, dat hij er indertijd tussen stak en prolongeert zonder moeite de fijnbesnaarde cultuurmens, die hij was voor de grote storm opstak.

Mijn schoenen raken daardoor verweven in een problematiek die ik niet aan kan. Inderdaad, het paar, dat ik aan heb, is goeddeels weggerot, zodat ik de twee waarop hij wandelt eigenlijk dringend nodig heb, maar waar kan ik hem aanvatten, zonder mij schuldig te maken aan de verwoesting van een maskerade, die hij waarlijk niet alléén opvoert? Primitieve gevoelens drijven mij soms naar het portaal, als ik hem op de schoenen zie aankomen, maar alle

[p. 90]

moed ontzinkt mij als hij tegenover mij staat en de gedifferentieerde glimlach uitzendt van één, die veel heeft gelezen en gedacht. Wij praten dan over allerlei kwesties, vaak over de letteren, want die mint hij, maar als hij tenslotte de trap opgaat en mij ongewild gelegenheid biedt te zien, hoe goed de zolen nog zijn, moet ik mij bedwingen om niet te roepen: ‘Stendhal hè? Trek liever mijn schoenen uit!’ Gelukkig weet ik die schandelijke simplificatie van de zaak steeds binnen te houden, maar ge zult kunnen begrijpen, dat ik beef van verwarring, als ik in mijn kamer ben teruggekeerd.

Wat moet ik doen? Een priester raadplegen? Maar als het een goede is, zal hij mij er op wijzen, dat het niet aangaat, deze man mijn schoenen te verwijten, alleen omdat ik zelf in de voordelige positie verkeer, dat de stukken brood en brokken aardappel, die ik in diezelfde oorlogswinter ten nadele van anderen heb verslonden, reeds zijn

[p. 91]

verteerd en mij niet als een keten van kwalijke bewijsstukken om de hals hangen. Ook ik ben weer beleefd, net als hij, net als alle hongerbeesten van toen, want Montgomery heeft met zijn meat and vegetable de weg naar onze zonen feestdagen-ethiek vrijgemaakt. Zó bezien is het eigenlijk niet meer dan een technische oneffenheid, dat deze man eerst mijn schoenen zal moeten verslijten, eer hij weer van top tot teen overeenstemt met de illusies, die hij ten aanzien van zichzelf koestert. Mijn bottines staan als het ware ergens op de bodem van zijn ziel. Waarom is het nu zo moeilijk, te aanvaarden dat ze daarenboven 's nachts onder zijn bed staan?

Was het de regen, die mij gistermiddag bij hem deed aankloppen? Mijn voeten waren doornat en daardoor was ik in een stemming geraakt, die mij blind maakte voor de nuances van deze zaak. Toen ik binnentrad zat hij te lezen,

[p. 92]

op zijn pantoffeltjes. De schoenen stonden in een hoek. Lekten ze al? Maar ik kon dat niet onderzoeken, want hij bedolf me dadelijk onder een golf van aangename gastvrijheid. De kinderen werden weggezonden en ik moest er mijn gemak van nemen. De thee kwam straks en kende ik dat curieuze werk van Léautaud? Neen? Wel, hij gaf het cadeau, geen protesten asjeblieft, hij wóu 't. Met het boekje in de hand zat ik naast mijn schoeisel en vond de juiste woorden niet. Hij sprak nu over verzen en las er zelfs een voor, uit een deeltje, dat hij handig uit de kast trok.

Opeens zei ik: ‘Bevallen ze, de schoenen?’ Het ontsnapte me, zoals men kan oprispen in gezelschap. Eén ondeelbaar ogenblik vertrok zijn gezicht krampachtig, maar toen verscheen de glimlach weer en sprak hij achteloos: ‘Tja, dat zijn nog een paar flinke stappers.’ Daarop koos hij een nieuw vers. Terwijl het weerklonk, drong het tot mij door dat hij mijn schoenen blijkbaar had geïntegreerd, want het was duidelijk, dat mijn aanraking van zijn wonde hem nauwelijks geschokt had. Hij gelóófde in dat paar, als was het 't zijne. Wilde ik ze nu nog terug, ik zou zijn ganse bestaan moeten opbreken, als een straat.

Liever schudde ik hem de hand, prees het uitzicht en vond een motief om heen te gaan. Heerlijk was het, weer beneden te zijn. Ik ging op de rand van mijn bed zitten en luisterde rustig naar mijn innerlijke stem, die mopperde: ‘En wat doe je nu straks, als je zolen helemáál kapot zijn?’

Mijn hemel, dan blijf ik in bed en houd me ziek tot ik nieuwe schoenen kopen kan. Over een jaar? Nu ja, er zijn mensen die twintig jaar liggen. Ik kan boeken lezen en kranten. De ware vrienden komen me wel bezoeken. Neen, er is maar één ding dat me benauwt: de buurman zal aan zijn vermeende rechtschapenheid verplicht zijn mij na te lopen met spijs en drank en dat zal vreselijk wezen. Want voor mijn geestesoog zie ik hem humaan door het vertrek drentelen, mij martelend met zijn gekraak, zijn hels gekraak...

[p. 93]