Haags duet

Maandag 20 april

De PvdA maakt een ruk naar links, is de boodschap vanmorgen tijdens de vvd-persontmoeting. De kandidaat van de dag, Zalm, zet die opvat-

[p. 77]

ting kracht bij met zijn verhaal over de financiële paragraaf van het PvdA-verkiezingsprogramma. Als die wordt uitgevoerd, komt er een einde aan het succesvolle begrotingsbeleid van het paarse kabinet, vindt hij. Zalm heeft zich eerder kritisch uitgelaten over het PvdA-verkiezingsprogramma, maar niet zo fors als vandaag. Natuurlijk is het campagnetaal. Maar als Zalm in het interview dat ik na afloop met hem heb, zegt dat hij geen minister van Financiën kan zijn in een kabinet dat de financiële plannen van de PvdA voor een belangrijk deel moet uitvoeren, vind ik het toch nieuwswaardig. Die toevoeging maakt zijn kritiek minder vrijblijvend. We zenden het uit in de middag-journaals. Tot nu toe heeft de campagnestrategie van de vvd het beoogde resultaat: media-aandacht overdag.

Begin van de middag rijd ik naar Maastricht. Op de radio hoor ik de reactie van Melkert op de uitspraken van Zalm: ‘Gezeur van een zondagskind.’ Een beetje theater is het wel, deze aanvaringen tussen PvdA en vvd. Beide partijen roepen om het hardst dat ze hun samenwerking willen continueren. Zo beschouwd is het eigenlijk zonde van de tijd en het geld, deze campagne. Maastricht is ver, ik heb urenlang de tijd voor bespiegelingen die ertoe leiden dat ik mijn baan overbodig verklaar. Uit onderzoek blijkt dat de meeste kiezers willen dat er opnieuw een paars kabinet komt. Heeft Paars het land dan zo veel goeds gebracht? Zou een kabinet van andere samenstelling het wezenlijk anders hebben gedaan? Ik betwijfel het. In de voorbereiding op de campagne heeft de hoofdredacteur van het nos-Journaal, Nico Haasbroek, een gesprek georganiseerd tussen een deel van de Haagse journaal-redactie en een aantal ‘opinieleiders’. Een van hen vroeg ons wat hij moet gaan stemmen om Paars ii te krijgen. Hij wil zo'n kabinet graag, omdat hij van Paars i ‘geen last heeft gehad’.

Onderweg naar Maastricht heb ik via de mobiele telefoon met Stephan Koole en Sjuul Paradijs (van De Telegraaf) afgesproken dat we elkaar ontmoeten in een café op het Vrijthof. Om een uur of vijf treffen we elkaar. We bespreken waarover het zal gaan vanavond, tijdens de vvd-campagneavond in De Bonbonnière. De uitspraken van Zalm vandaag zullen we zeker aan Bolkestein voorleggen. Ook Bolkestein heeft al een paar keer benadrukt dat Paars ii het financiële beleid van Paars i moet voortzetten. Maar hij vindt ook dat Zalm deel moet uit-

[p. 78]

maken van dat tweede paarse kabinet, dus het is het een of het ander: óf van dat financiële beleid een breekpunt maken in de formatie, óf Zalm laten vallen. ‘Nieuws is een afspraak tussen journalisten’, treffend citaat van Kees Sorgdrager.

Als we in De Bonbonnière aankomen, staat Bolkestein rtl te woord. Als hij Sjuul ziet, roept hij: ‘Wat vindt u ervan, meneer Paradijs?’ Sjuul vindt niks, zegt hij, hij is verslaggever. Daarna interview ik Bolkestein. Ik vraag eerst hoe belangrijk het voor hem is dat een tweede paars kabinet het financiële beleid van Paars i doorzet. Heel belangrijk natuurlijk. En wat als de PvdA vasthoudt aan de voorstellen uit het verkiezingsprogramma? Dan wordt het heel moeilijk, is het voorspelbare antwoord. Zo moeilijk dat Bolkestein, net als Zalm, zou kunnen denken: nu hoeft het voor mij niet meer? Bolkestein aarzelt met zijn antwoord, maar is vastbesloten om de formatie niet op voorhand te bemoeilijken door met breekpunten te gaan dreigen. Met dat soort dreigementen heeft de PvdA in vorige formaties slechte ervaringen opgedaan, merkt hij op. ‘Maar,’ vraag ik hem, ‘hoe moet het dan met Zalm? U wilt toch per se dat hij ook de minister van Financiën in Paars ii wordt?’ Ook de aanwezigheid van Zalm is ‘heel belangrijk’. Bolkestein laat zich niet vangen op een uitspraak die hem nog lelijk dwars kan zitten de komende weken. Na afloop staat hij te grijnzen. ‘Drie keer geprobeerd, maar het is je niet gelukt,’ zegt hij.

Tijdens de campagnebijeenkomsten van de vvd spelen talkshows een belangrijke rol. Bolkestein is bij die interviews veel spontaner dan tijdens de toespraken waarmee hij de campagneavonden opent. Een zaal toespreken is een kunst, Bolkestein beheerst die kunst niet goed. Ik vind dat de onlangs in zijn programma geïntroduceerde autocue (de schermpjes waar hij, onzichtbaar voor de zaal, zijn teksten van voorleest) weinig verbetering in zijn optreden heeft gebracht. Voor aanvang van campagneavonden repeteert hij zijn toespraak altijd in een zorgvuldig ontruimde zaal. Technici die bezig zijn met de opbouw van de geluids- en lichtinstallaties kunnen hun werkzaamheden staken, Bolkestein wenst niet dat iemand getuige is van zijn strijd met de autocue. Ik heb al een paar keer geprobeerd deze repetitie te draaien, maar helaas (nog) zonder resultaat.

[p. 79]

Ik rijd om halfelf naar huis. Morgen moet ik naar de andere kant van het land: Marum, in Groningen.