Geschiedenis van Leuven. Geschreven in de jaren 1593 en 1594

[p. 393]

Oud kronijkje van Leuven, voortgezet, in 1573, door Pauwel van den Bossche, Prior van Sint Marten.

[Het kronijkje dat wij hier mededeelen werd, ten jare 1587, door Pauwel van den Bossche, monnik van het klooster van Sint Marten, overgeschreven uit een handboekje toebehoorende aan Nicolaas Berwouts, klerk ten stadhuize van Leuven. Het komt voor in eenen band miscellanea, afkomstig uit de Bibliotheek van Sint Marten, welk thans in de Bibliotheek van Burgundie, te Brussel, bewaard wordt; n^rs 8084-8107 van den Inventaris.

Pauwel van den Bossche, de afschrijver van het kronijkje, was een leuvenaar van geboorte. Zeer jong trad hij in het klooster van Sint Marten en gaf er blijken van bekwaamheid. De man vervulde eerst den post van prior van het vrouwenklooster der Augustijnerssen van Croix à Lens. Den 30 juli 1562 werd hij, met algemeene stemmen, tot prior van Sint Marten verkoren. Na het nederleggen dezer waardigheid, in 1577, besteedde hij zijnen tijd aan het vertalen in het nederduitsch van werken van Bellarminus en anderen en aan het afschrijven van belangrijke stukken.

De miscellanea, waar het kronijkje in voorkomt, zijn allen door zijne eigene hand geschreven.

De man overleed jubilarius, den 4 december 1592, oud meer dan 80 jaren¹.

Het manuaelken, waarin het kronijkje voorkwam, behoorde, als gezegd is, aan Nicolaas Berwouts, zoon van Peeter Berwouts en van Barbara vande Putte, beide overleden voor den 13 juli 1555². Ten jare 1541 werd hij bij onze hoogeschool als leerling aangenomen. Na den tijtel van meester in de kunsten bekomen te hebben, werd hij ‘gesworen clerc der middelschryff camere deser stadt³.’ Reeds in 1547 was hij in bediening. De man die, in 1556, op de Backelein, thans de Weezenstraat, verbleef, was gehuwd met Digna Meys⁴, van Leuven. Deze vrouw schonk hem verschillende kinderen, onder anderen Maria Berwouts die de gade werd van Meester Jan de Kemmere, en die, in 1610, te Leuven verbleef. Toen was meester Nicolaas Berwouts overleden⁵.

Het gedeelte van het kronijkje betrekkelijk tot de jaren 1573-1587, is door Pauwel van den Bossche zelven opgesteld.

Daar het stukje, vooral in het laatste gedeelte, eenige wetenswaardige en tot dus verre onbekende bijzonderheden oplevert, hebben wij raadzaam gevonden het hier, als een aanhangsel aan het werk van Boonen, te laten drukken. Eenige jaartallen, voor de vroegere tijden, waren er onjuist in afgeschreven; wij hebben deze misslagen volgens de eventijdige stukken hersteld.]

1 Handschrift van prior J.Th. Bosmans en archieven van het klooster van Sint Marten.

2 Akt der schepenen van 11 juli 1555, in 2^a.

3 Akt der schepenen van 27 november 1563, in 2^a.

4 Wij bezitten een exemplaar van het boek: Den Bueckelere des gheloofs, door Claes Grenier, overghestelt in duijtsche door Claes Zeghers, gheprint tot Loven, in de Borchstrate, in den Lupaert, bij Anthonis Maria Bergaigne, 1551, in-12. Op het schutblad van dit werk leest men: ‘Desen boeck hoert toe Dingnen Meys, huysvrouwe van M^r Claes Berwouts, woonende tot Loeven, in de Backeleynstrate, anno xv^clxij, stilo Leodiensis, in februario.’ Dit boek, na deel gemaakt te hebben van de Bibliotheek der Jesuiten, te Brussel (1646), werd later het eigendom van G.-J. Enoch, hoogleeraar te Leuven, overleden in 1790.

