Geschiedenis van Leuven. Geschreven in de jaren 1593 en 1594

[p. 257]

Hier begint het derde deel oft capittel van desen boecke, Tracterende vande seven oude originele Geslachten ende Peetersmans der stadt van Loven, met alle hunne afcomelingen, met oock diegene onder hen als geallieerde resorterende, met alle hunne wapenen, ende specificatie in wat staete ende op wat jaeren sij der voers. stadt Loven gedient hebben, ende andersints, die van allen ouden tijden genoempt sijn geweest die welgeborenen van Loven, ende ierst:

Vanden oirspronck ende afcompste vande voers. goede mannen vande seven gheslachten¹.

Om te comen totten oirspronck ende affcompste vande voers. goede mannen vande geslachten der stadt van Loven, soo es te wetene dat, inden jaere van viij^cxv, hertoghe van Brabant was Lodewijck de Goedertierene, de sone van Caerel den Groote, die oock was keijsere ende coninck van Vranckerijck; de welcke hertoghe Lodewijck binnen de stadt van Loven stelde als graeve heer Bastijn, bij toenaeme den Groote, een vroom riddere, van edele affcompste, die getrouwt hadde des graeven dochtere van Vlaenderen, daeraene hij eenen sone gewan, genoempt Volckaert, ende seven dochteren genoempt Plectrudis, Alpaidis, Betraert, Hildegarde, Ermgaert, Judith ende Swane; welcke voers. Volckaert, des voers. graeven sone, anno viij^cix, bisschop van Luijck was, soo dat des voers. graeve mannelijcke oir ende toenaeme nu vergaen was, mits zijnen sone was gheestelijck gewordden, ende gecosen tot het bisdom van Luijck. De voers. graeve dit aenmerckende, ende ziende dat te Loven vele treffelijcke edelmans waeren, heeft gedacht dat hij zijne seven dochteren daeraen soude allieren, om alsoo zijn geslachte ende affcompste te vermenichfuldigen ende te

1 De eerste leden onzer geslachten moeten Sint Peetersmannen zijn geweest, vermits het blijkt uit de bestaande oorkonden dat hunne nazaten de hoedanigheid van Sint Peetersman bezaten. Men weet dat de Sint Peetersmannen de lieden waren die zich onder de bescherming der kerk van Sint Peeter hadden gesteld. Zie onze aanteekening op het vierde kapittel van het boek van Boonen.

[p. 258]

vermeerderen, ende dijen volgende heeft hij zijne voers. seven dochters geallieert aen edelmans van Loven, gelijck hier volght, te wetene:

Plectrudis aen heer Eberwijn Uten Liemingen, riddere.

Alpaidis aen heer Meijnaert vander Calstren, riddere.

Betraert aen heer Meijs van Redingen, riddere.

Hildegarde aen heer Lonis vanden Steene, riddere.

Ermgaert aen Eberwijn Verrusalem.

Judith aen Salomon Gielis.

Swane aen heer Vranck van Rode, riddere^1.

Welcke voers. seven zijne schoon sonen, hij heer Bastijn, als graeve van Loven, met consent vanden hertogh van Brabant, zijne overheere ende prince, met vele schoone heerlijcke privilegien heeft begift, ende onder andere, dat zij altijts, nu d'een, nu d'andere, souden wesen vander stadts Loven regimente, met alle hunne naecomelinghen ende geallieerden. Sulcx dat iemant vande voers. geslachten niet wesende, ende geallieert zijnde aen eene dochtere vande voers. seven geslachten oft van hunne naecomelingen, zijne kinderen oock zullen gehouden ende gereputeert wordden, doer alliantie vande voers. affcompste ende geslachten², behalven zij hen metten ambachtshandel niet en hebben geneert, in welcken gevalle zij totten dienst oft regimente vande voers. stadt niet en souden geadmitteert wordden; met noch vele andere schoone privilegien soo vande Sinte Peetersmannen als andere, die al ten tijde van Peeter Coutereel, meijere, ende de commotie vande gemeijnte, anno 1360, geschoort, verbrant, ende te niete gedaen zijn.

