Dodenherdenking. Adriaan van Dis sprak goed. Hij had het over concurrentie in het lijden. Dat is iets waarin vooral de Russen goed zijn. ‘Wij zijn het grootste volk, want wij hebben het meest geleden.’ Volgens mij ontstaat dat masochisme door eeuwenlange onderdrukking. En bij ons? In de Gouden Eeuw hadden wij er niet bepaald last van. Waarom nu wel? Het christendom in zijn nadagen? ‘Niet om te heersen, maar om te dienen,’
[pagina 103]
[p. 103]
zei Aantjes. Niet om te heersen, maar om te lijden? ‘Ich bin's, ich sollte büssen,’ begint een koraal van de Matthaeüs Passion.
Auteursrechtelijk beschermd