5 Akt der schepenen van 21 juli 1610, in 2^a.

[p. 394]

Extraict vut een hantboecxken oft manuaelken inhoudende vele diversche oude geschiedenissen, toebehoorende Meestere Claes Berwouts, schepenen-clerck op stadhuys, binnen Loeven, onder meer anderen nopende de stadt Loeven.

Anno x^clv, was Loeven voer dyerste reyse verbrant.

tClooster van Perck wordden ghefundeert, by Godevaert, den hertoghe van Lotrycke, marckgrave des heylichrycx ende grave van Brabant, anno xj^cxxix.

Die ij^e hertoghe Godevaert sterff anno xj^cxliiij, ende leet begraven in Sinte Pieters kercke, tot Loeven, ter zuyt zyde.

Die iij^e hertoghe Godevaert, die inde Wiege hinck, sterff int jaer ons Heer xj^clxc ende wordt begraven, te Loeven, in Sinte Pieters kercke, ter noort zyde.

Anno xj^clvj was den groeten vloet tot Loeven, dat die Steenbrugge brack.

tClooster van Vlierbeke es ghefundeert, buyten Loeven, anno xj^cxxv, kalendas septembris.

Anno xj^clxv was Sinte Machiels kercke begonst, binnen Loeven.

Anno xj^clxxvj, op Sinte Laureys avont, was heel Loeven, met Sinte Pieters kercke, verbrant, voer de tweede reyse.

Anno xj^cxcviij, vercocht men, binnen Loeven, een mudde terwen v ½ stuvers.

Anno xij^cxij, heeft hertogh Henrick van Brabant de stadt van Ludick ghewonnen ende berooft, opden Ascensie dach, dwelck doen was die vindinghe des Heyligen Cruyces, ende es te Loeven begraven.

Anno xij^cxiij, opden xiij octobris, waeren, te Montenaken. die van Loeven vande Luykenaers gheslaegen.

Anno xij^cxxj was, te Loeven, tgroot water, alsoo dattet quam tot aen Sinte Pieters kerckhoff, op Sinte Gregorius dach; dit was den ij^en vloet.

Anno xij^cxxv, es die kercke ghevallen van Sinte Machiels prochie.

Int selve jaer wordden tfir Magrietken vercracht ende vermoort, te Loeven, ende dit deden die vleeschouwers.

Int jaer xiij^cxlj, dede hertoghe Jan Lilloo bedycken, dat wel liiij jaeren toeghevloeit gheweest hadde.

Anno xiij^clviij, op Onser Liever Vrouwen avont, den xxiiij meerte, werdden die buyten vesten, te Loeven, aengheleyt, ende die arbeyders wonnen tsdaegs eenen botdraegher, mans en vrouwen.

Item, int jaer xiij^clxxv waeren te Loeven xxx^c ghetouwen; ende elck maeckte ter weken twee lakenen.

Anno xiij^clxxviij, waren die heeren van Loeven ter vinsteren vut tstadthuys gheworpen, inde pycken, xvj oft xvij persoonen, byde rebelle borgers.

Anno xiij^clxxx lach hertogh Wenseleyn voer Loeven, met zynder armeyen; maer wordden met appoinctement inneghelaeten.

Int jaer ons Heeren xiiij^c ende xxvj wordden, te Loeven, de Universiteyt ghefundeert van hertoghe Jan van Bourgoigne, den yersten dach november.

Int jaer ons Heeren xiiij^cliij wordden tCruys ghestelt op Sinte Ghertruyen torren, te Loeven; opden xix november.

Int jaer ons Heeren xiiij^clviij, verbrande Sinte Pieters kercke, binnen Loeven, de iij reyse; ende wordden den torren op stadthuys ghemaeckt ende vele clocken ghegoten.

Int jaer ons Heeren xiiij^clix, begonst men den torren van Sinte Pieters te maecken, ende Claes de Keersmaker, bourgemeester, met Quinten Cockeroel............., ende werdden twee cloeken opden kerckhoff ghehanghen. Deze Claes heeft vele duechden der stadt ghedaen, ende noyt gheen nieuwe zaeken opghebracht teghen die clercken. Godt ghedencke zynder ziele!

