De Nederlandse en Vlaamse auteurs

Paap, W.A.

Eig. Willem Anthonij, Nederlands letterkundige (Winschoten 21.10.1856-Zeist 6.1.1923). Van eenvoudige afkomst; werd onderwijzer. Studeerde met hulp van zijn rijk gehuwde vriend Johannes Zürcher rechten te Amsterdam. Maakte kennis met Perk, Kloos en andere jonge literatoren. Correspondeerde met Multatuli, die hij een paar maal te Nieder-Ingelheim bezocht, en met Vosmaer in wiens Nederlandsche Spectator hij enkele bijdragen geplaatst zag. In 1884 publiceerde hij een satire, Bombono's, gericht tegen destijds invloedrijke critici als Taco de Beer en Jan ten Brink, maar ook tegen filologen en juristen. In 1885 behoorde Paap tot de oprichters van De Nieuwe Gids, maar zijn medewerking was van juridische aard en zijn redacteurschap duurde maar een jaargang. Als advocaat wierp hij zich op als verdediger van vervolgde socialisten. Na Multatuli's dood woonde diens weduwe (Mimi) bij hem; hij hielp haar bij het uitgeven van de tien delen Brieven van Multatuli.

Mede onder multatuliaanse invloed hervatte hij zijn schrijverschap: in 1896 verscheen Jeanne Collette, een venijnige sleutelroman in twee delen, gericht tegen de joodse bankier en filantroop A.C. Wertheim. De Nieuwe Gids-crisis inspireerde hem tot zijn bekendste boek, Vincent Haman (1898), ook een sleutelroman, maar van beter gehalte. Inmiddels rijk gehuwd, wijdde Paap zich aan de letteren. Maar al werden zijn toneelstukken Koningsrecht (1901) en Een gracht-idylle (1908) opgevoerd, ze hadden geen duurzame betekenis, evenmin als zijn verdere romans. Hij bleef de schrijver van één boek, vooral toen Menno ter Braak dit in Forum prees.

Deze geruchtmakende roman, Vincent Haman, opgedragen aan de nagedachtenis van Multatuli, is een afrekening met de hoofdfiguren van De Nieuwe Gids, juist voor zover hun revolutionair radicalisme niet dieper ging dan de literatuur. In en door de strijd werd niets anders beoogd dan de schone letteren: vandaar dat er aan het slot een verzoening plaatsvindt tussen de modernisten en de traditionelen; het oude goethe-dante-vondelen wordt in nieuwe stijl door de jongeren voortgezet. Ook nu alle hoofdpersonen sinds lang dood zijn, blijft dit boek een opmerkelijk werk, dat de idee van de littérature engagée bepleit tegenover het l'art pour l'art, en aldus in satirische vorm een even multatuliaanse als moderne opvatting aanprijst.

Werken:

Max Dannenberg (1ste uitg. in het Duits 1906; Nederl. vert. 1908); De doodsklok van het Damrak (1908); De kapelaan van Liestermonde (1910).

Uitgave:

Vincent Haman (1936), met een inl. door M. ter Braak.

Literatuur:

M. ter Braak, `Paapse sympathieën', in Het tweede gezicht (1935); B. de Goede, W.P., het paard van Troje (1946); J. Meijer, Het levensverhaal van een vergetene, W.A.P. (1959); G. Stuiveling, `De derde Paap', in Vakwerk (1967).

[G. Stuiveling]