Biographisch woordenboek der Noord- en Zuidnederlandsche letterkunde

[Jan Baptist Houwaert]

Houwaert (Jan Baptist), geb. te Brussel, in 1533, was van voorname afkomst en bezat een hof te Sint Joos-ten-Oode. Alhoewel hij zich als katholiek aanstelde, bezocht hij de verboden predikatiën der hervormers en leefde weldra in verstandhouding met de hoofdleiders van den opstand tegen Spanje. De strenge Alva verdacht den rijkbegaafden dichter van ketterij en deed hem in den kerker sluiten. Een jaar lang zuchtte hij daar, doch ontsnapte aan den dood door het afleggen eener katholieke geloofsbelijdenis. Dit belette niet, dat hij zich, na het vertrek van den ijzeren Hertog, weer aansloot bij de partijgangers van den Zwijger, in wiens legerscharen hij ging kampen voor de vrijheid van geweten en de verlossing van het vaderland. Daardoor bekwam hij het hooge ambt van Raad en Meester der Rekeningen des Hertogdoms van Brabant en werd hij nauw bevriend met Oranje, wien hij een zijner werken opdroeg en wiens lofredenaar hij werd. Tevens maakte hij met buitengewonen bijval eene dichterlijke vereering der verdiensten van het schoone geslacht, waarvoor de Brusselsche maagden en vrouwen hem openlijk vierden, hem bewierookten en zijn hoofd met lauweren omkransten. Na de herovering van Brussel door Spanje, herdacht Houwaert zijne zinspreuk: ‘Houdt middel mate’, en hij bezong ook de blijde in komste van den Kardinaal-Aartsbisschop Ernest van Oostenrijk. Niettemin verloor de dichter zijn Rekenmeesterschap, en hij stierf in vergetelheid ten jare 1599.

De werken door hem nagelaten zijn: Milenus clachte, waerinne de groote Tirannye der Romeynen verhaelt, ende den handel van desen tegenwoordighen tyt claerlijck ontdeckt wordt. Met ghelijcke clachte van den ambassadeur der Hebreen vermellende hoe schadelijck de tirannighe gouverneurs syn; D'antycke tafereelen, daer in men claerlyck geschildert ende beschre-

[p. 375]

ven siet de goddeloose regeringe der tirannen, midsgaders den rechten middel om dlant in goeden voorspoet te goeverneren, Ghecomponeert doer Jan Baptista Houwaert ende toegheschreven den doorluchtighen Prince van Orangien, Antw. 1578; Sommaire beschryvinghe van de triumphelijcke incomste van den doorluchtighen ende hooggheboren Aerts-hertoge Matthias, binnen die princelycke stadt van Brussele, int jaer ons Heeren M.D.LXXVIII, den XVIII dach Januarij. Mitsgaders die tonneelen, poincten, figuren ende spectaculen die in de voorseyde incompste (ter eeren van zyne doorluchticheyt) zyn verthoont gheweest, met meer ander saken, die dan ter tyt geschiet zijn ... gheinventeert ende ghecomponeert deur J.B. Houwaert, Antw. 1879; Declaratie van die triumphante incompst van den Doorluchtighen ende Hoocgheboren Prince van Oraingnien binnen die Princelijcke stadt van Bruessele Geschiet in 't jaer ons Heeren Duysent vijfhondert achtentseventich den achthiensten Septembris, Antw. 1579; Die remedie der liefden, int tlatyne beschreven door Ovidius Naso, in onse tale rhetoryckelyck overgesedt voor d'amoreuse, Bruss. 1581. Dit werk verscheen ook onder den titel: Die Remedie der Liefden. In tlatijne beschreven door den vermaerden Poeet Ovidius Naso, ende nu in onse Nederlandsche tale Rhetorijckelijck overgesedt orboorlijck ende nootsakelijck ghelesen voor D'amoureuse. Daer by ghevueght die clachte van onbehoirlijcker minnen, mitsgaeders den aert van die lichte vrouwen, en die clachte Vulcani over Venus sijn wijf. 2. Dialogen van donghestadicheyt der vrouwen, Met diversche lamentatien van de ghehoonde Minnaers, Bruss. 1583; Pegasides Pleyn, ende den Lust-hof der Maeghden: begrepen in sesthien amoureuse Poëtelycke stichtende Boecken, uyter maten playsant, ende nootsagelyck ghelesen voor maegden, jonghe dochters, ghehoude vrouwen, weduwen, ende manspersoonen ... Antw. 1582, 4 deelen, met koperplaten; Den handel der Amoureusheyt, inhoudende vier Poetische spelen, 1o. van Aeneas ende Dido. 2o. Narcissus ende Echo. 3o. Mars ende Venus. 4o. Leander ende Hero, Poetelijck geinventeert ende Rhetoryckelyck ghecomponeert door Heer ende Meester Johan Baptista Houwaert, Bruss. 1583; Den handel der amoureusheyt begrepen in dry boecken, inhoudende dry excellente, constighe, soetvloeyende poetische spelen van sinnen, van Jupiter en Yo, enz., Bruss. 1583; De vier wterste, Van de doot, Van het oordeel, Van d'eeuwich even, Van de pyne der hellen, schrifturelijck gheinventeert ende rhetoryckelyck ghecomponeert by J.B. Houwaert, Antw. 1583, met portret en blazoen; Die clachte ende troost van Belgica; Poetelijck gheinventeert by J.B. Houwaert, Bruss. 1583; Den Willecomme en congratulatie van den hooghgheboren, machtighen ende seer doorluchtighen Vorst Ernesto, Bruss. 1593; Houwaerts Moralisatie op de coemst van den hooghgheboren, machtighen ende seer doorluchtighen Vorst Ernesto Aertshertoghe van Oostenryck, Bruss. 1593; Den generalen loop der werelt begrepen in ses vermakelycke boecken, Amst. 1612; Politycke onderwysinghe, tot dienste van alle menschen om te gebruycken maticheyt in voorspoet, en stantvastigheyt in tegenspoet, Leeuw. 1614. Ook vertaalde Houwaert in Nederlandsche verzen de Oratio van Marnix van Sint Aldegonde: Pro Mathia Archiduce Austriae, Antw. 1578.