Int jaer xiiij^cxlv, was die Borchpoorte, te Loeven, vernyeuwt.

Int jaer xiiij^cxlviij was het stadthuys, te Loeven, begost, ende Claes de Keersmaker leyde den yersten steen.

Int jaer xiiij^clxxvij, waeren die heeren ende die schutters, te Loeven, int harnas, opde merckt, teghen de ghemeynten, ende die ghemeynte, met Pauwel Luenkens, behielen d'overhant, des goensdaechs inde Sinxendaghen. Des anderdaechs was vrouwe Marie ontfangen, te Loeven, als hertoginne van Brabant.

Int selve jaer waren die heeren, te Loeven, weder teghen de ghemeynte. Ende Pauwel Luenkens dede een stellinge maecken voer tstadthuys, te Loeven, om de heeren daerop te onthalzen.

Int jaer xv^c ende xviij, was den grooten brandt op den Blauwenputte, buyten ende binnen Loeven, in den mey.

Item, die zweetende sieckte was, te Loeven, ontrent Sinte Michielsdach, anno xv^cxxix.

Item, die Diestsche poorte, te Loeven, wordden ghefondeert anno [1531].

Item, die Thiensche poorte anno [1533].

Item, Marten van Rossem, met Longevael, was voer Loeven anno xv^cxlij, augusti 2^a.

Anno xv^clxvj, tsondaechs, voer Sint Jansmisse, begonst men, t'Antwerpen, int openbaer te preken Calvinus leeringe.

Int selve jaer, opden viij^en july, werdden den twist tusschen die ghemeynten, opde Meirbrugge, t'Antwerpen, gheslicht, by den prince van Oraigne. Desen prince werdden herschoten, te Delft, anno 1584, july x.

[p. 395]

Op Sinte Laureysdach, int selve jaer, brack men de beelden in Vlaenderen; tsHertoghen bosch, xxij augusti daer nae, ende, xxiij augusti daer nae, deden zy van ghelycke tot Ghent, tot Mechelen ende tot Hanswyck.

Anno xv^clxvij, quam le duc d'Alve in Nederlandt.

tCrucifix boven die choorduere, int groot Baghynhoff, werden metten donder ghebroken.

Anno xv^clxxiij was, te Loeven, tgroot water opden derthien dach¹, dat d'Uylake poorte ende het Nieuwe werk, over die Leyegrachte, omme vielen, met vele andere huysen.

Anno xv^clxxviij, es een groot stuck van Sinte Pieters torre ghevallen, opden xix^en dach february.

Int selve jaer was, te Loeven, groote sterfte zoo dat opden xviij^en ende xix^en augusti, op Sinte Machiels kerckhoff, begraven wordden tseventich lycken, by naem ende toenaem ghetelt.

Anno xv^clxxx ende daer ontrent, was t'Antwerpen die Consistorie vande wethouwers, neghen mannen, drye vande Calvinisten, drye Martinisten ende drye Catholycken. Maer int jaer van xv^clxxxiij werdden die catholycken wtghestooten, ende werden al tsamen Calvinisten ende Martinisten, totten jaere xv^clxxxv, dat die stadt van Antwerpen onderghinck, met dat schip ghenaempt: la fin de la guerre, het eynde der oorloghe, het welck was hondert ende thien voeten lanck ende lx voeten breet.

1 Te weten den 13 januari.

Lied².

Loven, nu arm en sonder goet, sal

Loven Godts naem diet wonder doet al.

Op die wijse:

O Godt, wij dancken dijnre goet.

Komt al die binnen Loven woont,
Wilt loven Godt alleene,
Die ons zijn hulp van boven thoont,
Al zijn ons verdiensten cleene:
Hij heeft zijn goetheijt aen ghesien,
Niet naer ons boosheijt gedaen mitsdien,
Dies loven wij onsen Heere, Heere.

Sdaechs, nae Sint Simon Juden dach,
Tjaer dusent vijf hondert tweentachtich,
Rontsom, oost, west, noort, suden, lach
Godts vijandt seer fel en machtich:
Sij hadden ons leven voorwaer, int lijf,
En had Godt belet niet haer bedrijf,
Dies loven wij onsen Heere, Heere.

