De Nederlandse en Vlaamse auteurs

Buysse, Cyriel

Eig. Cyrillus Gustave Emile, Vlaams romanschrijver (Nevele 20.9.1859-Afsnee 25.7.1932). Behoorde tot een welgestelde en ontwikkelde familie uit de Leiestreek; voorbestemd om zijn vader als cichoreifabrikant op te volgen, doch ontwikkelde zich, aangemoedigd door zijn tante Virginie Loveling, tevens tot naturalistisch (later realistisch) prozaschrijver. Kreeg in 1885 zijn eerste verhaal geplaatst. Kort daarop maakte hij enkele zakenreizen naar Amerika. Na zijn huwelijk met Nelly Dyserinck uit Haarlem woonde hij afwisseling in Den Haag en Afsnee. In zowel Noord als Zuid nam hij deel aan het letterkundige leven: in 1893 behoorde hij tot de stichters van Van Nu en Straks, in 1903 richtte hij met Couperus en Van Nouhuys het maandblad Groot Nederland op, dat hij tot zijn dood zou blijven redigeren.

Buysse was een typisch vrijzinnige, liberale kosmopoliet; hoewel hij betrekkelijk onverschillig stond tegenover de Vlaamse

[p. 125]

strijd, heeft hij door zijn waarheidsgetrouwe uitbeelding van het volk dat hij door en door kende, begrip en sympathie weten te wekken voor `arm Vlaanderen' en tevens op schrijnende misstanden gewezen. Daarbij was hij een der beste vertellers van het Nederlandse taalgebied.

Buysse's werk sloot aan bij het oudere Vlaamse realisme (Stijns, Loveling), doch was tevens door het Franse naturalisme (Zola, De Maupassant) beïnvloed. Aanvankelijk was het somber. De roman Het recht van den sterkste (1893) tekent het verdierlijkte leven te midden van landarbeiders, stropers en wiedsters, waar de brute kracht van de man overheerst. In Mea culpa (1896) leest men hoe de zoons der rijken geen scrupules kennen tegenover de landmeisjes, die zij als hun bezit beschouwen. Tot deze sfeer behoren ook de romans Schoppenboer (1898) en 'n Leeuw van Vlaanderen (1900). Het nu wat verouderde toneelspel Het gezin van Paemel (1903), dat op meedogenloze wijze het leven der arme pachters tegenover dat der kasteelheren uitbeeldt, is als hoogtepunt van naturalistische dramatiek vaak opgevoerd.

Lichter van toets, maar ook weer met een sterk sociaal besef, mensenkennis en liefde voor de natuur, is het werk uit zijn volgende periode, dat een satirische inslag vertoont. Hiertoe behoren de romans Het leven van Rozeke van Dalen (1905), 't Bolleken (1906, het ironische verhaal van een eenzame, gedegenereerde rijkaard), Het Ezelken (1910), de novelle Lente (1907) en talrijke kortere verhalen. Na de oorlogsjaren, die de auteur in Nederland doorbracht, ziet men in zijn menselijke, met ironische humor geschreven werken als Tantes (1924), Uleken (1926) en De schandpaal (1928), dat een nieuwe, moderne geest zich van `arm Vlaanderen' heeft meester gemaakt.

Hoewel de gegoede en internationaal georiënteerde Buysse minder met het eigenlijke volk vergroeid was dan Streuvels en een objectievere afstand tot zijn personen bewaarde, was hij als uitbeelder van het landleven zeker niet diens mindere. Zijn schrijftrant was niet overladen zoals die van vele naturalistische auteurs en werd met de jaren soberder, zodat zijn werk nog weinig verouderd aandoet, al behoren de beschreven toestanden tot het verleden. Buysse heeft tijdens zijn leven in zijn land pas laat waardering gevonden, doch Vermeylen, Teirlinck, Baekelmans en Maeterlinck behoorden tot zijn bewonderaars.

Werken:

Guustje en Zieneken (1887); De biezenstekker (1894); Sursum corda (1894); Wroeging (1895); Op 't blauwhuis (1897); Uit Vlaanderen (1899); Van arme menschen (1901); Tusschen Leie en Schelde (1904); Het volle leven (1908); De vroolijke tocht (1911); Levensleer (samen met Virginie Loveling, 1911); De nachtelijke aanranding (1912); Zomerleven (1915); Van een verloren zomer (1917); De roman van een schaatsenrijder (1918); De strijd (1918); Zooals het was... (1921); De laatste ronde (1923); Kerels (1927); Uit het leven (1930).

Uitgaven:

Verzameld werk, 7 dln. (1974-1982); De biezenstekker, gevolgd door Driekoningenavond (1977), met inl. en aant. van A. van Elslander en A.M. Musschoot; Schoppenboer (1978), met inl. van A. van Elslander en A.M. Musschoot; Tantes (1981), met inl. van K. Fens.

Literatuur:

E. d'Oliveira, interview, in De Jongere Generatie (1909); A. de Ridder, interview in Den Gulden Winckel (1909); H. Puymbrouck, C.B. en zijn land (1911, 1929²); A. Mussche, C.B., een studie (1929); R. Roemans, Kritische bibliographie van C.B., gevolgd door een bibliographie over C.B. (1931); L. Baekelmans, levensbericht, in Jaarb. Kon. Vl. Acad. (1944); Nieuw Vl. Tijdschr. (1959), C.B.-nummer; F. Closset, in Tijdschr. v. Levende Talen (1959); R. Minne, C.B. (Monografieën Vl. Lett., 1959); R. Vermeer, `C.B.', in Dietsche Warande & Belfort (1960); A. van Elslander, C.B. Uit zijn leven en zijn werk, 2 dln. (1960-1961); M. Calle, C.B. (1966); P. van Vreckem, De invloed van het Franse naturalisme in het werk van C.B. (1968); W. Pée, `C.B. en het Westvlaams', in Taal en Tongval, 25 (1973); K. Jonckheere, Boeketje B. (1974); J. Brouwers, in De bierkaai (1980); C.B. 1859-1932 (1982); Facetten van C.B., in spec. nr. van Yang, 18 (1982).

[G.W. Huygens]