Biographisch woordenboek der Noord- en Zuidnederlandsche letterkunde

[Jan Antoon Frans Pauwels]

Pauwels (Jan Antoon Frans), te Ant-

[p. 595]

werpen geb. 10 Oct. 1747. Hij was de vruchtbaarste schrijver van zijnen tijd en het volk noemde hem de Poëet Pauwels. Ook was hij algemeen gekend om zijne eigenaardige kleeding, die hij nog immer droeg zooals tijdens de Oostenrijksche regeering. In 1819 vierde hij het vijftigjarig jubelfeest zijner werkzaamheden als dichter. Hij was rentenier en overl. ongehuwd in den nacht tusschen 7 en 8 Maart 1823.

Behalve 's mans kleinere gelegenheidsstukjes en Latijnsche verzen, voeren zijne dichterlijke werken de titels: Jubelgalm op het H. Sacrament van Mirakel, 1770; Berigt van constig gemaekte Sneeuwe Beelden tot Antwerpen gezien, 1772; Nauwkeurige tyd-rekeninge, ofte onderzoek van Jupiter de twaelf maenden ondervragende, hoe de menschen den Tyd in elck van deze hedendaegs besteden: getrokken op eenen profytigen zin, te weten, opdat alle menschen, die zig in eenige zonden het gepasseert jaer bevonden hebben, het nu tegenwoordig jaer zig zouden begeven tot eenen christelycken handel en wandel. Voorgestelt op de Nederduytsche rymmaet, en met verscheyde aengename gedagten tot iders vermaek en zielsprofyt verciert, 1772; Lof-bazuyn ... op het honderdjarig jubilé der instelling van het Broederschap der Veertiendaegsche Berechting in de Cathedrale kerk van O.L.V. te Antwerpen den 20 Mei 1773; Lof-redens aen de H. Maegd Maria toegeëygent, met thien platen, 1775; Het lyden, de dood en verryssenisse ons Heeren Jesu Christi, 1775; Chronica der inscriptien te Antwerpen by de intrede van Bisschop Wellens, 1776; De Fackel van het waer geloof, of leven van den H. Norbertus, 1776; Den zegenprael van Antwerpen veel gelucks biedende aen ... bisschop Wellens, 1776; Zeldzaeme doch openhertige samenspraek tusschen den Somer en den Winter, betreffende ter eendere zeyde de bezonderste Hoedanigheden van Diën; als zyn de aengenaeme Locht, Vrugtbaerheyd der aerde, welrikendheyd der Hoven, bloeyen der Boomen etc. Ende ten andere daer tegen gesteld de Vermakelykheden Dezen: Byeenkomsten, Sledde-vaert, loopen op Schrikschoenen, etc. benevens den ieverigen Ysgang der water-rycke Schelde. Met een zonderlinge aenteekeninge der voornaemste winters van verscheyde eeuwen en landen; en andere bemerkingen, tot gedagtenisse van zoo-zeldzamen voorval. Besluytende dat het zeer wyselyk gedaen is, in den Somer voor den Winter te zorgen. Beschreven in Nederduytsche veerssen, 1776; Zedige kortheyd ofte korte zedelessen betreffende den mensch, sijn leven, bezigheyd, handel, pligt, misbruyken; voor oogen gesteld in vyftig verscheyde hoofdstukken, om syn zelven te leeren kennen, zig in tyds wel te beraeden, ende het jaer met vrugt te beginnen en voordeelig te eyndigen. In Nederduytsche rymen beschreven, 1776; De gelukzalige fondateurs der regilieuze ordens, in afbeeldsels, met nederduytsche veersen uytgebreyd, 1777; Rechtveerdig klagt-digt, ofte generaele redevoeringe van verschyde staeten, conditien en persoonen, gedaen aen den Uytvinder van den Drank en Bevelhebber over denzelven Bacchus, rakende het misbruyk en ongevallen hierdoor veroorzaekt: Getrokken op eenen zedelyken zin, en aen den Lezer voorgesteld tot stigtinge en vermaek, door J.A.F. Pauwels, gebortig van Antwerpen, 1778; Veertig Verscheyde Nieuwjaersgiften, 1780; Eergalmende Trompet over de segenryke inhaelinge van hunne Koninglyke Hoogheden Maria Christina en Albertus Casimirus binnen de princelyke stad Brussel, 1781; Het lot van alle stervelingen, 1782; De Mensch, ofte het redelyk schepsel, 1783; Den waeren spiegel van oodmoedigheid, of het eenvoudig leven van den godvrugtigen pelgrim Benedictus Josephus Labre, overleeden tot Roomen in den geur van heyligheid op den 16en van April 1783, in heldendicht beschreven en in 't licht gegeeven; De eerste der zeven Hoofdzonden, de Hooveerdigheyd, met haere schaedelyke uytwerkzels en de daer tegengestelde bekwaeme hulpmiddels, dichtkundiglyk voorgestelt; met het Nieuwjaer ons Heere, 1784, (en vervolgens:) Gierigheyd, 1785; Onkuysheyd, 1786; Nyd, 1787; Gulzigheyd, 1787; Gramschap en Traegheyd, 1788; Vertoog der watergoden en godinnen, met den ysgang van onse wydberugte Riviere, zig aldaer vertoonende ... 1788; Plegtige lykstatie van Major Mens, 1790; Solemnele Misse van dankbaerheyd, zullende gedaen worden in de kerke van den H. Carolus Borromaeus, op den 17 November 1790, van wegens de eendragtige vaderlanders, welke bygewoont hebben de veroverige der Hoofdstad van Vlaenderen Gend, op 17 November 1789, Gevolgd van een plegtig jaergetyde, daegs daer-naer te houden, tot laefnisse der Zielen van de Edelmoedige Voorstaender van de Vryheyd en Gerechtigheyd, de-welke aldaer gesneuveld zyn geworden, Met alle de Zinnebeelden, Versen, Spreuken, Jaer-schriften, etc., 1790; Het Herbloeyende Nederland ofte het herlevende Gemyne-Best; Jubilé van den H. Severus, 1791; De dry vreeselykste Geessels van het Menschdom: oorlog, pest, dueren tyd; Saemenspraek tusschen Waermond en Openhart, over de weerde en de bestandigheid van de Deugd en Geleerdheyd, gedicht; Het leven van den H. Joannes; Jubilé van Lepante; Den getrouwen leydsman of den engelbewaerder