Sij quamen als briesschende leeuwen, snel,
Als bijen, rontsom ons swermen,
Haer opset en haer schreeuwen fel,
Was moorden sonder ontfermen:
Maer die wonder daden alleene doet,
Dee dat zij hadden geene moet,
Dies loven wij onsen Heere, Heere.

Laet varen alle ijdelheijt,
Wilt in Godts vruechde springhen,
Die ons was recht ter tijt bereijt,
Wilt van zijn duechden singhen:
Ten is gheen menschen werck geweest;
Maer Gods, die noch zijn kerck geneest,
Dies loven wij onsen Heere, Heere.

Wij willen blijven onder daen
Godt tot zijn hoochste glorij,
Den Paus en Coninck, sonder waen,
Sullen wij dan voort singhen victorij:
Godt is der catholijcken Godt,
Die alle ketters ghelijck bespot,
Dies loven wij onsen Heere, Heere.

Al lijden wij wat teghen spoet,
Met Godt en onsen Prinsche,
Laet ons zijn toe geneghen soet,
Tot Godt en alle minsche:
Godt ons dan wel beschermen sal,
En voeden ons en ons armen al,
Dat Loven blijf loven den Heere, Heere.

Amen.

Heer, om u eer verlost ons van sonden, plaghen.
Ende gheeft ons doch vrede in onsen daghen:
Want daer en is doch niet eene meer,
Die voor ons vecht dan ghij alleene, Heer.

Die Brusselers, metter heyrcrachte, tsmorgens ten zes uren, zyn ghecomen voor Loven, tot op de vesten; maer zyn vervaert gheweest van Godt alleene, d'alderbeste.

Den quaden tyt metter oorloghe, in Brabant, Vlaenderen ende allen dese Nederlanden, es begonnen int jaer xv^clxvj, vervolgende totten jaere hier naer bescreven.

2 Dit lied, gedrukt op een afzonderlijk blad, is door Pauwel vanden Bossche in zijn handschrift ingelascht geworden.

Eetwaren.

Anno xv^clxxxvj, ontrent Lichtmisse, vercocht men, te Loven, een halster coorens, iij rhinsgulden, iiij stuvers.

[p. 396]

Een halster terwen, iij rhinsgulden, v en vj stuvers.

Een halster ghersten, 25, 32 stuvers.

Een liber boter, 6, 7, 8, 10 stuvers.

Eenen pot Rhynswyns, 12, 14 stuvers.

Eenen pot raepsmouts, 13, 14 stuvers.

Een liber rintvleesch, 3, 4 stuvers.

Een liber hamele vleesch, 12, 15 stuvers

Een paer mansschoenen, 30, 40 stuvers.

Een halster souts, 7, 11 rhinsgulden.

Eenen pot hongeertsche wyn, 4, 5 stuvers.

Eenen pot landtwyn, 3, 2 ½ stuvers.

Een eije dat versch was, 4 stuvers, voer die ziecken.

Een hinne, 18, 20, 25 stuvers.

Een liber ruete kerssen, 7, 10 stuvers.

Een liber was, 14 stuvers.

Een vettekoye, 20, 30, 40, 50, 52, 60 rhinsgulden.

Een melckkoye, 39, 40, 50.

Een werckpeert, 50, 60, 70, 80, 100, 120 rhinsgulden.

Een ame ghemeyn biers, 3, 5, 6, 7 rhinsgulden.

Een paer huysduyven, niet crychbaer.

Een paer kieckenen, niet crychbaer, xv, xx stuvers.

Een vet vercken, 30, 34, 35, 40 rhinsgulden.

Eenen vetten hamel, 8, 9, 10, 18 rhinsgulden.

Een paer veltduyven, 6, 7 stuvers.

Eenen mutzaert, 1 stuver.

Een ame landtwyns, 12 rhinsgulden.

Een liber zepe, 7 stuvers.

Die dachuren van de arbeyders.

Eenen schaellendecker tsdaegs, 18 stuvers.

Eenen tiegheldecker tsdaegs, 15, 16, 18.