Binnen des voers. graeven heeren Bastijns tijde, te wetene als Lotharis als hertoghe van Brabandt dommineerde, zijn de Noortmannen ende Denen in Nederlandt gecomen, dwelck aenmerckende de voers. Lotharis, ende dat zij van sinne waeren Nederlandt soo haest niet te verlaeten, es anno 855, int clooster van Pruijmen gaen woonen, alwaer hij gestorven es. De Noortmannen dit vernomen hebbende, hebben onder hen overeen gedraegen, dat zij naer Loven trecken souden, ende hen aldaer wel sterck beschansen, om alsoo tgeheel landt bat te dwingen ende aff te loopen, gelijck zij oock gedaen hebben. Dit hoorende de voers. graeve van Loven, es met zijne gansche familie, kinderen ende alle zijne vrienden vertrocken naer Duijtslandt, doerde groote macht vande Noortmannen ende Denen, die hem niet mogelijck en was te wederstaen, mits oock den vertrecke ende de doot vanden voers. hertoghe Lotharis. De Noortmannen, nederwaerts comende, hebben groote schaede int landt gedaen, ende zijn binnen Loven gecomen, want die Lovenaers meestendeel vertrocken waeren, ende hebben hen, te Loven, wel sterck beschanst, maeckende aldaer eene Borch ende sommighe poorten, waeraff de Wolffspoorte ende Proeffstraet poorte noch van hunne wercken zijn, soo sommige oude scriften verhaelen.

Alsnu de voers. heer Bastijn de Groote, graeve van Loven, sommighe jaeren in Duijtslandt geweest hadde, es hij aldaer gestorven, ontrent den jaere van 875, laetende aldaer zijne seven schoonsonen aen zijne dochters geallieert, die daer, met alle hunne affcompste, in groote estime waeren.

Arnolphus de vij^e Keijsere, hoorende dat de Noortmannen ende Denen in Nederlandt soo groote schaede deden, ende daerop verbittert zijnde, es, met groote menichte van volcke, naerden Rhijn gecomen, ende met hem quamen allen de kinderen des voers. heeren Bastijns wijlen den Groote, graeve van Loven, met alle hunne affcompste, om hunne oude patrimonien ende goeden wederomme, binnen Loven, te comen besitten. Dit vernemende de voers. Noortmannen ende Denen, die tot aen den Rhijn ghecomen waeren, dat de Keijsere, met soo groote macht, nederwaerts was comende, zijn zij terstont wederomme te rugghe gekeert naer Loven, ende hebben hen aldaer wel sterck beschanst, makende vele stercke bolwercken ende diepe grachten. De Keijser, verstaende dat zij wederomme naer Loven getrocken waeren, es met alle zijne macht naer Loven gecomen, alwaer hij de Noortmannen ende Denen soo straffelijck bevochten heeft, dat zij ten lesten moesten die vluchte nemen, ende Loven verlaeten; in welck

1 Dit alles wordt door de geschiedenis gelogenstraft. Trouwens, in de jaarboeken van Luik is er nergens spraak van eenen kerkvoogd met name Volkaert, zoon van Bastijn, graaf van Leuven. Nogthans schijnt het verhaal van Boonen op zekeren historischen grond te berusten. Divaeus, die onze archieven met oplettendheid had doorzocht, verklaart bijzonderheden ontdekt te hebben over zekeren Bastijn, die tot het vanden Steens geslacht behoorde, en die, te Leuven, verbleef onder het beheer van Hendrik II, hertog van Brabant (1235-1247). Op zekeren dag was hij genoodzaakt zich te meten met eenen strijder uit Haspengauw. In den beginne veinsde hij bevreesd te wezen; doch, weldra vatte hij den Haspengauwer aan en wierp hem ten gronde. Deze Bastijn, die onze Boonen den grooten Bastiaen vanden Steen noemt, (zie hierboven, bl. 205), liet, zegt Divaeus. zijne negen dochters den huwelijken staat aannemen, en daaruit ontstonden, volgens gemelden schrijver, de stammen die tot het vierde geslacht behooren. (Annales Lovan., bl. 4). Gemelde Bastijn bewoonde een huis dat zich op den grond van ons tegenwoordig stadhuis verhief. Dit gebouw droeg nog in 1370 de benaming van 's Heeren Bastijnshuis. Vast is het tot dezen Bastijn en geenzins tot eenen Bastijn, graaf van Leuven, dat de door Boonen aangehaalde legende betrekkelijk is.

2 Deze plaats, uit het handschrift van Boonen, is overgeschreven, door den kanselier Christijn, in zijn werk Jurisprudentia heroica, Bruxellis, 1668, bl. 58; en in zijn boekje Septem tribus patriciae Lovanienses, 1672, bl. 3.

[p. 259]

vluchten zij in groote menichte verslaegen werden, soo datter niet vele en waeren die de tijdinge naer huijs droegen hoe zij in Nederlandt ende besundere te Loven gevaeren hadden. Dit gebeurden opden iersten septembris anno 895; in welcke oorloge die voers. van Loven hen soo vromelijck gedraegen hebben, soo datter van den Keijsere vele ridders geslaegen wordden.

