|
| |
| |
| |
Aantekeningen
Sommige woorden en zaken die toegelicht moeten worden, komen meer dan eens voor. Zij worden dan ook meer dan eens toegelicht, maar niet vaker dan één keer per hoofdstuk. Daarnaast zijn er een paar woorden en zaken die om een toelichting vragen en zo vaak voorkomen dat ervoor gekozen is om ze niet steeds opnieuw te annoteren. Het gaat om het woord mos, dat immers betekent; de gewoonte onder de Kaapse boeren om elkaar, ook als men geen familie is, al naargelang van leeftijd en geslacht aan te spreken met oom, tante, neef of nicht; en het gebruik van het woord ou, dat oud betekent, maar voorafgaand aan de naam van een persoon ook gebruikt wordt om aan te geven dat het gaat om een goede (oude) bekende.
| |
Het dorp
| onderveld het laaggelegen, droge land van de Karoo dat deel uitmaakt van de Kaapkolonie. Ten noordoosten van de Karoo ligt een uitgestrekt steppeplateau met een hoogte van 1500 tot 2000 meter, het Hogeveld, dat Oranje-Vrijstraat en het grootste deel van Transvaal omvat. |
| want... gevestigd hoewel de protestants-christelijke godsdienst in Zuid-Afrika een belangrijke plaats innam in de samenleving, waren de eerste immigranten eerder avonturiers dan mensen die zich om godsdienstige redenen in Zuid-Afrika vestigden. Alleen van de hugenoten, de om hun geloof van Frankrijk naar Nederland uitgeweken protestanten van wie in de zeventiende eeuw tweehonderd vluchtelingen naar Zuid-Afrika emigreerden, zou men dat kunnen zeggen. |
| kantiens drankwinkels |
| komediehuis schouwburg |
| |
| |
| publieke tuin park |
| negotiewinkel algemene winkel waar de meest uiteenlopende zaken te koop waren. Hier boden ook de boeren uit de omgeving hun producten aan, waarbij zelfs ruilhandel mogelijk was. Voor de dorpsbewoners fungeerde deze winkel tevens als een ontmoetingsplaats waar men iets kon drinken. |
| Kaffer-locatie buiten het dorp gelegen woonwijk voor nietblanken. Kafifer is de denigrerende benaming voor de zwarte bevolking in Zuid-Afrika, naar het Arabische woord ‘kafir’ (ongelovige), die in ruimere betekenis ook wel voor alle niet-blanke inwoners werd gebruikt. |
| struissen hutten (strohuizen) |
| ringdans rondedans |
| gelijk Israël... nemen misschien een verwijzing naar Psalm 137, maar verwarrend is dan wel dat op die plaats de in ballingschap verkerende Israëlieten hun citer juist aan de wilgen hangen, omdat ze weigeren een lied te zingen voor hun overheersers |
| goera ghoera, muziekinstrument in de vorm van een boog, gemaakt van een stok, een snaar en een gespleten pen waarop geblazen wordt |
| |
De dorpsbewoners
| voorafspraken inleidend deel van de leerrede dat samen met het gebed aan de feitelijke preek voorafgaat |
| schurft schaap iemand met grove ondeugden |
| huisbezoek bezoek dat een predikant alleen of samen met een ouderling aan de leden van zijn gemeente brengt |
| zoopje borrel, gewoonlijk Kaapse brandewijn met water |
| het spreekwoord... spreekt waar het hart vol van is, loopt de mond van over; verwijzing naar Mattheus 12:34 |
| Bismarck Otto von Bismarck (1815-1898), de beroemdste
|
| |
| |
| Duitse staatsman van de negentiende eeuw, stichter van het Tweede Duitse Keizerrijk |
| onze magistraat het hoofd van het district |
| het district de Kaapkolonie was verdeeld in districten, gebieden die een juridische en bestuurlijke eenheid vormden, met aan het hoofd de ‘magistraat’ |
| weet op een haar weet haarfijn |
| een graaf een schop |
| verband lening met onroerend goed als onderpand |
| bezigheid zaken |
| bandieten de veroordeelde kettinggangers die dwangarbeid verrichten |
| watervoren verharde geulen voor de afvoer van water |
