Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 4

[Willem van Irhoven]

IRHOVEN (Willem van) is, volgens de opgaven in onderstaande litteratuur, den 2^en November 1698 te Kessel in Noord-Brabant geboren. Als hij te Leiden op 15 September 1717 wordt ingeschreven, staat er echter bij, dat hij 20 jaar oud is en bij zijn overlijden op 18 November 1760 schrijft de Boekzaal (1760b, 633): ‘in den ouderdom van 65 jaaren’. Dit doet aan het opgegeven geboortejaar twijfelen en indien de opgave in de Boekzaal kan gelezen worden: ‘in zijn 65^e jaar’, zal vermoedelijk Van Irhoven's geboortejaar op 1696 zijn te stellen, hetgeen ook klopt met de inschrijving te Leiden.

Zijn eerste opleiding ontving hij aan de Latijnsche school te 's-Hertogenbosch

[p. 468]

en aan de doorluchtige school aldaar; vervolgens ging hij te Leiden studeeren, waar hij op 15 September 1717 werd ingeschreven, onder Petrus Burman en Johannes Heyman Oude en Oostersche talen bestudeerde en onder leiding van Boerhaave de scheikunde beoefende. Vooral legde hij zich onder den hoogleeraar Senguerdius op de wijsbegeerte toe, verdedigde in 1720 een verhandeling De intellectu facultate vere activa, in 1738 herdrukt, en promoveerde in 1721 tot doctor in de wijsbegeerte en meester in de vrije kunsten op een Dissertatio de spatio vacuo. Senguerdius was zóó met hem ingenomen, dat hij hem tot zijn opvolger wenschte, maar toen de hoogleeraar in Januari 1724 overleed, is de leerstoel niet aan Van Irhoven aangeboden. Deze, die het predikambt begeerde, had zich inmiddels onder T.H. van den Honert, F. Fabricius, Wesselius en vooral Joh. a Marck op de theologische studie toegelegd en was in 1722 onder de classis Leiden proponent geworden. Op 22 October van dat jaar te Ede beroepen, aanvaardde hij den 27^en December d.a.v. den predikdienst, die door hem met ijver en nauwgezetheid werd waargenomen; maar jaarlijks bracht hij eenigen tijd te Leiden door, om aldus zijn studie te kunnen bijhouden en voortzetten. De vruchten daarvan legde hij neer in geschriften, die achtereenvolgens in druk verschenen. In 1728 gaf hij te Leiden uit: Conjectanea philologico-critico-theologica in psalmorum titulos, waarvan een uittreksel voorkomt in Boekz., 1729a, 323-332, en waardoor hij een eervolle plaats onder de Voetiaansche Bijbeluitleggers innam. Het volgend jaar verscheen: Gronden van het verzekert Christendom (Utr. 1729; 2^e dr. 's-Grav. 1737; 3^e dr. ald. 1744), waarin hij aantoont, hoe de Christen zijn moet, die het in waarheid wezen wil en van zijn zaligheid zekerheid wil hebben. Oorspronkelijk waren dit voordrachten, op winteravondsamenkomsten van gemeenteleden gehouden. Daarna gaf hij De palingenesia veterum, seu metempsychosi sic dicta Pythagorica libri III (Amst. 1733). In dit werk, waarvan Boekzaal, 1734a, 147-169, een uittreksel bevat, betoogde hij, dat de Pythagorische zielsverhuizing zinnebeeldig moet genomen worden, geldend van den staat der ziel, vóórdat deze het lichaam bewoont; Pythagoras leerde nl. de dierlijke hoedanigheden aanduiden onder de namen van dieren en geloofde aan het voortduren van het leven der ziel in een gezuiverden toestand.

Geen wonder, dat Van Irhoven niet onopgemerkt bleef: een beroep naar Sluis had hij afgewezen, voor een benoeming tot hoogleeraar in de wijsbegeerte te Lingen, reeds in November 1724 op hem uitgebracht, had hij bedankt, maar in Juni 1737 tot een professoraat in de theologie te Utrecht geroepen, meende hij daaraan gehoor te moeten geven. Op 1 September d.a.v. predikte hij te Ede afscheid en aanvaardde den 16^en September 1737 zijn nieuw ambt met het uitspreken van een rede De sapientiae Christianae impedimentis (Utr. 1737), waarvan Boekz., 1738a, 43-56, een uittreksel geeft. De toespraak ‘is stichtelijk; rijk voorzien van aanhalingen uit de patres, vrij van alle bitterheid; elke predikant van de dissenterende kerken - hij had in den aanhef den pastores tam hujus quam aliarum ecclesiarum zijn groet gebragt - kon haar met genoegen aanhooren.’ Zij is door H. Altius, theol. stud., in het Hollandsch vertaald als: Academische Redenvoering over de beletzelen der Christelijke Wijsheit (Utr. 1738). Den 22^en Februari 1740 werd Van Irhoven ook tot professor in de Kerkgeschiedenis aangesteld, terwijl hem bovendien het doctoraat in de theologie is toegekend. Als hoogleeraar is hij tweemaal rector magnificus geweest en droeg op 19 Maart 1739 voor de eerste maal deze waardigheid over

[p. 469]

met een rede De necessario linguarum eruditarum, antiquitatum, historiae, philosophiae artiumque liberalium cum theologia connubio (1739) en voor de tweede maal op 27 Maart 1760 met een Oratio de revelationis praestantia, debitaque animorum erga eam dispositione (Utr. 1761).

