De Nederlandse en Vlaamse auteurs

Heeresma, Heere

Ps. Johannes de Back, Nederlands dichter en prozaschrijver (Amsterdam 9.3.1932). Was redacteur van Soma en medeondertekenaar van het Manifest voor de jaren 70 (1970). Debuteerde met de dichtbundel Kinderkamer (1954), herdrukt in Eens en nooit weer... (1979). In zijn prozadebuut Bevind van zaken (1962) stond in alle verhalen een min of meer realistische aanpak voorop, evenals in Een dagje naar het strand (1962), een buitengewoon beheerst geschreven analyse van eenzaamheid en menselijk tekort, gethematiseerd in de alcoholist Bernard. Het allegorische De vis (1963) tendeerde naar een meer surrealistische kunstopvatting, terwijl Juweeltjes van waterverf (1965) voor het eerst die vorm van slapstickachtige humor te zien geeft die in vrijwel al zijn latere werk domineert. Hoogtepunten zijn Geef die mok eens door, Jet! (1968), Han de Wit gaat in ontwikkelingshulp (1972) en Zwaarmoedige verhalen voor bij de centrale verwarming (1973).

Door een met veel raffinement tot stand gebrachte combinatie van slapstick en parodie tegen de achtergrond van een traditioneel hoogst serieuze problematiek ontstaat die speciale atmosfeer van onbedaarlijke hilariteit waarmee Heeresma zich binnen de Nederlandse literatuur een eigen plaats veroverd heeft. De uit pessimisme geboren levenskritiek blijft grotendeels verzwegen, maar spreekt in die stilte met des te luider stem.

De in magere jaren onder ps. gepubliceerde `pornografische' romans zijn eerder te beschouwen als genreparodieën, evenals de samen met broer Faber geschreven `spy specials'.

Werken:

De verloedering van de Swieps (1967), filmscenario; Hip hip hip voor de Antikrist (1969); Teneinde in Dublin (1969), detective; Langs berg en dal klinkt hoorngeschal... (1972); Mijmeringen naast m'n naaimachine (1975); Enige portretten van een mopperkont (1977); Een hete ijssalon (1982), verh.; Beuk en degel (1982); Femine (1983), verh.

Uitgaven:

Deze verzen en gedichten, die poëzie ook (1974), verzamelbundel; H. helemaal (1978), verz. verh.; Autobiografisch, 2 dln. (1983).

Literatuur:

T. Graftdijk, in Soma, 3 (1971-1972),

[p. 258]

interview; G. Komrij in Daar is het gat van de deur (1974); H. Dütting (ed.), H.H.?... en greep me duchtig bij de keel (1981); R.H. Zuidinga, H.H., Een dagje naar het strand (1983); B. Peene, in Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige lit. na 1945 (1984).

[J. Huijnink]