Eenen plecker, 9, 10 stuvers.

Eenen timmerman, 12 stuvers.

Eenen bosscher voer de maend, 4 rhinsgulden.

Twee zegers tsamen, 28 stuvers.

Die van Leefdaele, buyten Loven, by Berthem, hebben, in eenen pyppe, xiiij wolven ghevangen, ontrent Sinte Pauwels dach, datter grooten sneeuwe lach, ende al tsamen verbrant.

Des maendaechs inden vastenavont [1586] heeft [onze] procurator vercocht een kalf dat maer xxiiij uren out en was, xxiiij stuvers.

Die wilde beesten zyn binnen Loven van zelfs ghecomen: eenen grooten hert, tot op Sinte Quintens kerckhoff; eenen wolf tot in Sinte Merttens bempden; wilde verckens ende vossen dickmael zynder ghesien.

Des maendaechs, inde Cruysdaeghen, vercocht men, te Loven, een halster corens iiij rhinsgulden, iiij, v, vj, x stuvers; op Sinxenavont, v rhinsgulden.

Op Sint Jacops dach, xxv july, hadden wy, over tafel, nieuwe broot, van nieuwen cooren, met haeste ghedorsschen.

Den lesten dach july hebben die wolven, inder bempden by de schure van Sinte Merttens, binnen Loven, inder nacht, een peert verbeten ende by nae al opgheten.

Den 6 dach augusti vercocht men, binnen Loven, een halster corens iiij rinsgulden ende daer omtrent.

Inder nacht, tusschen 18 ende 19 augusti, hebben die wolven aen ons clooster, inden bempt, ons voelen verbeten van xv maenden, dat zeer schoon was.

Den zelven nacht was gheboren de jonghe dochtere Anna, (van) mynsheere vanden Temple, onse ghebure¹.

Den xvj dach te voren, inder nacht, hadden die wolven opde veeweye, by Sinte Quintens, noch 4 peerden zeer ghebeten; maer het vyfste esser af ghestorven.

Thalster corens cocht men, te Loven, iiij rhinsgulden, v, vj stuvers, omnium Sanctorum.

Opden 27 augusti hebben die vrybuters die wachte binnen die Borchpoorte beschaemt, zeer ghequetst ende twee ghevanghen met gheleyt; den soene inden Tinnenpot ende den cock van Sinte Ghertruyen.

Anno xv^clxxxvij, opden xix meerte, Paeschdach, groote vorst met sneeuwe. tHalster corens noch al ontrent iiij rhinsgulden, min ij, iij oft iiij stuvers. Maer op den 8 may vercocht men thalster coorens, v rhinsgulden, xj stuvers.

Prima may grooten vorst. Opden 14 may thalster slechte gherste iij rhinsgulden, x stuvers.

Opt eynde vanden may thalster terwen, v rhinsgulden xix stuvers.

Den vj^en july thalster rogge, vj rhinsgulden, xix stuvers; vij rhinsgulden x stuvers, die terwe; een terwen broot van iiij libers iij ½ vierendeelen, xiij stuvers.

Den viij july thalster rogge, viij rhinsgulden; oock ix rhinsgulden.

Den xxx july thalster nieuwe coren, vj rinsgulden; het out vij rhinsgulden.

Den vij augusti hadden wy nieuwe broot inden refter.

tGodtshuys vander Halfstraete heeft aen broot, cooren, utghegeven alleene, sonder het mouwt, van Alderheylighe 1586 tot den 23 dach may 1587, twaelf hondert keysersgulden. Op desen tyt was die familie aldaer, tCouvent metten pater, zoo buyten ende binnen, xlvj persoonen, behoevende daeghelycx een halster corens tot broot alleene.

1 Anna vanden Tympel, dochter van Karel vanden Tympel, meijer van Leuven, en van Anna Nunnez Perez. Zij werd gedoopt in Sint Michiels kerk, den 17 augusti 1586. Karel vanden Tympel woonde in Sint Mertensstraat, naast het klooster van Sint Marten.