| de beroemde vlieger... klaarkomen waarschijnlijk een slordige verwijzing naar de roman David Copperfield (1850) van Charles Dickens, waarin een zekere Mr. Dick, die als hobby het oplaten van vliegers heeft, sinds jaar en dag bezig is met het opstellen van een verzoekschrift aan de minister van Justitie dat nooit afkomt. |
| zich... verkniest hevig treurt |
| agent iemand die optreedt als vertegenwoordiger van de dorpsbewoner en de boeren in de omtrek, van wie hij zowel de zakelijke als de juridische belangen behartigt |
| handig van pas |
| Klaasje Zevenster Jacob van Lennep, De lotgevallen van Klaasje Zevenster, 's-Gravenhage [etc.], 1865-1866. 5 dln. |
| de geschiedenis... bezig is verwijzing naar William Rodgers Thomson, predikant, dichter en journalist (1832-1867); door zijn plotselinge dood in 1867 is zijn plan om een boek over het leven in de Kaapkolonie te schrijven nooit gerealiseerd |
| ‘Lieder ohne Worte’ van Mendelsohn pianomuziek van Felix Mendelssohn-Bartholdy (1809-1847), Duits componist |
| borstlapjes de bef, de om de hals bevestigde en over de borst neerhangende witte doek die deel uitmaakt van de kleding van een predikant |
| |
| |
| livery dress ambtsgewaad |
| de paleurs niet gevonden; misschien een verbastering van pleuritis |
| koude weg verkoudheid |
| Hottentot de Nederlandse naam voor een van de oorspronkelijke nomadenvolken van Zuid-Afrika; tegenwoordig bekend als Khoi of Khoikhoi. Als gevolg van de expansiedrift van de Afrikaanse boeren hadden zij hun zwervend bestaan als herdersvolk moeten opgeven. Door besmettelijke ziekten en gewapende conflicten met de blanke bevolking waren zij na de komst van de voc gedecimeerd. De overlevenden werkten vervolgens in dienst van de koloniale overheerser. |
| Kaffer kaffer is de denigrerende benaming voor de zwarte bevolking in Zuid-Afrika, naar het Arabische woord ‘kafir’ (ongelovige). De zwarte bevolking bestond uit autochtone inwoners en uit nakomelingen van slaven die in de zeventiende en achttiende eeuw door de voc als arbeidskrachten naar Zuid-Afrika waren gehaald. |
| Bacchus... Dionysus god van de wijn |
| morgenoffer ochtendgebed |
| drilvis sidderaal |
| flausen bedriegen |
| in de nek zien bedriegen |
| |
Het nachtmaal
| nachtmaal het Heilig Avondmaal. Deze plechtigheid vindt vier keer per jaar plaats. |
| agenten een agent is iemand die optreedt als vertegenwoordiger van de dorpsbewoners en de boeren in de omtrek, van wie hij zowel de zakelijke als de juridische belangen behartigt |
| Seur het Engelse ‘sir’ |
| vaart er wel mee veel plezier ermee |
| |
| |
| marktmeester opzichter van de markt, die tevens belast is met de veiling van de producten |
| beluste begerige |
| slukhalzen gulzigaards |
| mud ongeveer negentig kilo |
| vroegstuk ontbijt |
| bittertje borrel (jenever met een aftreksel van citroen- of oranjeschillen of aromatische kruiden) |
| marktbriefje factuur met daarop de naam van de koper van de op de markt verkochte goederen |
| voerchitz bedrukt katoen om kledingstukken mee te voeren |
| baftas een stuk gebleekt of ongebleekt katoen van circa tien meter |
| otterhoed, hoed gemaakt van het vel van een otter |
| onderbaatje vest |
| outata oudje; tata betekent bij de kleurlingen vader, outata grootvader. Met deze benaming werden ook oude niet-blanke bedienden aangesproken. |
| zaalkleedje zadelkleed |
| des nie zo nie dat is niet zo |
| maakte zich onder de voeten uit maakte zich uit de voeten |
| voor de voet direct |
| skinkbord dienblad |
| crinolines hoepelrokken |
| de hele lot de hele boel (the whole lot) |
| ik draag mos nie die bog nie ik draag die troep immers niet. Crinolines of hoepelrokken waren op het moment dat dit verhaal gepubliceerd werd nog geen tien jaar verkrijgbaar in de Kaapkolonie en voor een uithoek als het onderveldse dorp heel modern. |