[p. 596]

1801; Dank en eeregalm der onbevlekte Maegd en Moeder Gods, 1802; De vier Jaergetyden; Den Mensch ofte het redelyk schepsel; De Dood; Gedenk-teeken van dankbaerheyd aen de moeder van bermhertigheyd, naerdat sy aen het bedrukt Nederland in de hoogste noodwendigheyd haeren veerdigsten bystand wonderlyk had besorgt, uyt den naem van alle godvruchtige Nederlanders; Den wonderbaeren doch waerachtigen Al-manach, aenwyzende, zonder bedrog, d'elenden en kwellingen van het menschelijk leven; mitsgaders de ziekten, en andere onheylen, aen welke den mensch onderworpen is: voor oogen gesteld in eene nauwkeurige bespiegelinge van de zeven trappen des ouderdoms, bevattende onzen gantschen levensloop: verrykt met geschiedenissen en leerzaeme gedagten, zoo in dicht als onrym: Gegeven voor eene nieuwjaergifte, 1802; Het nuttig en genoegelyk Tyd-verdryf of geestelyke puntdichten, bestaende uyt: I. Kortbondige lofredens der Heyligen; II. Hertroerige zedenlessen ter deugd; III. Boertige Zingreepen tot vermaek.... In verscheyde dichtmaet voor oogen gebragt en in 't licht gegeeven, 1802-1807; Het Licht op den Kandelaer, 1803; Onderzoek van Jupiter; Punt-dichten, 3 dln.; De stad en provincie van Mechelen, 1813; Eer- en Jubelgalm op de lang gewenschte zegenfeest van duysend jaeren, dat de inwoonders van Lier binnen hunne mueren bezeeten hebben de eerw. overblyfsels van hunnen patroon en beschermer den grooten Godsvriend Gummarus, 1815; De Belgen, van ouds door hunne dappere oorlogsdaeden vermaerd, en op-nieuw verheerlykt door hunne onlangs gebleeken hebbende Vroomheyd, den 16n, 17n en voornaementlyk den 18 der Maend Junius, van het jaer onz' Heere 1815, gemeynlyk genoemd la Bataille de Mont St. Jean, of la belle Alliance, of de Waterloo: voor eene Nieuwjaersgifte gegeeven aen de zelven, en alle, welpeyzende Ingezetenen door J.A.F. Pauwels. Met geschiedkundige Aenteekeningen door denzelven verrykt, 1815; Lofbazuyn, segenryk Jubel van O.L.V. van Halle, 1816; Kortbondige gedichtjens geschikt tot lof van den zeer-eerwaerden Pater C. Josephus Tourbe, 1817; De schoole van zedenleer of het stigtbaer leven van den beminden discipel des Heere den Heyligen Evangelist Joannes, verdeeld in dry Boeken, en uytgebreyd in zoetvloeyend Heldendicht, tot bevoordering van den eerdienst, die men schuldig is aen zoo grooten Heyligen, en byzonderen Godsvriend: in 't licht gegeeven door J.A.F. Pauwels, vyftigjarigen dichter en zedekundigen schryver, 1820; Het teeken des heylig kruys of het sterksten verdedigwapen van eenen getrouwen Christen Catholyken, 1821. - De prozawerken van hem zijn: De verkeerde wereld tot het goed aengewackert, ofte den dagelykschen handel geloont naer werken. Voorgestelt in Rymdichten de Sottigheyd der Menschen te kennen gevende, ende uytgelyt in 't breed