[p. 397]

Anno 1587, den 28 january, werdden vande vrybueters ghevanghen onsen prior Augustinus Bastyns¹, op den wech, comende van Mechelen nae Loven; nochtans opden wech nae Campenhout, meynende alle pericelen te schouwen, ende es vanden zelven ghebonden gheleyt tot Berghen op Zoom, ende aldaer in miserabele ghevangenisse ghehouden, tot opden xv aprilis, maken tsaemen 2 maenden ende 29 daeghen; midts betaelende voer zyn rantzoen 727 rinsgulden. Maer werdden vanden Gouverneur der zelver stadt wederomme bezwaert, inder vueghen dat hy yerst thuys comen es int clooster, nae vele moeyten ende grooten cost, van Mechelen, opden 29 may, met convoy van 8 soldaten, tot Herent, het welcke was vrydach tsavonts, makende tsamen den tyt van zyne continuele absentie 4 maenden, 3 weecken ende noch luttel daeghen.

Opden xx juny, anno 1587, werdden, int Godtshuys van Sinte Mertens, die unie oft die vereeninghe ghesloten by heer Marcellus Lentius, prior superior capituli domusquae Windeshemensis, vanden twee cloosteren Throon, by Herentals, ende Sinte Mertens, binnen Loven, midts vele redenen, prout in instrumento per Wamele desuper confecto.

xxj junii, que fuit dominica 3^a post octavo Trinitatis, finita summa missa per Priorem superiorem, Priore Bethlemitico dyacono, et nostro Augustino Bastyns subdyacono, convenerunt Troniani quondam cum Martinianis simul in domo capitulari ubi nobis praesentibus Troniani omnes renovarunt obedientiam, in manus Prioris dicti Augustini, qua data iterum inthronizatus est in templum, cum solemni decantatione Te Deum laudamus, creatus est novus superior, novus procurator et novum sigillum cum hac inscriptione: S. Canonicorum reg. Throni Beatae Mariae et S. Martini, in Lovanio.

Opden lesten dach july, inder nacht, hebben die vrijbueters, metter nacht, overvallen het clooster van Perck, buyten Loven, meynende den abt te vangen, maer hebben ghefailgeert; hebben nochtans zeven peerden ghenomen. Die groote stormclock sloech, binnen Loven, inde midder nacht.

Anno xv^clxxxviij, opden ij dach aprilis, cocht men, te Loven, thalster rogge, ix, x stuvers, ende voerts totten oogst toe, ten redelycken prys. Godt zij gedanckt van alles!

Ontrent Sint Jansmisse thalster corens vij oft viij stuvers, die vitzen thalster ij.

EINDE.

1 Augustijn Bastyns, van Zichem, 17^e prior van Sint Merten, overleden in het klooster van Jericho, te Brussel, den 14 juni 1602.

Byvoegsel. - De Pest van 1578.

[Tot Loven² begint een wonderlycke ende een vreeselycke sterfte van de peste, in augusto 1578, duerende tot inden mey 1579, alswanneer zy begost te cesseren, als hier naer volght.

Tot Loven begint de voers. grouwelycke sterfte te cesseren, God zy gheloft! Ick hebbe het ghetal van de overleden wel doorsocht en veel partyen hier op geexamineert, dewelcke overeen quamen, datter wel waren ghestorven, tsedert de voers. maent augusti, tot de quantiteyt van vyftigh duysent menschen, binnen dese stadt van Loven; och wat verschrickelycke en wonderlycke afflictien en benauwtheden dat de borghers van Loven doen gheleden hebben, en waere met menschen goet verstandt niet te spreken, noch te gheloeven, van die het niet ghesien en hebben. Die doode menschen en siecken laghen achter straeten met grooten ghetalle. Inder nacht werden de dooden op de kerckhoven ghebraght, d'een naeckt, d'ander in syn cleederen, d'ander in kisten, dat de persoonen, daer toe ghestelt, die niet konden begraven, hoo wel die met grooten ghetalle in groote cuylen tsamen gheworpen waren, dat men die smorghens inden dach daer noch vont ligghen, tot vele int ghetalle, en principalyck altyt int breken van de mane en alst mistich weder was. Die kerckhoven waren te cleyn om plaetse te vinden voor cuylen te maken, soo dat tot begravenisse was gheordonneert Sinte Catheleynen kerckhof. Daer maeckte men cuylen daer 20 persoonen tseffens in gheworpen werden. D'ander plaetse was by Sinte Barbelen capelle, de derde in eenen boomgaert, inde Vettery, de vierde aende vesten by de Steenpoorte; boven dat men de dooden noch begraefden in hoven en huysen. Die straeten waeren des nachts soo zeer begaen als daeghs, met dooden naer den kerckhove te draghen en te vuren. Daer waeren kerren die over en weder ghingen, alle nachten, om de dooden te vergaderen, die soo gheladen waeren dat de huysen en brugghen, met het passeren, inder waerheyt, merckelyck daeverden. Den eenen vriendt en konde den anderen niet byghestaen, midts in sommighe huysen al sieck was en uytstorff. Boven dien dat er xxiiij vendelen knechten en iiij bende ruyters, tot Loven, noch al in garnisoen laghen, met groote menichte van heure wyven, concubienen ende kinderen,