| vuurhoutjes lucifers |
| verbrande ellendige |
| klap... gulpbroek een voorbeeld van de ouderwetse kleding van Oom Willem, want de klapbroek werd al omstreeks 1835
|
| |
| |
| vervangen door de ‘gulpbroek’, die vóór 1860 reeds algemeen gedragen werd. Een klapbroek is een mannenbroek die gesloten wordt door een neervallend voorstuk: de klap of klep. |
| stoep terras aan de voor- of achterkant van het huis |
| avondhuisgodsdienstoefeningen religieuze bijeenkomsten aan huis |
| Caxton... aarde Willam Caxton, ca. 1442-1491, drukker, vertaler en schrijver, liet in 1474 het eerste Engelse boek in druk verschijnen; het citaat niet gevonden |
| morgenoffer ochtendgebed |
| morgenlied ochtendlied ter ere van God |
| geboortedag... Vorstin 24 mei, de verjaardag van Victoria (1819-1901), koningin van Engeland van 1837 tot 1901 |
| offergeld geld bestemd voor de collecte in de kerk |
| wij... gevonden verwijzing naar het verhaal van Christus' lijden en sterven in het Nieuwe Testament |
| een van Paulus' voortreffelijke brieven verwijzing naar de eerste brief van Paulus aan de Corinthiërs in het Nieuwe Testament |
| de donder... Heren verwijzing naar de afkondiging van de tien geboden door een in donder en bliksem verschijnende God aan het joodse volk vanaf de berg Sinaï (niet de Horeb); zie Exodus 20 |
| waarom... raadsel in de tien geboden wordt de gelovigen opgedragen om na zes werkdagen op de zevende dag, de sabbatdag, te rusten en die dag aan God te wijden. Zie Deuteronomium 5:12-15. |
| gebed... werkzaamheden aan de preek - de werkzaamheden - gaan een gebed en een inleidend deel - de voorafspraak - vooraf |
| preek... gekocht de tekst is uit i Corinthiërs 6:20, maar de preek gaat vooral over de gereformeerde catechismus en de zogenaamde ‘Dordtse Leerregels’, de besluiten genomen in de Nationale Synode van Dordrecht in 1618 en 1619, waarin de
|
| |
| |
| remonstrantse leer verworpen werd. Centraal in die afwijzing stond het dogma van de predestinatie, dat de verlossing van de mens uit de zonde volledig afhankelijk maakt van Gods wil. |
| christen... bezit reddeloos verloren is |
| een stok en blok een redeloos wezen, iemand zonder eigen wil of verstand |
| een lang formulier het Formulier voor de bediening van het Avondmaal, dat wordt voorgelezen om de gemeente voor te bereiden op de plechtigheid. In het negentiende-eeuwse Formulierboek voor de Eeredienst der Hervormden telt dit formulier acht bladzijden. |
| zondagsschool school waar kinderen op zondag stichtelijk onderwijs krijgen |
| Nabetrachting op de plechtigheid van het Heilig Avondmaal in de ochtenddienst volgde altijd een overdenking in de middagdienst |
| En zij kenden... waren Handelingen 4:13 |
| de dag der dankzegging op de maandagochtend na het avondmaal werd er een speciale dienst gehouden om God te danken |
| rib stuk vlees met been |
| rooster rooster om vlees op te braden |
| consistoriekamer kamer waar de kerkenraad vergadert |
| minnen vrouwen die kinderen van een andere vrouw zogen |
| stampwagen een ossenwagen die stampend over de weg dendert |
| maak gauw schiet op |
| omme Ruiter... optel nie kom op Ruiter, dat ellendige paard wil zijn poot niet optillen. ‘Omme’ is een uitroep die gebruikt wordt om paarden, koeien en ossen te laten draaien. |
| waa wagen |
| booi het Engelse ‘boy’, waarmee gekleurde of zwarte bedienden werden aangesproken |
| mijn menzig heremetijd |
| achterpaert een van de twee achterste paarden in een span |
| |
| |
| die vrot goed... zo naauw dat verdomde spul wil hier immers niet in, de ring is ook zo nauw |
| achterplaas open ruimte achter het huis |
| mijn genugtig goeie hemel |