Gedurende 23 jaren bekleedde Van Irhoven het hoogleeraarsambt en toonde zich een man, die niet alleen door degelijke geleerdheid goed onderlegde theologen vormde - één der uitstekendste was P. Nieuwland - maar ook in dien tijd, waarin het odium theologicum zich vaak door een stroom van strijd- en schimpschriften openbaarde, door vredelievendheid uitmuntte. Dit was des te prijzenswaardiger, omdat hij in 't geheel niet tot de z.g. toleranten behoorde, maar overtuigd Gereformeerd was. Niet alleen gaf hij openbare lessen over de Dordtsche leerregels, maar ook deed hij met een voorrede in het licht verschijnen: Canones Synodi nationalis Dordracenae, ofte Oordeel des Synode Nationaal... anno 1618 en 1619 over de bekende vijf hooftstucken der Leere (Utr. 1752; herdr. ald. 1788). Als lid van de Theologische faculteit te Utrecht was hij mede geroepen, om een oordeel te geven over de dictaten van Prof. Ens te Harderwijk, die van onrechtzinnigheid beschuldigd werd.

Van Irhoven ‘niet alleen een geleerd, maar ook een braaf en godvruchtig man’, overleed, algemeen geacht, op 18 November 1760. Zijn ambtgenoot F. Burman hield op hem den 18^en December een Oratio funebris in obitum G. Irhovii (Traj. ad Rh. 1760), in het Hollandsch vertaald door Mr. K.M. van Eelde, die, evenzeer als A. Velingius, J. Stouw e.a., daaraan een lijkdicht toevoegde (Utr. 1760). Ook gaven bij deze gelegenheid de studenten J. de Vooght, C.H. Ballot, A.J. Callenfels, P. Kaas en L. Boom een bundel Lijkzangen uit, onder de zinspreuk: ‘Reverere Dei Ministros’ (Utr. 1760). Van Irhoven's eigen zinspreuk luidde: ‘Mijne liefde is gekruisigd’. Hij is tweemaal gehuwd geweest: eerst met Catharina Altius en na haar overlijden met Debora Scheerings.

Behalve het boven reeds genoemde, heeft Van Irhoven in 't licht gegeven: een zesden druk van het Compendium van Joh. a Marck (Utr. 1742); een zesden druk van G. de Vries, De natura Dei et humanae mentis determinationes pneumatologicae etc. (1738), waaraan hij een nieuwen druk van zijn De intellectu facultate vere activa toevoegde; een nieuwen druk van J.A.M. Berniera, Compendium historiae ecclesiasticae a Reformatione usque ad nostra tempora (Utr. 1753), terwijl hij een Voorrede gaf bij Mr. J. Vermeer, Oeffening over den Heidelbergschen Catechismus (Utr. 1750). Verder komen in Nieuwland's Uitlegkundige vermaaklijkheden, dl. II, drie stukken voor, die oorspronkelijk dictaten van Van Irhoven zijn, namelijk: over de leerstelsels van Leenhoff, van Hattem en Deurhoff; over dat van Spinoza en over eenige gronden en regelen ter verklaring van de Godspraken. Eindelijk staat in de Collectio opusculorum historico-philologico-theologicorum, T. I, part. 4 (Brem. 1768) een verhandeling van Van Irhoven getiteld: Quid sibi velit enunciatum, quo Cretenses dicuntur γαστέϱες ἀϱγαί, Tit. I:12, et quid per ϱ̔ῆμα άϱγόν, Matth. XII:36 sit intelligendum.

Zijn geschilderd portret is aanwezig op de Senaatskamer der Utrechtsche Universiteit. Ook bestaat er nog een afbeelding door J.M. Quinckhard vervaardigd en door P. Tanje in koper gebracht.

Litteratuur: V.d. Aa, Biogr. Wdb., i.v. - Glasius, Godg. Ned., II, 193-195. - Sepp, Stinstra, I, 160, 171; II, 20-24. -Id., Pragm. Gesch. Theol., 71. - Bouman, Gesch. Geld. Hoogesch., II, 119. - Rotterdam, Sions Roem en Sterkte, 8. -

[p. 470]

Knuttel, Bibl. v. Kerkg., 59. - Arch. K.G., X, 500; XII, 312. - Van Doorninck, Verm. en Naaml. Schr., I, 413. - Alb. Stud. Rh.-Traj., XX. - Alb. Stud. L.B., 854.