En het verraad der clercken
De moed en de ‘panache’
HEEL PARIJS is in oproer, omdat de heeren Henry Bernstein en Ed. Bourdet, beiden van beroep tooneelschrijvers en ook in anderen zin bedienaars van het schouwburgwezen, het er op gezet hadden elkaar met degens te lijf te gaan. Tenslotte heeft, zooals men in het Ochtendblad heeft kunnen lezen, de heer Bernstein, die ‘over meer ervaring beschikte’ (niet alleen in het tooneelschrijven, maar ook in het vechten blijkbaar), den heer Bourdet op een gevoelige manier in zijn rechterarm geprikt, zoodat hij door geneesheeren moest worden gedwongen het gevecht te staken; en hij ‘liep woedend weg’, zooals er geschreven staat, volgens de inlichtingen van eenige verslaggevers, die den strijd uit de verte hadden gevolgd. De heer Bernstein, die zooveel dreigende liefdesconflicten tot een ontknooping heeft gebracht, blijkt dus ook een zeer geroutineerd kemphaan te zijn.
Van deze heele geschiedenis is het allertreffendste kenmerk de reclame. De journalisten hielden den heelen nacht de wacht voor 's heeren Bernsteins woning, die deze ‘glimlachend’ verliet; als hij levend terug zou komen, kon hij er zeker van zijn een uitverkochte première te trekken bij zijn volgende stuk. Maar: zou hij levend terugkomen? Ook Bourdet had een degen, en hij schijnt er stevig mee gewerkt te hebben. Dus was er, zelfs voor een reclameauteur als den heer Bernstein, zooiets als moed noodig. (Ik neem nu maar aan, dat de strijders niet van te voren hadden afgesproken elkaar slechts opvallend, maar weinig diepgaand te beschadigen). Als iemand zich de vraag stelt, hoe een beroemd tooneelschrijver dezen moed combineert met de reclametechniek, denkt men onwillekeurig aan het charmante boekje, waarin de ‘clerc’ Julien Benda o.a. over het Parijsche duel en den moed heeft geschreven; Dialogue d'Eleuthère. Daarin zegt Eleuthère, wanneer hij over den moed spreekt:
‘En somme, le courage ne consiste pas du tout à accueillir sans peur l'idée de danger. Il consiste à masquer cette idée par une autre’. Dit lijkt mij een voortreffelijke definitie, die o.m. ook duidelijk maakt, dat men, zooals de heer Henry Bernstein, een reclamecampagne kan opzetten en tevens het risico van een stevigen prik aanvaarden: ‘masquer l'idée de danger par une autre’. Deze maskerade van de eene idee door de andere wordt dan ‘gestyleerd’ door het in Frankrijk zoo druk gecultiveerde eerbegrip, waarvan dezelfde Julien Benda, in het pas verschenen tweede deel van zijn boeiende mémoires (Un Régulier dans le Siècle) zegt:
‘La trahison des clercs est précisement qu'ils se sont mis, comme les laïcs, à porter le courage au sommet de leurs valeurs et à adopter la morale des colonels de cavalerie. Il est bien remarquable que, pendant tout le Moyen Age et jusqu' à nos jours, le courage n'est exalté que par les poètes, point par les moralistes.’ Het voorbeeld voor den ‘clerc’ is, volgens Benda, Socrates, die den dood aanvaardde, eenvoudig en zonder klaroengeschal. Het is zonder meer duidelijk, dat een zoo interessant man als Henry Bernstein meer voelt voor de cavaleriemoraal. Aan moed heeft het hem dus niet ontbroken, zooals het hem, anderzijds, niet aan reclamesupporters ontbroken heeft. Men vraagt zich alleen af, of de heer Bernstein, schrijver van ‘Le Bonheur’ en ‘L'Espoir’, ook zooveel moed zou opbrengen, wanneer hij zijn eene idee eens niet door de andere kon maskeeren, wanneer hij, met andere woorden, bedreigd werd met volkomen anonieme afmaking, zonder zelfs het kleinste stukje filmjournaal om den strijd te vereeuwigen. Zulke situaties zijn er, en in het bijzonder in het tegenwoordige Europa; situaties, waarin de ‘panache’ geheel ontbreekt en de pers niet toeschouwt, wanneer het op leven en dood gaat. Ik heb ze alleen in de stukken van den heer Bernstein nooit kunnen ontdekken, want hij heeft het te druk met de liefde in Biarritz......
Het is te hopen, dat de heer Bourdet, die zich niet verzoend heeft, spoedig van zijn blessuur zal genezen. Wellicht zet zijn rechterarm, die nu zoo interessant is geworden, vanzelf zijn pen in beweging voor óók een nieuw stuk, dat de première van collega Bernstein nog in de schaduw stelt.
M.t.B.
Auteursrechtelijk beschermd