| noi juffrouw |
| schoon vergeet helemaal vergeten |
| oubaas door bedienden gebruikte aanspreek- of verwijzingsvorm voor baas die getuigt van respect |
| vra vraagt |
| twak tabak |
| o alle uitroep van verwondering |
| is jou lijzels tog alles reg? zijn jouw leidsels in orde? |
| lunsriem minderwaardig persoon; scheldwoord voor Engelsen |
| buggy's tweepersoons wagentjes op twee wielen |
| |
Verliefd
| niet stemmig onbescheiden |
| alle wereld uitroep van verwondering |
| Mag, ou kerel allemachtig, ouwe jongen |
| u te verzinnen nadenken |
| stoep terras aan de voor- of achterkant van het huis |
| |
Huisbezoek
| uitgezonden weggestuurd |
| stereoscopische prenten twee foto's van hetzelfde onderwerp die met een bepaalde afstand tot elkaar (ca. 6,5 cm) gemaakt worden, zodat er een diepte-effect ontstaat als deze opnamen in een daarvoor gemaakt toestel - de stereoscoop - bekeken worden. |
| |
| |
| Polka vlugge dans met springende beweging in driekwartsmaat die sinds 1839 de hele wereld veroverde |
| Family Worship stichtelijk boek met regels voor het huiselijk godsdienstig leven; zie bijvoorbeeld Prayers for social and family worship prepared by a Committee of the General Assembly of the Church of Scotland, 3e dr., Edinburgh, 1861 |
| leerredenen preken |
| dagboekjes boekjes met voor elke dag een stichtelijke beschouwing |
| de kleine Jan... minder Jan en Netje hadden geklikt over hun oudere broer en zus. Burgers herinnert hier aan de geschiedenis van Jozef, die in het bijzijn van zijn vader kwaadsprak over zijn broers; zie Genesis 37:2 |
| jij het ook rooi gelijk jij zag er ook rood uit |
| jij's gloo mal je lijkt wel gek |
| hulle is mos zij zijn immers |
| gloo geloven |
| aardig raar, ongemakkelijk |
| hom hem |
| wat het hulle ver julle gevra wat hebben zij jullie gevraagd |
| loopt op een diakenschap doet z'n best om diaken te worden |
| genadestaat de staat waarin een christen verkeert als hij vrij is van grote zonden |
| trouwbelofte... onderworpen zijn citaat uit het Formulier tot Kerkelijke Inzegening van het Huwelijk dat in de negentiende eeuw in de Nederlandse Hervormde Kerk in gebruik was |
| ik is regte blij ik ben oprecht blij |
| die ou ziel... kos mijn arme ziel verlangt zeer naar voedsel |
| van morre vanmorgen |
| Partij sommige |
| mijn tijd heremetijd |
| ik schaam mij... Apostel zeg verwijzing naar de tweede brief van de apostel Paulus aan Timotheus; zie 2 Timotheus 2:8 |
| de oude Adam... zeg de oude Adam plaagt mij heel erg en dan
|
| |
| |
| heeft de duivel immers schik, maar dit kan ik Meneer zeggen |
| gezift op de proef gesteld |
| geveinsde huichelachtige |
| kos eten |
| schietpeerd jachtpaard; een paard dat niet schrikt van het afschieten van een geweer |
| waterlei besproeien |
| bantlier (kogeltas) bandelier, een brede draagriem over schouder en borst om patronen in te dragen |
| kruisbandknoop knoop waarmee kruisbanden (bretels) aan de broek worden vastgemaakt |
| graafkurk het handvat van een schop |
| |
De hertog
| Mag, kerel allemachtig, kerel |
| morre morgen |
| Mijn menzig heremetijd |
| razer lawaaischopper |
| smous rondreizende handelaar |
| kriek scheldwoord voor een minderwaardig persoon |
| een bottel ‘lekker goed’ een fles lekkers |
| agent iemand die optreedt als vertegenwoordiger van de dorpsbewoners en de boeren in de omtrek, van wie hij zowel de zakelijke als de juridische belangen behartigt |
| uitlandse buitenlandse |
| Gouverneur aan het hoofd van het bestuur van de Kaapkolonie stond een Engelse gouverneur |
| Magistraat het hoofd van het district |
| Mooirivier oude naam voor Potchefstroom, tot 1871 de hoofdstad van de Zuid-Afrikaanse Republiek (Transvaal) |
