De laatste der oprichters van De Nieuwe Gids
Medestichter der S.D.A.P.
Hedenochtend omstreeks vijf uur is in zijn woning aan de Lingenskamp te Laren op 80-jarigen leeftijd overleden de literator en schrijver Frank van der Goes.
Nog geen vier maanden geleden, in Februari jl., is hij bij zijn tachtigsten verjaardag door een grooten kring van vrienden gehuldigd, en bij deze gelegenheid is ook in persorganen van alle gezindten de beteekenis van van der Goes als mensch en voor de cultuurhistorie van Nederland uitvoerig geschetst.
Frank van der Goes, afstammeling van een Zeeuwsche familie, werd op 13 Februari 1859 geboren te Amsterdam, waar hij de vijfjarige H.B.S. bezocht en reeds in die jaren als leerling van dr W. Doorenbos in contact kwam met de groep Jonge letterkundigen, die in 1885 de kern zouden vormen van de nieuwe literaire beweging rondom het tijdschrift ‘De Nieuwe Gids’, tot welks oprichters van der Goes behoorde en van welks eerste redactie hij deel uitmaakte. De jeugdige dichter Jacques Perk was klasgenoot en boezemvriend uit die dagen.
De belangstelling van Van der Goes was evenwel, zooals ook uit zijn medewerking aan ‘De Nieuwe Gids’ bleek, niet uitsluitend literair, doch algemeen cultuur-historisch en politiek. Terwijl hij werkzaam was in het assurantiebedrijf te Amsterdam, werkte hij o.a. als tooneelcriticus mede aan ‘De Amsterdammer’ van De Koo, en toonde hij actieve belangstelling voor de opkomende socialistische arbeidersbeweging, die toen geheel onder invloed en leiding stond van Domela Nieuwenhuis, onder wiens invloed de beweging steeds meer in anarchistische richting werd gedreven. Van der Goes was een der eersten in ons land, die belangstelling toonde voor het Marxisme als wetenschap en het van beteekenis achtte, de anarchistische invloeden te bestrijden door te trachten, aan de actie der arbeidersklasse een theoretischen grondslag, gebaseerd op het Marxisme, te geven. Dit leidde tot een fellen strijd tegen Domela Nieuwenhuis en de zijnen en ten slotte tot een splitsing. die ot gevolg had, dat in 1897 de Soc.-Dem. Arbeiderspartij werd opgericht, als welker geestelijke vader Van der Goes veelal wordt beschouwd.
Tegelijkertijd bleef hij ook actief op literair en artistiek gebied, gedurende een aantal jaren was hij leeraar in de voordrachtkunst aan de Amsterdamsche Tooneelschool en aan het Amsterdamsche Conservatorium, terwijl hij van 1899 tot 1912 privaat docent was aan de Amsterdamsche universiteit. Hij werkte verder mee aan ‘De Kroniek’ van P.L. Tak, aan het tijdschrift ‘De Twintigste Eeuw’, en aan het socialistische maandschrift ‘De Nieuwe Tijd’, waarvan hij, samen met Henriëtte Roland Holst en Herman Gorter, redacteur was.
In de S.D.A.P. bleef hij altijd een principieel Marxistisch standpunt innemen en na de afscheiding van de Tribunegroep in 1909, werd hij mede-redacteur van ‘Het Weekblad’, met minderheidsorgaan in de partij. Van 1912 tot 1925 was hij chef-buitenland van ‘Het Volk’, waarin hij dagelijks zijn buitenlandsche politieke overzichten schreef. Toen hij in Hilversum woonde, was hij van 1909 tot 1914 lid van den Hilversumschen gemeenteraad, de eenige openbare politieke functie, welke hij ooit wilde aanvaarden.
Toen in 1932 te Haarlem de linker vleugel der der S.D.A.P. de partij verliet, bevond hij zich eveneens aan de zijde der oppositie en werd
mede-oprichter der inmiddels weer opgeheven Onafhankelijk Socialistische Partij.
Van zijn vele publicaties kunnen o.a. genoemd worden, zijn vertaling van drie deelen van Marx' ‘Kapital’, zijn literaire herinnneringen uit den Nieuwe-Gids-tijd en 'n zeer groot aantal opstellen en essays van literairen, economischen, politieken en cultuur-historischen aard, waaruit ter gelegenheid van zijn tachtigste verjaardag een bundel is verzameld, die bij de Wereldbibliotheek te Amsterdam is uitgegeven.
* * *
Wederom is een der mannen van Tachtig heengegaan. De gelederen van de Nieuwe Gidsreducteuren worden onherroepelijk gedund. Thans is Frank van der Goes ons ontvallen; zijn dood komt nog onverwacht. Kort geleden heeft hij zijn tachtigsten verjaardag mogen vieren; een gebeurtenis, waarop bizonder de nadruk is gevallen door een bloemlezing uit zijn werk, die den jubilaris werd aangeboden. Lang heeft Van der Goes dit blijk van erkentelijkheid uit den kring zijner vrienden niet mogen overleven. De tachtigjarige Tachtiger heeft afscheid genomen; een werkzaam bestaan, vol wisselvalligheden en avontuur, vooral op politiek terrein, is hierbij afgesloten. Want naast den literator en tooneel-criticus is het vooral de socialistische strijder en theoreticus Van der Goes geweest, die in de latere jaren op den voorgrond is gekomen, zonder dat daardoor echter Van der Goes' oude liefde voor de letteren (wij denken aan zijn voorkeur voor Busken Huet) werd gebluscht.
Ter gelegenheid van zijn 80en verjaardag 8 Februari j.l., schreef ik over den ter huldiging uitgegeven bundel: Uit het werk van Frank van der Goes:
Het werk van Frank van der Goes ligt over vele tijdschriften verspreid; de samenstellers van dezen bundel hebben er een representatieve keuze uit gedaan.
Niet alles wat ihier herdrukt werd, lijkt mij even belangrijk; zoo zijn met name de beschouwingen over tooneel, die men vindt opgenomen, van wij geringe importantie. Veel meer waarde hebben ongetwijfeld Van der Goes' opstellen uit ‘De Nieuwe Gids’ en ‘De Nieuwe Tijd’, daarin duikt 'n heel tijdvak van socialen strijd en politieke bewustwording op, en ook al moeten wij steeds weer constateeren, hoezeer dit alles voorbij is, wij volgen met warme belangstelling den stijl van Van der Goes' betoog. Die stijl is doorgaans helder en ‘aangenaam in den omgang.’ De polemiek tegen Van Deyssels aesthetica, die een discussie over de gelijkheid der menschen inhoudt, geeft een uitstekenden kijk op de controverse tusschen den socialistischen politicus en den artistieken individualist-dandy; het lijkt vrijwel onmogelijk nu nog voor een van beiden partij te kiezen, maar niet minder interesseert ons daarom de probleemstelling. Ook de beide opstellen van Multatuli zal men gaarne gebundeld zien als weerspiegeling van het socialistische standpunt tegenover een geheel ander soort individualisme dan dat van Van Deyssel.
M.t.B.
* * *
De teraardebestelling van het stoffelijk overschot geschiedt Donderdag a.s. om half drie op de Algemeene Begraafplaats te Blaricum.
Auteursrechtelijk beschermd