Geschiedenis van Leuven. Geschreven in de jaren 1593 en 1594

De groote Gulde vanden onden Cruijsboge oft Voetboge, opden naem van Onser Liever Vrouwen.

De voers. Gulde vanden ouden Cruijsboghe es, te Loven, opgericht [voor 1332].

Anno 1343, 18 februarij, hebben de voers. schutteren de stadt Loven gelooft ende gesworen, als kerstene lieden, goet ende getrouwe te zijn, in alle saecken².

Anno 1423, in augusto, hiel de hertoghe van Brabant het schietspel opde merckt.

Anno 1423, in augusto, es hertoghe Jan van Brabant gecomen bijde gemeijnder stadt ende den buijten raede der stadt van Loven, ende begeerde eene Gulde van lx schutteren, in deser manieren, te wetene: dat de voers. stadt alle jaer den voers. schutteren, tot behulp van hunnen cleederen, d'een jaer geven zal xij laeckenen, van vj ellen, tot eenen tabbaert, ende d'ander jaer iiij laeckenen, van j ½ elle tot eenen caproen, oft xviij Peeters voer elck laecken; dat hen de stadt noch geven soude, tot behulp van hunnen commer ende cost, iiij ponden grooten, doende de iij ponden xxxix Peeters; dat zij, met haeren harnasch, ij mael inde processie gaen zullen, te wetene opden heijliegen Sacramentsdach ende op Onser Liever Vrouwen dach, te Loven kermisse, daertoe hen de stadt geven zal, telcken processie daege, iiij croonen, tot xxiiij stuijvers tstuck; dat elck schuttere soude moegen vrijen een ambacht, dat hij kiest, sonder zijnen cost, alsoo vrij als oft hijt om zijnen penningen gecocht hadde; ende hier toe mach de stadt nemen, om inde voers. Gulde te zijne, die zij belieft, behalven hij vande geslachten niet en es noch jonckere; als zij te oorlogen trecken zullen, zullen zij hebben haer treck laeckenen, elck ij seelen ende xl plecken, dies moeten de ij eenen cnape houden op haeren cost; 14 januarij, anno 1540; onderteekent: Costere.

Dit is die ordonnantie, bijder stadt Loven, de voers. Groote Gulde gegeven.

Ierst geeft de voers. stadt den lx gesellen d'een jaer xij laeckenen, van ij ellen breet, ende d'ander jaer iij

2 In 't cleijn Chartreboeck, folio 52. verso, anno 1343, 18 februarij. (Boonen).

[p. 255]

laeckenen, elck laecken van xxv ellen, dat es elcken geselle d'een jaer vj ellen voer eenen keerle, ende d'ander jaer j ½ elle voer eenen capruijn.

Elck laecken tot xviij rhinsgulden, geordonneert bij den raede vander stadt, xix^a junij, anno 1439, libro B., folio 225 verso.

Item, tot behulp van hunnen cost, om den gesellen van buijten mede te visiteren, iij pont groot sjaers; voer elck pont xiij Peeters.

Item, noch geeft der voers. stadt de selven voer ij ommegangen, te weten opden heijliegen Sacraments dach ende alsmen Onser Liever Vrouwen ommedraegt, te Loven kermisse, elcx daechs een halff aeme rhinswijns, daeraff de ij coninckstavels hebben, telcken ommegange, elck een gelte rhinswijn, ende de iiij gesworene elck een quaerte, te weten ij goede mans vande geslachten, gesworenen, ende ij vande lx gesellen, gesworenen; ende den resterenden wijn hoort den lx gesellen toe.

Item, geeft de stadt den coninckstavel vande geslachten, als de gesellen cleederen hebben, vj ellen laeckens voer eenen keerle, ende d'ander jaer ij ellen voer eenen caproen.

Den clerck vande Gulden d'een jaer vj ellen ende d'ander jaer 1½ elle, gelijck de schutters hebben.

Den cock jaerlijck een elle ten selven prijse als de schutters hebben.

Item, geeft de stadt t'allen ommegange voers., elcken coninckstavel, een paer hantschoenen, ende elcken gesworene van gelijck een paer.

Item, in tijde van noode moeten zij gereet zijn om te waecken, ende in tijde van brande comen, met haeren bogen, pansier, pijpen, borst, hondscovel ende hoet, wel gestoffeert, op het stadt huijs.

Item, geviele eenigen twist tusschen ij gesellen, ende daer geen open wonde en waere, dat zullen de coninckstavels ende de gesworene richten; ende daer en heeft de heere noch de stadt niet aene, ende daervan geef men hen bedevaert, in gelde, te wetene van elcke mijle gaens ende comens j pleck, ende dat geit hoort de Gulden toe, om daermede haere camer te stofferene.