tot klaerder bewyzinge van de zaeke, 1769; Kort berigt van een noyt in-druk-gegeven werk, 1773; Vrugten der aelmoesse; Troostelyk gebed tot Maria; De hedendaegsche lang-tonge af-gebeeld in twaelf zinnebeelden, de bezonderste eygendommen van eene ongerelde tonge betreffende: met aengenaeme poësie het Zinne-beeld ontvouwende en klaerlyk voor oogen stellende, verciert en opgeheldert: in 't lang en breed... bondiglyk uytgeleyd, 1774; De noodzakelyke wel-geregeldheyd der tonge, aengetoont in twaelf-zinne-beelden, de bezonderste eygendommen van eene goede tonge bevattende, 1774; Den Wonderbaren Al-man-ach; Bulle van Pius, 1776; Het Vergif der zeden, of de kwaede boeken, 1777; De loterye van de onstantige wereld, 1779; Beschryving der stad Antwerpen, 1780; Beschryvinge van de vermaerde riviere de Schelde, haere oudheyd, loop, havens, bezonder voor Antwerpen: benevens de voornaemste hoedanigheden, zeldzaemste voorvallen en merkweerdigste vreugdefeesten, in en ontrent dezelve stad op verscheyde jaeren geschied: zeer vermaekelyk en voordeelig met deeze tydsomstandigheden: waer in men ook vind het 200 jaerig jubel van de herstelde catholyke religie door Alexander Farnesius a^o. 1585, 1785; Kortbondige beschryvinge van het Casteel van Antwerpen, aenhaelende deszelfs aenleg, opbouwinge, versterkinge, en meer andere daertoe-noodige Merkweerdigheden; Bevoegd met de Jaeren en Tyd-stippen, zoo-veel mogelyk is geweest die te agterhaelen in de beste schryvers, en door ondervindige: Voorgegaen van een korte verhandelinge over de Nederlandsche Beroerten in de Spaensche Tyden, en besloten met een kort gewag van de Tegenwoordige. Door eenen Waerheyd-minnenden Vaderlander, 1790; Beschryving van het honderd-vyftigjaerig jubilé der lofweerdige instellinge van het godvrugtig Broederschap ter eere van de H. Moeder Gods Maria, onder den troostelyken tytel van O.L.V. van Goed Succes in de Parochiale kerke van de H. Walburgis binnen Antwerpen, 1797; De bedorve zeden, oorzaek van de plaegen en rampen der achtiende en volgende eeuw, dewelke ons bedrukt Nederland en de aengrenzende kusten nu al eenige jaeren getugtigd hebben, in twintig bewyzen voor oogen gesteld en door ondervindinge en andere proeven goedgemaekt: daerby met geschiedenissen en

[p. 597]

fraeye bemerkingen verrykt door eenen minnaer der waerheyd; Redelyke aenmerkingen op den oorlog; Den waeren troost der opregte christene catholyken, en voornaementlyk van alle bedrukte zielen, ofte de litanie van O.L. Vrouwen van Loretten... Beweezen zoo door het H. Schrift, als uyt de H.H. Vaders, en met letterryke en geschiedkundige aenteekeningen bevoegd en opgehelderd, 1809; Honderdnegen-en-twintigsten Psalm van den koninglyken Propheet David of den Psalm De Profundis, 1819. Al deze werken werden te Antwerpen gedrukt.