Journael ofte gedenckwaerdige beschrijvinghe van de Oost-Indische reijse

[p. 147]

Bibliografisch overzicht der vroegere uitgaven, welke van Bontekoe's ‘Avonturelijcke reijs’ bekend zijn¹⁾.

Geordend naar de uitgevers. Voor de verschillen in titels, tekst en illustratie van al deze drukken vergelijke men Tiele, Mémoire bibliographique sur les Journaux des Navigateurs néerlandais (Amsterdam, 1867), blz. 213 vgg., en Nederl. Bibliographie van Land- en Volkenkunde (Amsterdam, 1889), blz. 40 vgg. De uitgaven welke bij Tiele niet voorkomen zijn gemerkt met *.

I.	Journael ofte Gedenckwaerdige Beschrijvinghe etc. te Hoorn, voor Jan Jansz. Deutel: 1646. id. tweede druk: 1648.
		Voor in dezen druk van 1648 wordt door Deutel een klacht gericht aan zijn gildebroeders naar aanleiding van de hieronder vermelde nadrukken (roofdrukken), te Utrecht en Rotterdam verschenen. De uitgaven van Deutel zelf hebben op den titel het adres: Tot Hoorn, Ghedruckt by Isaac Willemsz. Voor Jan Jansz. Deutel etc. Er bestaan echter ook uitgaven van 1646 en 1648 met ditzelfde adres, doch bovendien achterin de vermelding: t' Haerlem, Gedruckt by Thomas Fonteyn. Ik heb geen exemplaar van deze herdrukken gezien en kan dus niet uitmaken of het roofdrukken zijn, dan wel nieuwe uitgaven op last van Deutel te Haarlem ter perse gelegd. Voor dit laatste schijnt te pleiten de mededeeling van Tiele dat gebruik gemaakt is van dezelfde kopergravuren; maar misschien is dit niet juist en zijn het nauwkeurige kopieën.

1) Dit overzicht is met medewerking van Dr. G.J. Boekenoogen samengesteld, wien ik verschillende aanwijzingen aangaande de oude drukken te danken heb.

[p. 148]

II.	te Utrecht, voor Esdras Willemsz. Snellaert: 1647 (twee verschillende drukken). ald., voor de Wed. van Esdras Snellaert: 1651.
III.	te Rotterdam, bij Isaack van Waesberghe: 1647.
IV.	te Rotterdam, bij Jan Philipsz. van Steenwegen (zonder Raven): 1647 *.
V.	te Amsterdam, voor Joost Hartgers: 1648 (twee verschillende drukken) en 1650.
VI.	te Sardam, bij Willem Willemsz.: 1648. Misschien dezelfde editie als die van Hartgers, met ander adres.
VII.	te Amsterdam, bij Lucas de Vries: 1648 *. te Utrecht, bij denzelfden: 1649 en 1655.
VIII.	te Amsterdam, bij Jan Jacobsz. Bouman: 1651 en 1659.
IX.	te Amsterdam, bij Michiel de Groot: 1654, 1667, 1672 en nog eens zonder jaartal.
X.	te Dordrecht, bij A. Andriesz: 1655.
XI.	te Amsterdam, bij Abraham de Wees: 1656 en 1659.
XII.	te Amsterdam, bij de Wed. van Theunis Jacobsz. in de Lootsman: 1660, 1664 en 1681. ald., bij Casp. Lootsman: 1694.
XIII.	te Amsterdam, bij Gillis Joosten Saeghman: zonder jaar (omstr. 1660-70); verschillende drukken. Met nieuwen titel: Journael van de acht-jarige avontuerlijcke reyse van W. Yz. Bontekoe. Tekst bekort en zonder

[p. 149]

	Raven. In deze uitgave van Saeghman komt de afbeelding voor van den vogel Dodo (vgl. boven blz. 34), welke houtsnede de bekende uitgever van reisjournalen ook in de Tweede Reis van Spilbergen liet afdrukken.
XIV.	te Amsterdam, bij de Wed. van Gijsbert de Groot: 1692, 1696, 1700, 1708, 1716, 1730, benevens een paar herdrukken zonder jaartal.
XV.	te Utrecht, bij de Wed. van J. van Poolsum: 1701 en 1708*.
XVI.	te Amsterdam, bij J. Brouwer: 1722.
XVII.	te Rotterdam, bij H. van Bezooye: 1738.
XVIII.	te Dordrecht, bij Hendrik Walpot: 1740. ald., bij Adr. Walpot: 1766. ald., bij Adr. Walpot en Zoon: 1780.
XIX.	te Amsterdam, bij Isaac van der Putte: zonder jaar. ald., bij d'Erve Van der Putte: 1789.
XX.	te Amsterdam, bij J. Kannewet: 1756 en 1778.
XXI.	te Amsterdam, bij de Erven de Wed. Jacobus van Egmont: zonder jaartal (tenminste twee drukken).
XXII.	te Amsterdam, bij Barent Koene: 1777 (?). ald., bij S. en W. Koene: zonder jaar (omstr. 1800). ald.. bij B. Koene: zonder jaar (omstr. 1810).

Behalve deze oude, nu meestal zeer zeldzame volksdrukken zijn er in het begin der 19^de eeuw nog een paar uitgaven verschenen. De laatste volkseditie is die van J.H. van Lennep in Jan Davids

[p. 150]

Boekekraam: ‘Journaal of Gedenkwaardige Beschrijving van de achtjarige en zeer avontuurlijke reize van Willem Ysbrandtsz. Bontekoe van Hoorn, gedaan naar Oost-Indiën, bevattende vele wonderlijke gevaarlijke zaken hem op genoemde reize wedervaren. Het alles door hem zelven beschreven. Haarlem, J.J. Weeveringh. 1860 (in kl. 4^o.).

In het geheel is de ‘Avonturelijcke Reys’ van Bontekoe tot 1800 dus meer dan 50 maal uitgegeven.

Ook in het buitenland maakte het boek opgang; zoowel een Fransche als een Duitsche vertaling zijn er van bekend. Verder verscheen o.a. een Soendaneesche bewerking van het journaal door Raden Kartawinata (te Batavia, 1874).

Vier fragmenten werden door P.L. van Eck Jr. opgenomen in het deeltje der ‘Zwolsche Herdrukken’ No. 26: Van Janmaat en Jan-Compagnie (z.j.), blz. 71-86. - Een uittreksel vindt men in de verdienstelijke uitgave van Dr. M.G. de Boer: Van oude Voyagiën, Dl. III (‘met Tasman en Bontekoe’), Amsterdam 1913, blz. 1-39.

Het eerste gedeelte van het journaal werd ook, met een bekorting, bij wijze van inleiding op de ‘Liedjes van Bontekoe’, afgedrukt in de bloemlezing Gedichten van E.J. Potgieter, uitgegeven door Th.J. Bosman (2^e bundel, Klassiek Letterkundig Pantheon n^o. 141. - Zutphen z.j.). - Wat aangaat de ‘Liedjes van Bontekoe’ moet nog opgemerkt worden: Bij n^o. 1 (‘'t Passeren der Linie’), dat in de dagen van onzen schipper het optreden van Neptunus bij het passeeren van den Evenaar, met bijbehoorenden ‘doop’ der nieuwelingen, nog geen gewoonte was. - Bij n^o. 2 (‘Roeltjen uit de Bonte Koe’), dat het huis, waarin Willem Ysbrantsz. te Hoorn geboren werd en opgroeide, geen herberg behoeft geweest te zijn.