De Nederlandse en Vlaamse auteurs

Camphuysen, Dirk Raphaelsz

Noordnederlands dichter (Gorinchem 1586-Dokkum 19.7.1627). Uit een doopsgezind gezin afkomstig. Op jonge leeftijd wees geworden, werd hij door zijn oudere broer in de leer gedaan bij een kunstschilder. Kennissen stelden hem in staat de Latijnse school te bezoeken en in 1608 ging hij in Leiden aan het Statencollege theologie studeren. Het theologische geharrewar evenwel maakte dat Camphuysen in 1611 de uitnodiging om privé-leraar te worden bij de gouverneur van Loevestein en Woudrichem, Gideon vanden Boetzelaer, aanvaardde. Drie jaar later werd hij leraar aan de Latijnse school te Utrecht. Mede onder invloed van de Utrechtse remonstrantse predikant Taurinus, nam hij zijn studie theologie weer op en deed in 1617 proponentsexamen.

In hetzelfde jaar werd hij beroepen in Vleuten, maar toen de remonstranten uit Utrecht zich massaal daarheen begaven om hem te horen, kreeg Camphuysen een preekverbod opgelegd. Toen in 1619 de synode van Dordrecht in het voordeel van de contraremonstranten beëindigd was en de remonstranten de zgn. acte van stilstand moesten ondertekenen, weigerde Camphuysen dit. In Amsterdam kreeg hij toen werk in de drukkerij van Blaeu, maar werd in 1620 officieel verbannen. Samen met de Haarlemse drukker Pieter Arentsz. zette hij in het Oostfriese Norden een remonstrantse uitgeverij op, maar ging twee jaar later in Harlingen wonen. Zijn laatste woonplaats werd Dokkum, waar zich een remonstrantse gemeente had gehandhaafd. Van 1624 tot zijn dood werkte hij in de vlashandel. Een uitnodiging om rector van de theologische, sociniaanse school in Krakau te worden, sloeg hij af. Camphuysens religieuze ideeën hebben in doopsgezind-remonstrantse kring veel invloed gehad; zijn theologisch werk en stichtelijke poëzie werden door zeer velen gelezen en gezongen. Het eerste overgeleverde gedicht `Daer moet veel strijdts gestreden sijn' (1618) is een bewerking van psalm 62; in zijn Dokkumse tijd werkte hij aan de Uytbreyding over De Psalmen des propheten Davids (verschenen in 1630, vele herdrukken).

Zijn ideeën over soberheid, deugd en godzaligheid, en zijn kunstopvattingen, die aansloten bij de toen geldende renaissancepoëtica, komen het duidelijkst tot uiting in de Stichtelycke rymen (2 dln., 1624; 3 dln., 1628²; 4 dln., 1658¹²), die alleen al in de 17de eeuw ruim dertig maal werden herdrukt.

Na zijn dood is Camphuysen als een heilige vereerd, vooral door toedoen van zijn bio-

[p. 130]

grafen Barend Joosten Stol die zijn levensverhaal heeft genoteerd uit de mond van zijn weduwe, Anneke van Allendorp, en P. Rabus die de biografie hier en daar heeft aangevuld. Joachim Oudaen heeft ervoor zorg gedragen dat de Stichtelycke rymen na Camphuysens dood steeds opnieuw uitgegeven werden.

Uitgaven:

Verscheyden theologische wercken (1638), vanaf 1639 onder de titel Theologische wercken; J. Kops (1839), J. van Vloten (1861), J.C. van der Does (1934), K. Heeroma (1935), R. Houwink (1942) en H.G. van den Doel (1969): bloeml.

Literatuur:

L.A. Rademaker, D.C. (1898), met biografie door B.J. Stol; G. Kalff, `C. herdacht', in Studiën over Nederl. dichters der 17e eeuw (1915²); H.G. van den Doel, Daar moet veel strijds gestreden zijn; het leven van D.R.C. (1967), met bibl.

[P.J. Verkruijsse]