De Nederlandse en Vlaamse auteurs

Linde Jz., Gerrit van de

Nederlands dichter (Rotterdam 12.3.1808-Londen 27.1.1858). Als `de Schoolmeester' bekend geworden. Sedert 1825 student theologie te Leiden. Na zijn deelname aan de tiendaagse veldtocht in het regiment jagers voltooide hij zijn studie niet. Door zijn losbandige levenswijze en vele schulden onmogelijk geworden vertrok hij in 1833 met steun van enkele vrienden naar Engeland. Te Londen kwam hij na een moeilijke tijd aan het hoofd van een kostschool te staan. Door een voorbeeldige levenswandel en humane opvoedingsmethoden rehabiliteerde hij zich.

Met de taal die hij zelden meer sprak, experimenteerde hij in humoristische verzen, die een plaats vonden in de jaargangen van de almanak Holland van zijn vriend Jacob van Lennep. Laatstgenoemde bracht deze gedichten na de dood van de dichter met een levensbericht (`Iets over den schrijver en zijn dichttrant') bijeen in de bundel Gedichten van den Schoolmeester (1859), die steeds in grote oplagen herdrukt werd. Deze poëzie, die grotendeels uit zgn. knittelverzen bestaat en waarvan vooral de `Natuurlijke historie voor de jeugd' popu-

[p. 356]

lair werd, kan gezien worden als een compensatie voor de wezenlijke levensernst van de dichter. Men heeft invloed van de zgn. Ingoldsby Legends (van R.H. Barham) en van The Tour of Dr. Syntax (door William Combe bij tekeningen van Rowlandson) geconstateerd, terwijl ook de zgn. Punch-humor van betekenis kan zijn geweest. Overigens schreef Van de Linde als student al parodistische verzen en humoristische brieven. De Schoolmeester bereikt zijn effect wanneer hij doorborduurt op zonderlinge gedachtenassociaties.

F.K.H. Kossmann verzorgde in 1959 een Keuze uit de Gedichten van den Schoolmeester, waarvan de inleidende studie nieuwe gegevens bevat, ontleend aan de brieven van Van Lennep en het hier te lande onbekend gebleven boek Reminiscences (1917) door Gérard van de Linde, de oudste zoon van de dichter. In 1975 verscheen een facsimile-uitgave van de Gedichten naar de zesde druk van 1872. De belangstelling voor de dichter nam nog toe door enkele brievenpublikaties, waarin o.m. de gebeurtenissen uit zijn Leidse tijd onthuld werden.

Uitgaven:

Gedichten van den Schoolmeester (1942), met inl. van C.J. Kelk; Waarde van Lennep, brieven van de Schoolmeester (1977), ingel. en toegel. door M. Mathijsen; M. Mathijsen, H. Eijssens en D. Welsink, Schandaal in Leiden (1978), brieven.

Literatuur:

M. Basse, `Gedichten van den Schoolmeester', in Taal en letteren, xi (1901); M.F. van Lennep, Het leven van mr. Jacob van Lennep (1909, 1910<sup>2</sup>); C. Veth, `De Schoolmeester en de Ingoldsby Legends', in De Nieuwe Gids, i (1916); F.K.H. Kossmann, `De ontspoorde jager', in Maatstaf, 8 (1960-1961); Idem, `Divertimento over begin en einde van de historische belangstelling', in Jaarb. Mij Nederl. Letterk. (1961-1962); W.F. Hermans, `Een rechtzinnige zondaar; De school van de Schoolmeester', in Houten leeuwen en leeuwen van goud (1979); M. Mathijsen en Ph. Muijsson (ed.), in Bzzlletin, 64 (1979), speciaal De Schoolmeesternummer; H.A. Gomperts, in Wij tolken (1981).

[G.W. Huygens]