De Nederlandse en Vlaamse auteurs

Paulus, Pieter

Noordnederlands jurist, politicus en prozaschrijver (gedoopt Axel 8.4.1753-'s-Gravenhage 17.3.1796). Schreef zich in 1774 in voor de rechtenstudie te Leiden; promoveerde er op 12 december 1775. Was lid van de Maatschappij der Nederlandsche letterkunde. Paulus werkte zich op tot advocaat-fiscaal bij de Admiraliteit op de Maze te Rotterdam (1785). Zijn aanvankelijk oranjegezinde houding onderging in deze en latere jaren een aanzienlijke nuancering tot een voorkeur voor monarchaal gezag, mits op democratische grondslag. Uitlatingen in deze geest waren voor raadpensionaris Van de Spiegel na de Pruisische inval van 1787 reden om Paulus uit zijn ambt te ontslaan. In de daarop volgende ambteloze periode hield hij zich vooral bezig met de vraag naar de gelijkheid der mensen. In 1795 werd Paulus wethouder van Rotterdam, lid van de Staten van Holland en op 5 mei voorzitter van de Algemene Staten. Hij leidde de besprekingen over de met Frankrijk te sluiten vrede, die op 16 mei 1795 tot stand kwam. Hij beijverde zich voor de invoering van een Nationale Vergadering. Na de verkiezingen van 27 januari 1796 werd op 1 maart zijn voorzitterschap van de Nationale Vergadering een feit.

Paulus' geschriften geven vooral blijk van staatkundige belangstelling. In 1773 reeds publiceerde hij Het nut der stadhouderlijke regering aangetoond. In 1775 kwam het

[p. 436]

eerste deel gereed van zijn lijvige Verklaring der Unie van Utrecht (4 dln., 1775-1778). Na zijn ontslag schreef hij Republikeinsche catechismus of Verhandeling over de vrage: in welken zin kunnen de menschen gezegd worden gelijk te zijn? (1793, er verschenen meer drukken onder variërende titels; in 1794 ook een Franse versie). Paulus heeft een omvangrijke correspondentie nagelaten met letterkundigen en staatslieden, onder wie Wiselius, Van Goens, Tydeman, Kluit en Van der Hoop.

Literatuur:

P.H. Suringar, Biographische aanteekeningen betreffende Mr. P.P. (1879); S. Schama, Patriots and Liberators (1977); H. Huisman, `P.P.: van Oranjeklant tot patriot', in De Stem (15 juli 1982).

[E.C.J. Nieuweboer]