| de Engelse mail de post uit Europa |
| banja veel |
| |
| |
| kan ik ver jou zegge kan ik jou zeggen |
| De zaak staat nou reg de zaak staat er nu goed voor |
| aren aderen |
| stadag langzaam |
| laat de paerde knipmes loop laat de paarden met gebogen nekken lopen (om een deftige indruk te maken) |
| Oubaas... paerde baas is anders zo bang voor de paarden |
| gloo geloven |
| Alla wereld uitroep van verbazing |
| razend buiten zichzelf van opwinding |
| het Leraarsfonds ondersteuningsfonds voor predikanten |
| hoe krij ik die pad? hoe kom ik daar? |
| dan is mijn naam Boontje daar komt niets van in |
| moet nie... leer nie jij moet het mij niet uit een boek leren |
| alle kragtig allemachtig |
| verbrande ellendige |
| district de Kaapkolonie was verdeeld in districten, gebieden die een juridische en bestuurlijke eenheid vormden, met aan het hoofd de ‘magistraat’ |
| armbeurs collectezak |
| ontbreideld losgebarsten |
| anders is ik net nou dronk anders ben ik zo dronken |
| stoep terras aan de voor- of achterkant van het huis |
| vrederechter rechterlijk ambtenaar die belast is met de handhaving van rust en vrede in het district |
| warrant arrestatiebevel |
| als een Lotswijf onbeweeglijk, als een zoutpilaar; verwijzing naar Genesis 19:26 |
| konstabel-uniformen uniformen van politieagenten |
| |
| |
| |
De bruiloft
| paddas kikkers, padden |
| strooimeisjes bruidsmeisjes |
| kleinbaas met name door de zwarte en gekleurde bedienden gebruikte naam of aanspreekvorm voor de (oudste) zoon van hun baas |
| patente uitstekende |
| Mijn mag... hierin allemachtig ouwe jongen, ik krijg mijn voet hier immers nooit in |
| die vrot goed scheur net nou dat verdomde spul scheurt straks |
| tonen tenen |
| Achitofel raadsheer van koning Daniël die bekendstond als een van de wijste mannen in het koninkrijk; zie 2 Samuel 15-17 |
| Mag... mijnheer allemachtig jongen! jij lijkt nu precies op mijnheer |
| achterruiter bediende die zijn baas te paard vergezelt op een rit of tijdens de jacht |
| Daarom... gekrij daarom heeft de vrouw van de kleinbaas hem ook gekregen |
| afferntje zaakje |
| schaapschere grote scharen om schapen mee te knippen |
| zwager Niklaas de term zwager was in Zuid-Afrika ook van toepassing op de schoonvader van een dochter of zoon |
| de verpanding van mijn plaats de hypotheek op mijn boerderij |
| nabestaanden naaste familieleden |
| agent iemand die optreedt als vertegenwoordiger van de dorpsbewoners en de boeren in de omtrek, van wie hij zowel de zakelijke als de juridische belangen behartigt |
| strooijonkers bruidsjonkers |
| achterplaats open ruimte achter het huis |
| |
| |
| een Babelse verwarring zich herhaalde verwijzing naar Genesis 11:1-9 |
| confijt in suiker ingelegde (stukken) vruchten |
| ‘Wat komt mij te gebeuren op deez' bedroefden dag’, enz, de eerste twee verzen van het Oudvlaamse ‘Beklag-liedeken van eenen Jongman over het sterven van zyn Beminde’, dat gezongen werd op de melodie van ‘Maestrigt gij schoone stede’. Mededeling van het Meertens Instituut, d.d. 12 december 2003. |
| een beknopt huis een klein huis |
| oor over |
| banja veel |
| voorstoep terras aan de voorkant van het huis |
| voorhuis zit- of eetkamer |
| Mijn genugte goeie hemel |
| ou aja aanspreekvorm voor een oude zwarte of gekleurde vrouwelijke bediende |
| bloedpens maagbloeding |
| een regte outijse liedje een ouderwets liedje |
| ik is te vrot ik ben te oud |
| waâ proberen |
| pandspel gezelschapsspel waarbij van de deelnemers die een fout begaan een pand geëist wordt dat moet worden ingelost door aan allerlei eisen te voldoen |
| alla wereld uitroep van verwondering |
| ou kerel ouwe jongen |
| altemits misschien |