Daernaer es de Keijsere, met allen zijnen edeldomme, binnen Loven getrocken, ende met hem oock allen die edelen van Loven vande geslachten ende affcompste des voers. graeven, wijlen Bastijns den Groote. Alwaer doentertijt groote feeste ende genuchte bedreven wert, ende de Keijsere maeckten capiteijn van Loven, een edelman vuijt Lothrijcke, genoempt Bertharis, omde Borch vande stadt te bewaeren, ende kercken daerinne te maecken, die al vande Noortmannen ende Denen, mits zij heijdens waeren, gedestruert waeren.

Van dese groote victorie wert noch hedendaechs te Loven de memorie gehouden, opden iersten sondach van september, alswanneer men het beelt van Onser Liever Vrouwen, met groote eere ende reverentie es ommedraegende, ende wert genoempt de Lovensche Kermisse, op welcken dach, te Loven, groote feeste ende genuchte bedreven wert, eenen iegelijcken kennelijck ende principaelijck die ter voers. kermisse dickwijlen geweest hebben.

Daernaer, ontrent den jaere van 950, ten tijde van Carolus, den sone van Lodewijck den Simpele, hertoge van Brabant, wert, te Loven, tregiment vander stadt vernieuwt ende hij ordonneerde, datter zijn soude een officier die genoempt wordden soude die Meijere, omde stadt van Loven, in zijnen naeme, te gouverneren; noch ordineerde hij twee Commoengemeijeren omde gemeijne welvaert ende de policijen vande voers. stadt gaede te slaen, ende daertoe vij schepenen die eenen iegelijcken recht ende vonnisse, naer gelegentheijt van de saecken, ter manisse vanden voers. officier oft anderssints, souden administreren, ende die vuijten geslachten gedescendeert van wijlen heer Bastijn den Groote, graeve van Loven, mits hunne groote vromicheijt ende getrouwicheijt bij hen den hertoghen altijts bewesen, ende de privilegien bijden voers. graeven hen, met consent vanden hertoghen, toegesecht ende gelooft, ende was d'ierste institutie dat men vuijt elck geslacht eenen schepenen plach te nemen, te weten eenen vuijten geslachte van Uten Liemingen, eenen vander Calstren, eenen van Redingen, eenen vanden Steene, eenen Verrusalem, eenen Gielis ende eenen van die van Rode oft van hunne geallieerde; hier vuijt spruijt, datter noch tegenwoordelijck altijts seven schepenen, te Loven, gemaeckt wordden. Dese ordonnantie duerde alsoo eenige jaeren; maer naederhant est verrandert, soo dat zij indifferente gedient hebben, maer altijts niet hooger van getaele dan van vij^en, in conformiteijt vande voers. alliantien; ende plaegen de voers. schepenen x oft xij jaeren continuelijck te dienen, maer, anno 1267, geloeffde hertoghe Jan, de j^e van dijen naeme, alle jaer de schepenen te verranderen; maer en wordden oock noch niet wel onderhouden. Dan inden jaere van 1282 geloeffde de hertoghe van Brabant dijen van Loven alle jaer, op Sint Jans avent, de schepenen te vernieuwen, zulcx dat de affgaende schepenen ten naesten jaere wederomme niet en souden mogen dienen, ende die alleenlijck vuijte voers. seven geslachten; opwelck voers. jaer van 1282 schijnt dat den raedt der stadt van Loven ierst es innegestelt ende geordonneert, want voer datum van desen men nievers geene vanden raedt gescreven noch genomineert en vindt, waervuijt blijckt dat de stadt van Loven hier voeren, alleenlijck bijden Meijere, Commoengemeijeren ende Schepenen plach gegouverneert ende geregeert te wesen.

Om nu te achtervolgen onse materie, inde affcompste vande voers. seven geslachten der stadt van Loven, soo zal hier vervolgens, van geslacht tot geslacht, met allen de gene onder hen als geallieerde resorterende, met alle hunne wapenen¹, ende in wat staete, ende op wat jaeren, zij de voers. stadt gedient hebben, ende anderssints, bescreven wordden. Ende ierst van den iersten geslachte van heer Eberwijn Uten Liemingen, riddere.

1 Het blijkt uit de zegels welke aan onze oude schepenakten hangen dat de afstammelingen van een en hetzelfde huis onzer geslachten niet altijd het zelfde wapenschild voerden. Zulks is onzen Boonen niet ontgaan. Met de meeste nauwkeurigheid heeft hij, in zijn boek, al de door hem gevondene schilden afgebeeld. Voor de Uten Liemingen vond hij elf van elkander verschillende blazoenen; voor de de Rijcken acht, enz. De onderscheidene wapens van elk huis heeft hij aangewezen door het plaatsen van hoofdletters onder de teekeningen der schilden, en, in den tekst, aan het hoofd van de namen der mannen die ze gevoerd hebben.