De Nederlandse en Vlaamse auteurs

Verschaeve, Cyriel

Vlaams dichter, essayist en dramaturg (Ardooie 30.4.1874-Solbad Hall, Oostenrijk, 8.11.1949). Studeerde aan het klein seminarie te Roeselare en aan het groot seminarie te Brugge, waar hij in 1897 tot priester werd gewijd. Volgde daarna nog colleges aan de universiteiten te Jena (o.m. bij Rudolf Eucken) en Marburg. Hij was leraar aan het college te Tielt (1896-1911), onderpastoor te Alveringen en rustend priester aldaar vanaf 1939.

Tijdens zijn studiejaren werd hij een overtuigd vlaamsgezinde, tijdens de Boerenoorlog (1899-1902) een hartstochtelijk verdediger van Zuid-Afrika en vanaf wo i een vooraanstaand figuur in het Vlaamse nationalisme. In zijn achter de vuurlijn gelegen dorp werd hij de geestelijke leider van de radicale frontbeweging. Na de oorlog nam hij een anti-Belgisch standpunt in, dat hij in tijdschriften en in talrijke gelegenheidstoespraken verdedigde. Als idealistische en compromisloze dwepersnatuur werd hij een idool in kringen van vlaamsgezinde, katholieke intellectuelen.

Tijdens wo ii meende Verschaeve zijn levensdroom van zelfbestuur voor Vlaanderen te kunnen verwezenlijken. Hij was bereid met Duitsland samen te werken, als Vlaanderens voortbestaan maar werd gewaarborgd. Hij aanvaardde het voorzitterschap van de door de Duitse bezetters gewijzigde Vlaamsche Kultuurraad. Bij de

[p. 592]

uitbreiding van de oorlog tot de Sovjetunie verleende hij morele steun aan de oostfrontstrijders in hun `kruistocht' tegen het communisme. In 1944 ontving hij van de universiteiten van Jena en Keulen een eredoctoraat. In datzelfde jaar, kort voor de bevrijding van het Belgische grondgebied, week hij via Duitsland naar Oostenrijk uit. Wegens collaboratie met de Duitse bezetter werd hij door de krijgsraad te Brugge op 11 december 1946 bij verstek ter dood veroordeeld. Zijn stoffelijk overschot werd in 1973 door de leden van de Vlaamse Militanten Orde te Solbad Hall clandestien opgegraven en naar Alveringen gebracht, waar het ter aarde werd besteld.

In zijn literaire werk laat Verschaeve zich kennen als het type van de dramatische barokkunstenaar die met een bewogen, soms al te mateloze retorische stijl uitdrukking tracht te geven zowel aan zijn dynamiek als aan zijn fundamentele metafysische onrust. Vanaf zijn debuut onder ps. Zeemeeuwe respectievelijk I. Oorda in De Vlaamsche Vlagge en Jong Dietschland, blijkt hij in het spoor te treden van Albrecht Rodenbach: eenzelfde heroïsche visie op het dichterschap en spanning tussen aardsheid en eeuwigheid. Verschaeve's visionaire dichterschap komt duidelijk tot uiting in zijn Zeesymphonieën (1911), maar ook nog in de melancholische mijmeringen in zijn bundel Nocturnen (1936).

Ook als toneelschrijver volgt hij de weg van Rodenbachs Gudrun: lyrische, monumentale werken met grootse heldenfiguren, dramatisch in hun worsteling om boven het anekdotische uit te reiken en boven zichzelf uit te stijgen naar het oneindige rijk van God. Naast romantische, historische toneelstukken (Jacob van Artevelde, 1911; Philips van Artevelde, 1913; Ferdinand Verbiest, 1912) schreef hij vooral bijbelse drama's (o.m. de met de Driejaarlijkse Staatsprijs voor Toneelletterkunde onderscheiden drama's Judas, 1917, en Elijah, 1936).

Zijn zin voor monumentaliteit en pathetiek komt ook tot uiting in zijn prozawerken: een op verzoek van de voordrachtkunstenaar Albert Vogel geschreven Passieverhaal (1913), een leven van Jezus (1939) en zijn essays over schrijvers, schilders, componisten, denkers en mystici (o.m. Uren bewondering voor groote kunstwerken, 1920-1922; Rubens, Vlaanderen's Spectrum, 1938; Eeuwige gestalten, 1944).

In 1936 werd hem, samen met de reeds overleden René de Clercq en Stijn Streuvels, de Rembrandtprijs van de universiteit van Hamburg toegekend en in 1937 ontving hij het eredoctoraat in de letteren en wijsbegeerte van de universiteit van Leuven.

Werken:

De schoonheid van het evangelie (1913); Nocturnen (1916-1924); Het mysterie (1920); Maria Magdalena (1928); De Kruisboom (1929).

Uitgaven:

Verzameld werk, 10 dln. (1934-1940); Cl. Vansteenkiste (ed.), Woord en gedachte (1966), bloeml.; A. Demedts, C.V. Keuze uit zijn werk (1973).

Literatuur:

L. Dosfel, C.V. (1919, 1934²); B. Lamot, Op V.'s Zeesymphonieën (1926); H. de Blieck, V.'s Judas (z.j.); M. van de Walle, Een dialoog over V.'s Maria Magdalena (1930); K. Elebaers, C.V., `de pelgrim naar het absolute' (1935); D. Vansina, C.V. (1935); R.V. van den Bussche, C.V., zijn levenshouding en zijn kunstenaarschap (1942); M. Verheecke, Jacob van Artevelde, het dramatisch meesterwerk van C.V. (1943); K. de Jager, Brieven over V. De herfstdroom van een balling (1951); J.L. de Meester, Zo was en sprak V. (1954); D. Vansina, V. getuigt (1956); L. Vilsen, C.V. (1962); A. van der Plaetse, C.V., zoals ik hem heb gekend (1964); A. Westerlinck, in Alleen en van geen mens gestoord (1964); A. de Bruyne, H. de Man en C.V. (1969); Verschaeviana (vanaf 1970); H.J. Elias, Geschiedenis van de Vlaamse gedachte, iv (1971<sup>2</sup>); Idem, Vijfentwintig jaar Vlaamse beweging, 4 dln. (1971, 1972<sup>2</sup>); Drie V.-herdenkingen te Alveringen (1973); J. Vinks, C.V. De Vlaming (1977); J.L. de Meester, `C.V.', in Twintig eeuwen Vlaanderen, dl. 14 (1976); L. de Pillecyn, `C.V., voorbij en vergeten?', in Nova et Vetera, 54 (1977); Idem, `Drie essays van C.V.', in Nova et Vetera, 57 (1979-1980).

[R. Vervliet]