| dit zal een lelijke spulletje afgee dit zal nare gevolgen hebben |
| boerenooi boerenmeid |
| alla kragtie allemachtig |
| O mijn... aan o mijn hemel, wat moet ik nou? |
| tabbert rok |
| bodice lijfje, kledingstuk voor vrouwen dat het bovenlijf bedekt |
| |
| |
| Gee pad aan de kant |
| Op de aarde uitroep van verbazing |
| gloo geloven |
| oubaas door bedienden gebruikte aanspreek- of verwijzingsvorm voor baas die getuigt van respect |
| de askoek afslaan onderdeel van een Khoi-dans, waarbij men in de lucht springt en met de voeten tegen elkaar slaat |
| prettige vrolijke |
| quadrille Franse dans waarbij paren verschillende figuren uitvoeren |
| |
Een boeren bazaar
| nachtmaalstijd de tijd van het Heilig Avondmaal |
| de zesmaandelijkse zitting van de ‘Judge’ in de kleinere plaatsen van het district werd op vaste tijden door het zogenaamde ‘Rondgaande Hof’ rechtgesproken |
| wedrennen paardenraces |
| afhangbord sandwichbord |
| bezigheid zaken |
| Negotie Winkel algemene winkel waar de meest uiteenlopende zaken te koop waren |
| wat voor kracht... behoort toespeling op de moeilijkheden die Burgers vanwege zijn vooruitstrevende theologische opvattingen in zijn kerkelijke carrière ondervond |
| tabbertje jurk, japon of rok |
| achterplaats open ruimte achter het huis |
| hij is geleverd hij is in haar macht |
| bottels flessen |
| nekken stukslaan |
| mat flauw, moe |
| Mijn genugtig goeie hemel |
| liberaal vrijgevig |
| |
| |
| damessjerp een wollen halsdoek voor vrouwen |
| pronkhamel een hamel is een mannelijk schaap |
| |
Een jachtpartij
| schietpaerden jachtpaarden; paarden die niet schrikken van het afschieten van een geweer |
| bandelier een brede draagriem over schouder en borst om patronen in te dragen |
| ou-kerel ouwe jongen |
| sesaties sosaties, aan een spies geregen stukjes vlees |
| vetlapjes van vet doortrokken lapjes die gebruikt werden als poetsdoekjes voor de geweren |
| dagbreek het aanbreken van de dag |
| buggy's tweepersoons wagentjes op twee wielen |
| achterruiters bedienden die hun baas te paard vergezellen op een rit of tijdens de jacht |
| Seur het Engelse ‘sir’ |
| sterloop een geweer met een ingelegd sterretje op de loop |
| biesloop waarschijnlijk een geweer met een bies als versiering op de loop |
| Baviaanbouten een ouderwets geweer met een kruitpan |
| uitlanders buitenlanders |
| sarsie salvo |
| broeisel eieren broedeieren |
| straatlopers waarschijnlijk een door de boeren gebruikte spotnaam voor dorpsbewoners |
| rand heuvel |
| alle matjesgoed... daar allemachtig, baas! kijk dat spul dringt daar zomaar samen |
| malbaren onduidelijk is welk dier Burgers bedoelt. Het woordenboek geeft als betekenis voor malbaren pijlstormvogels, maar dat dier lijkt hier niet in aanmerking te komen. |
| |
| |
| laat... hou laten wij hier bovenlangs aanhouden |
| bult heuvel |
| kallot muts |
| oubaas door bedienden gebruikte aanspreek- of verwijzingsvorm voor baas die getuigt van respect |
| sjambok zweep van giraffe- of nijlpaardenhuid |
| die goed dat spul |
| kon... verzinnen kon hij maar niet bedenken |
| zijn aapstert op zijn ribbes geschrouw zijn zweep aan zijn ribben geschuurd |
| naar luid der verhalen volgens de verhalen |
| klappen ketsen |
| brandhand zonder bezittingen |
| hoe hij... braai hoe hij dan zomaar de lever van iemand anders kan komen braden |
| Totties Hottentotten |
| Jan Klaas jakhals |
| Boesman bosjesman; de Nederlandse naam voor een van de oorspronkelijke nomadenvolken van Zuid-Afrika; tegenwoordig bekend als San. |
| het is die vermoerde... gekwes is het is dat verdraaide roofdier; hij is dik vanavond, daarom lacht hij zo vrolijk. Hij heeft waarschijnlijk vandaag veel gewonde bokken te pakken gekregen. |