Item, moet eeniegelijck gesworen schuttere schieten iij hoelspelen, t'allen xiiij nachten, ende soo verre hij niet en dade, zal telcken reijsen verbueren ij plecken.

Item, geven de coninckstavels, gesworenen, kerckmeesters ende de lx gesellen alle weken eene colve, om tonderhouden vrientschap ende gunst onder de voers. gulde.

Item, en mach egeen vande lx gesellen uijte stadt trecken boven de iij daegen, sonder consent vande coninckstavels oft vanden regimente.

Item, de voers. stadt heeft den voers. Gulde, int aennemen, verleent ende geoorlooft, dat, zoo wanneer men iemant wilt nemen uten ambachten, ende tselve ambacht (daer hij inne es) gecocht heeft, dat hij dan in een ander ambacht zal mogen comen, ende dat vrijen sonder cost van incomgelde. Ende oft soo geviele dat men eenigen leechganger kose tot eenen schuttere, ende die een ambacht aennemen woude, dat zal hij mogen vrijen alst hem gelieft, opdat hij vande geslachten niet en waere.

Item, noch heeft de voers. stadt de Gulden verleent, soo wanneer datmen eenige gesellen maeckt oft gemaeckt heeft, die coninckstavel es oft namaels zijn zal, dat zij alsdan kiesen zullen uten ambachten ledichganders oft cleijne Gulde iij oft iiij, daerute de stadt kiest, om schutter te maecken, dijen haer belieft; ende die gemaeckt zijnde, soo geeft de stadt die over aenden coninckstavels ende regimente, om aldaer haeren eet te doene, te weten dat zij daer geloven ende sweren, ten heijliegen, goet ende getrouwe te wesen, Onser Liever Vrouwen, den grooten heere St-Jooris, onsen genedigen heere van Brabant, de stadt van Loven ende de groote Gulden; ende altijt te hebben, in haeren huijse, een pansier, een borst, i paer pijpen, hondscovel¹ ende eenen ijseren hoet, eenen dijenen ende eenen wijntboge², gestoffeert met haeren toebehoorten, te welcken eijnde de coninckstavels zullen mogen ondersoeck doen.

Item, die vande voers. Gulden kiesen, eens sjaers, eenen coninckstavel vande Geslachten, ende des anderen daechs daernaer eenen ute lx gesellen, die ij jaer lanck vervolgens dienen.

Item, kiesen voorts ij gesworenen vande Geslachten ende ij gesworene uten lx gesellen, die alle eedt doen als voere. Schieten oock de voers. gesellen, met alle die inde bruederschap zijn eens sjaers haeren Papegaij, ende dijen affschiet es dat jaer coninck vande Gulde; ende men geeft hem iiij ellen laeckens³.

Anno 1434, in aprilis, hebben die vande voers. Gulde, een heerlijck schietspel, te Loven, gehouden, waeromme eenige accijsen vande stadt belast wordden. Libro B., fol. 335.

Hertoghe Jan van Brabant hield een schietspel opde Merckt, te Loven, in 1423, en als coninck vande groote Gulde, schoot mede; ende de heere van Nassauwe was coninck vande schutteren van Bruessel.

Anno 1457, in augusto, ten schietspele naer Vilvoorden.

Anno 1464, ten schietspele naer Nijvele.

1 Of kaproen.

2 Dat is een boog wiens pees met eene winde of een katrolwerk wordt opgehaald.

3 Uit het Ordonnantie ende eedt Boeck, onzer archieven, n^r 89, folio 60.

[p. 256]

Anno 1466, in maij, ten schietspele naer Liere, ende hadden het schoonste incomen, waertoe hen de stadt gaff lxxx guldens.

[Vervolg van den Omgang].

Die boden vande Guldekenen - Die Secretaris van den Guldekenen. - Die acht Guldekenen vander drapperijen. - Twee Boden. - Die drije Clercken vanden Registere. - Die vier Rentmeesteren. - Die sese Secretarisen. - Die xxj Gesworenen vanden Raede. - Die ij Pensionarisen. - Die seven heeren Schepenen. - Den heere Meijere, met beijde die heeren Borgemeesteren. - Den Draeck, Sinte Margariete, Sint Jooris. [Vertooning van een mijsterie, het gerecht van Salomon, opde groote Merckt voer het Stadhuijs.]

Inde rekenninghe der stadt van Loven, vanden jaere 1495, staet aldus, folio 329, articulo secundo: Copije: item, Jannen Raijbouts, die Sint Jooris was, inde processie van Onse Lieve Vrouwen, int jaer 1492 ende 1495, voer zijnen wijn vanden Draecke te stekene, van elcken jaere, iij stoopen rhinswijn, valet tzaemen, 17 februarij 1495, van beijden jaeren, voerde quaerte ij st., ij gulden.