2 Dit verhaal over de pest van 1578, dat wij hier inlasschen, is geschreven door eenen inwoner van Leuven, die alles met eigene oogen heeft gezien. Het kwam voor in een handschrift welk, voor 1795, in de bibliotheek van het klooster der onze Lieve Vrouwbroeders voorhanden was. De hier medegedeelde tekst draagt aan het einde: Concordat cum originali, quod attestor F. Germanus a Monte Carmelo, Procur. Carm. Lovan. Deze kloosterling was, in 1688, overste der onze Lieve Vrouwbroeders alhier. Hij zag in de kerk van zijn klooster, ten jare 1678, de sterfte van 1578, door het houden van eene achtdaagsche plechtigheid, herdenken. Zie hooger, bl. 139, not. 3.

[p. 398]

die de borghers sulcken grouwelycken overlast deden, van te willen hebben alle saken naer heuren appeteyt; inden voorleden winter werden er soo afgebroken als uytghebroken en inhabitabel ghemaeckt ontrent twee duysent huysen, soo veel persoonen declareren, en dat om op de wacht, voor de soldaten, vier te maecken en oock in heure huysen. Nu kan een ieghelyck wel dencken hoe sy metten huysraet en met den borghers goet ghehandelt hebben. Het waer certayen¹ ongheloofelyck te schryven voor den ghenen die int lyden niet en syn gheweest, jae, men soude de waerheyt niet derven schryven van den overlast doen en naemaels gheschiet in een landt ofte plaetse daer eenen koninck van sulcken goeden naem domineerden, alwaer noyet en was notabel misdaet. Och! hoe salich zyn die onnoooselen, die sonder oorsaken der voers. oorloghen sulcks gheleden hebben, ende de dood onschuldelyck daeromme ghestorven; en hoe onsaligh moeten die heeren gheestimeert worden die sulcks laten gheschieden, twistigh zynde om heuren boosen moet te blusschen. Ick spreke hier oock met passie, want ick ten mynen laste hadde ses soldaten, daer af de vier ghehoudt zynde, hadden hun vrouwen en kinderen by hen, en d'ander twee onghehoudt. Myn lieve moeder sterft, ten mynen huyse, den 6 september, en tsedert storven vier van myne kinderkens, als alles die ick hadde, uytghenomen Philipken, den outsten, die ick tot Halle, uyt den brandt, bestelde; dat was mynen allerlieffelycksten pandt, en deerlyck te verliesen de selve kinderen van goeden aert. Ende de sieckte en was noyet uyt mynen huyse ten tyde van ses weken, sonder onder de voers. kinderen ofte soldaten en heure aenhangheren te regneren, binnen mynen huyse, tot half maye, en meer daer naer, alswanneer dat Jeronymus, mynen lieven broeder, ten mynen huysen regnerende, met de peste beladen, op dien tyt oock storf, maer buyten mynen huyse, ten Swerte Susters. God wille zyne ziele ghenadich zyn, mynder kinderen, ouders en alle gheloovighe zielen.]

1 Dat is certainement.