Robert Bruce's leerjaren

[p. V]

Voorbericht.

De lezer ontvangt hier den bij de uitgaaf van Jozefine aangekondigden roman, voor zoover deze door den schrijver afgewerkt en in 1875 in het Algemeen Dagblad van Nederlandsch Indie gepubliceerd is¹. Men zal zien dat dit gedeelte niet verder gaat dan tot de aankomst van den held te Batavia. Zooals bekend, was het plan, den roman te doen eindigen met den terugkeer van Robert Bruce naar Europa, en zijn omkomen te Parijs in 1871 Voor de overige personen bevat het hoofdstuk Rekapitulatie in dit deel eenige aanduidingen. Slechts op één punt meen ik een nadere gissing te kunnen wagen, namelijk wat betreft Cornelie Verschuur, den Reverend Markham, Woltera Leidekker en haar moeder. De aanwijzingen be-

1 Eenige gewijzigde episoden zijn in der tijd door den auteur in het tijdschrift Nederland gepubliceerd. Hier wordt de oorspronkelijke tekst gegeven, niet de gewijzigde.

[p. VI]

treffende deze karakters in genoemd hoofdstuk, in verband met het feit dat de schrijver, juist in den tijd dat hij aan de Bruce's werkte, Diderot's Jacques le Fataliste herlezen had, doen mij vermoeden dat het zijn plan was, hier een drama te doen afspelen niet ongelijk aan de episode van Madame de Lapommeraye in Diderot's roman.

G.B.H.