Groot lied-boeck

[p. 7]

[Groot lied-boeck. Eerste deel.]

Verantwoording

De herdruk van Bredero's Boertigh, Amoreus en Aendachtigh Groot Lied-boeck (1622), voorzien van een paar inleidende studies, van tekstverklaringen en bredere aantekeningen, zou een boek zijn geworden van over de 900 bladzijden. Alleen in dat feit al lag een reden tot splitsing. Maar er waren er meer. De belangrijkste was aanvankelijk de wens om te voltooien wat op redelijk korte termijn mogelijk zou zijn, zonder tot uitstel te worden verplicht door tijdrovende onderzoekingen betreffende enig detail van bijvoorbeeld biografische aard, zoals bij de Bruiloftsgedichten het geval zou kunnen zijn. Het afzonderlijk verschijnen van dit eerste deel biedt de bezorgers bovendien de gelegenheid, in deel II nog rekening te houden met uitingen van kritiek, eventueel zelfkritiek. Een laatste reden, even droevig als onverwacht, ligt in het overlijden van mijn leidse vriend en collega prof. dr. Hans van de Waal, die een studie over de illustraties van het Lied-boeck had toegezegd en mij een aantal bijeengebrachte gegevens al had laten zien. -

Dit eerste deel bevat een volledige herdruk van de liederen uit de editie-1622. Daarbij is gebruik gemaakt van het exemplaar uit de U.B. te Amsterdam (sign. 976 C 15), al is in een enkel geval ook verwezen naar een ander, iets afwijkend exemplaar uit eigen bezit. De tekstverklaringen zijn in vergelijking met alle eerdere wetenschappelijke edities verveelvoudigd, maar op zichzelf zo beknopt mogelijk gehouden. Ze kwamen tot stand in een reeks van even hartelijke als openhartige besprekingen met mijn vakgenoten Keersmaekers, Stutterheim, Veenstra en Zaalberg; de eindredactie blijft echter voor mijn verantwoordelijkheid. Voor de vertaling van de latijnse teksten op blz. 32 en 34 ben ik prof. dr. A.D. Leeman ten zeerste erkentelijk. Er is mij uit de geschiedenis van de Neerlandistiek geen tweede voorbeeld bekend van een zo langdurige en intensieve samenwerking terwille van enige tekst, die niet slechts bladzij voor bladzij maar herhaaldelijk vers voor vers ter discussie stond. Het is voor ons allen een unieke ervaring geweest, en ik ben er dan ook van overtuigd mede uit naam van de anderen te spreken als ik dank breng aan de Minister van C.R.M. die ons door een collectieve opdracht tot dit werk in staat heeft gesteld.

Het ontworpen tweede deel heeft de onderstaande opzet:

een studie over bouw en betekenis van het Lied-boeck, door de ondergetekende; een studie over de illustraties van het Lied-boeck, door dr. P.J.J. van Thiel; bredere aantekeningen bij elk lied voorzover literair-historische of biografische omstandigheden, ofwel bijzonderheden van stijl of versbouw daartoe aanleiding geven. Ten aanzien van deze aantekeningen hebben de bovengenoemde vier vakgenoten mij opnieuw hun medewerking toegezegd.

[p. 8]

Het verheugt mij bijzonder dat het door uitbreiding van de aanvankelijke regeringsopdracht mogelijk is geworden, een afzonderlijk deel te wijden aan de melodieën van het Lied-boeck. Dit derde deel zal worden verzorgd door de musicoloog F.H. Matter. Van de ongeveer honderd zangwijzen waarom het in totaal gaat, is ongeveer driekwart thans bekend of reconstrueerbaar. Na een inleidende studie, waarin o.a. wordt ingegaan op de herkomst van de verschillende zangwijzen, zal in dit derde deel de reeks van melodieën volledig worden afgedrukt.

Het weergeven van de tekst uit 1622 biedt geen bijzondere problemen, behalve voorzover er maar één teken is gebruikt als hoofdletter van de i en van de j: een oud-hollandse kapitaal, die visueel tussen beide in staat, terwijl de moderne I en J onderling sterk verschillen. Aangezien noch de consequente toepassing van de I, noch die van de J tot een bevredigend resultaat leidt, is in dit geval gebruik gemaakt van beide kapitalen, met dien verstande dat de J systematisch vóor een volgende klinker is geplaatst. Dit betreft dus alleen de kapitalen; bij de onderkast, waar het gebruik van de i en de j niet steeds consequent blijkt te zijn, is niet genormaliseerd, zo min als bij andere lettertypen dan fractuur.

Eenzelfde probleem deed zich voor bij de ene kapitaal van de u en de v, die dan ook overeenkomstig het nu heersende systeem is vervangen door U of door V, uiteraard alleen voorzover het om hoofdletters in fractuur gaat.

Verder gelden de onderstaande regels.

Ieder lied begint op een nieuwe bladzijde.

Alle titels worden gezet in klein kapitaal.

Alle stem-aanduidingen worden gezet in cursief.

De bijzondere initialen en de afwijkende zetwijzen van de aanvangswoorden worden genormaliseerd.

De soms wel, soms niet, soms deels aanwezige inspringing van versregels, over-eenkomstig rijmschema en strofenbouw, vervalt, behoudens een enkele plek in een lang gedicht in alexandrijnen.

De strofen worden gescheiden door een regel wit; de meestal aanwezige nummering, soms boven de strofe geplaatst, soms ervoor, vervalt.

De onder haast elk gedicht aanwezige zinspreuk vervalt.

Om het oorspronkelijke versbeeld zoveel mogelijk te behouden, worden in de tekst geen verwijzingstekens geplaatst. Wel worden de versregels per vijftal genummerd.

De liederen zijn grotendeels gezet in fractuur; alleen indien in 1622 een ander lettertype is gebruikt, wordt dit vermeld. Overigens is het belang van dit soort mededelingen zeer gering geworden daar de editie van 1622 in facsimile werd her-

[p. 9]

drukt (Amsterdam 1968), en voor iedere belangstellende dus vrij gemakkelijk bereikbaar is.

Wisseling van lettertype binnen de tekst wordt in principe steeds aangeduid door cursief; bij uitzondering is in enige liederen tevens gebruik gemaakt van klein kapitaal.

Een lange swordt vervangen door een s, een afwijkende r door een gewone.

Een schuine streep, in gotische druk, wordt vervangen door een komma.

Een dubbele komma ter aanduiding van binnenrijm is vervangen door een dubbele schuine streep.

De weinig talrijke afkortingen worden aangevuld.

Evidente drukfouten worden in de tekst verbeterd, maar met verantwoording dienaangaande in de voetnoten die de weergave van de tekst betreffen; deze worden bij elk gedicht op de eerste bladzijde daarvan afgedrukt.

Het romeinse cijfer dat men hier vindt, geeft de plaats van het lied aan; deze nummering betreft het Lied-boeck in z'n geheel en dus niet elk der drie boeken afzonderlijk; ze dient uitsluitend voor een gemakkelijke verwijzing.

De noten ter verklaring van bepaalde woorden en zinswendingen, worden onder elk tekstgedeelte in twee kolommen afgedrukt.

Voor bredere aantekeningen, zowel van literair-historische als van filologische aard, moet worden verwezen naar het ontworpen tweede deel. Daarin zullen ook de vier gravures, die thans verkleind zijn gereproduceerd, op authentieke grootte worden afgedrukt.

G. STUIVELING