| Maak gou schiet op |
| die vrot... geê nie dat verdomde hout wil maar geen kolen geven |
| die waa zijn tang de disselboom van de wagen |
| jij het gloo... zijn kogel jij hebt geloof ik vandaag zomaar een dode bok opgepakt, niet! Me dunkt dat het kogelgat te groot is voor jouw geweer. |
| ik het... die bok ik heb vandaag tegen jou gezegd: laat die bok liggen |
| Alla mattie... breed hou allemachtig, hoe kan de baas nu zomaar dooie beesten oppakken en dan hier komen opscheppen |
| |
| |
| velkombaars deken van aan elkaar genaaide schapen- of bokkenhuiden |
| haak en kaak niet nader geïdentificeerd gezelschapsspel |
| askoek platte koek van deeg die in de as gebakken wordt |
| Gee dan... schuifje trek geef dan even jouw pijp en laat mij ook een trekje nemen |
| wat maak jij zo lang bij die vuur? wat doe jij al die tijd bij het vuur? |
| hotom linksom, gerecht van water en meel dat zo genoemd wordt omdat het tijdens de bereiding met de lepel linksom geroerd moet worden |
| voordag moet ons roer bij het aanbreken van de dag moeten wij in beweging zijn |
| Morpheus god van de slaap |
| nek bergpas |
| struis struisvogel |
| pollen (begroeide) zandheuvels |
| aardvarkgat gat gegraven door een aardvarken |
| Soe uitroep van verbazing |
| boô Jan de beste |
| ik het mos ver jou gezeg ik heb jou toch gezegd |
| ik... lunsriem ik had mij verduiveld geërgerd aan die verdraaide Engelsman |
| daar peuter... bok daar pest hij mij alweer met die dode bok |
| biltongetjes in reepjes gesneden gedroogd en ingezouten vlees |
| |
Kinderdoop
| die hem benauwd... denken in Salamo's Spreuken wordt de gelovige angst aangejaagd door de waarschuwing dat wie de wijze raad die in dit bijbelboek besloten ligt niet volgt ten verderve gevoerd zal worden. |
| |
| |
| Wat hebben wij nog getuigenis van node verwijzing naar de joodse hogepriester die Jezus als godslasteraar veroordeelt. Zie Mattheus 26:65. |
| het zwarte span de kerkenraad |
| moeg moe |
| anderen krijgend die als vaders zullen staan anderen die hem als vader bij de doop zullen vertegenwoordigen |
| op de lappen komen onthullen, openbaar maken |
| vrederechter rechterlijk ambtenaar die belast is met de handhaving van rust en vrede in het district |
| buffelachtigheid onbeschoftheid |
| reg echt |
| Ik het 't gedoch ik had het al gedacht |
| het volgende Rondgaande Gerechtshof in de kleinere plaatsen van het district werd op vaste tijden door het zogenaamde ‘Rondgaande Hof’ recht gesproken |
| |
Kerstdag en nieuwjaar
| Dank zij... vreugdefeest is vanaf het midden van de negentiende eeuw werd vanuit Engeland de viering van Kerstmis met kerstboom en pakjes over de hele wereld verspreid, in de eerste plaats in de Engelse koloniën |
| Jona's wonderboom zie Jona 4:6, waar God bliksemsnel een boom laat groeien zodat Jona in de schaduw kan zitten |
| Daar die een nooi... opgetakel al heeft die ene vrouw zich wel een beetje lelijk uitgedost |
| oubaas door bedienden gebruikte aanspreek- of verwijzingsvorm voor baas die getuigt van respect |
| ik het mos... gezien ik heb immers de baas daar bij het huis van mijnheer... gezien |
| vermoerde verdraaide |
| Totties Hottentotten |
| |
| |
| Bacchustempel plaats om alcohol te drinken; Bacchus is de god van de wijn |
| locatie buiten het dorp gelegen woonwijk voor niet-blanken |
| Sal champetre openluchtzaal |
| goera ghoera, muziekinstrument in de vorm van een boog, gemaakt van een stok, een snaar en een gespleten pen waarop geblazen wordt |
| Valsrivier een Khoi-dans |
| schoffel dansbeweging |
| het afslaan van de askoek onderdeel van een Khoi-dans, waarbij men in de lucht springt en met de voeten tegen elkaar slaat |
|
|
Auteursrechtelijk beschermd