De Nederlandse en Vlaamse auteurs

Hoogenbemt, Albert (Corneel Jozef) van

Vlaams romanschrijver en essayist (Mechelen 1.3.1900-ald. 17.1.1964). Was eerst ambtenaar bij het ministerie van openbaar onderwijs, daarna hoofdinspecteur voor openbare bibliotheken en volksopleiding. Hij debuteerde met lyrisch proza en humanitair-expressionistische poëzie in Ruimte en Ter Waarheid. Schreef verder studies over plastische kunst en verwierf vanaf 1938 bekendheid als romanschrijver. Evenals Gilliams, Fonteyne, Berghen en Lebeau schreef hij vooral romans over de jeugd, psychologische romans, die als zodanig aan diepte inboeten doordat zij niet vrij te pleiten zijn van idealiserende en moraliserende tendensen. De helden zijn vaak verstokte idealisten die, niet zelden onder invloed van de vrouw en de liefde (bijv. in Vertrouwen in Ree, 1953) tot berusting, lotsaanvaarding en erkenning van elementaire waarden komen. Van Hoogenbemts romans kunnen evengoed als ideeënromans worden bestempeld, ook omdat de auteur het psychologische onderzoek met sociale en zelfs filosofische bijbedoelingen combineert. Bovendien ontstaat een zekere overladenheid, omdat de schrijver vaak een beeld van eigentijdse historische toestanden (oorlog, dictatuur, kolonialisme) in zijn romans verwerkt.

In De Stille man (1938) worden door een

[p. 282]

ik-verteller losse herinneringen aan kinder- en jeugdjaren opgehaald. De aanleiding tot deze proustiaanse zoektocht naar het verleden is de onrust die bij de verteller op 40-jarige leeftijd ontstaat en hem een onderzoek doet instellen naar het karakter van zijn overleden vader. Deze is de eigenlijke hoofdpersoon en kan worden beschouwd als het prototype van veel helden uit Van Hoogenbemts romans. De `stille man' blijkt een getormenteerd strever te zijn wiens drang naar individuele volmaaktheid een bron van tegenstrijdigheden en ontgoochelingen wordt, die hem dikwijls tot eenzame vlucht en excessen brengen. Uit deze geestelijke chaos kan hij slechts worden gered door aanvaarding van zijn beperktheid en door het vervullen van zijn rol als huisvader en echtgenoot. Modern doet deze roman aan door het feit dat Van Hoogenbemt er - méér dan in ander werk - handig manipuleert met procédés zoals de afwisseling van het vertelperspectief, het aaneenschakelen van fragmenten uit heden en verleden, alsook het dooreenmengen van vertel- en briefvorm.

Werken:

Ernst Wijnants, beeldhouwer (1951), studie; De opdracht van Zygmunt Sablinsky (1958), r.; Een hond in het kegelspel (1962), r.

Literatuur:

M. Roelants, in Schrijvers wat is er van den mensch? (1943); R.F. Lissens, in Rien que l'homme (1944); L.-P. Boon, in De Vlaamse Gids (1953); C.J.E. Dinaux, in Gegist bestek, 2 (1961).

[M. Dupuis]