Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 2

[Daniel Bernhard Eilshemius]

Eilshemius (Daniel Bernhard) zoon van Bernhard Buwo (die den bijnaam van Frisius droeg, omdat hij uit Friesland afkomstig was), werd geboren te Eilsum (onder het ambt Grietzijl in Oost-Friesland), waar de vader predikant was, in het jaar 1555. Een gedeelte van zijn opleiding is hij verschuldigd geweest aan de beide Nordensche predikanten Andreas van Larrelt en Adolfus Empenius. Hij werd predikant te Eilsum, in het ‘21ste jaar zijns ouderdoms, in 't jaar 1575, geconfirmeerdt in deezen heiligen dienst, door de toenmaals nog regeerende Oostvriesche gravinne Anna van Oldenburg, gelijk hij zelve berigt in de voorreden, zoo voor zijn Kleinoodt, als voor zijne Verdediginge’. Hij maakte hier, dewijl hij een bekwaam man was veel opgang, zoo dat hij zelfs praeses werd in ‘'t Coetus’, in 't ‘Greetmerampt’. In 1583 toen er te Embden een vacature was, werd op hem de aandacht gevestigd, wat, nadat hij er op proef gepredikt had, leidde tot een beroep, 't welk hij evenwel niet aannam, en nu kwam Geldenhauwer in zijn plaats. Doch toen deze vertrokken was, viel de keuze opnieuw op Eilshemius en nu nam hij aan en den 13den September van laatstgenoemd jaar, werd hij in zijn dienst bevestigd. Hij is hier bij voorduring blijven arbeiden tot den 22sten Juni 1622 toen hij stierf, na 9 jaar voorzitter van het ‘Coetus’ te zijn geweest. Hij ligt in het koor van de groote kerk begraven en een steen met opschrift (cf. Meiners, ll. dl. II, blz. 431) dekt zijn stoffelijk overschot.

Met zijn ambtgenoot Lucas Grimershemius, woonde hij de nationale synode te Dordrecht bij, op welke kerkelijke bijeenkomst zijne adviezen zeer gewaardeerd

[p. 25]

werden. Hij vertrok naar de Merwede-stad in October 1618 en was in Mei weer te huis. ‘By 't vertrek van Eilshemius van Dordrecht schreeven Johannes Bogerman, praeses van dat synode, en verscheide anderen predikanten van Neerlandt hunne naamen en spreuken in zijn stamboek, welk hier nog bij zijn zoons zoons zoone, Joh. Eilshemius onze stadsbouwheer in bewaaringe is’ (zoo schreef G. Outhof in zijn Waarschouwinge. Embden, 1723, blz. 645).

Van hem verscheen: Hand-boek des waaren geloofs, of korte uitlegginge van de Embder of algemeene lands Catechismus. Embden, 1610. - Op den rand heeft men schriftuurplaatsen, en 't geheel is verdeeld in 26 Zondagen, ‘zoo als men toen den Catechismus tweemaal 's jaars in de kerken en schooien door leerde’.

Oostfriesslandisch kleinodt. Embden, 1612. - Outhof getuigt hiervan, dat het gedrukt is ‘in de oude Oostvriesche taale’. Een Fransche overzetting er van zag mede het licht in 1612, bewerkt door ‘Samuel Hochedaeus de la Vigne, die eerst predikant in de Franse gemeente te Embden (in 't jaar 1544 aangevangen) en in 't jaar 1620 in de Neerduitsche gemeente beroepen wierde’.

Tegen dit boek schreef Balthazar Menzerus ‘doctor en professor op de Hessische hoogeschoole te Giessen in 't jaar 1618’ eene Eigenwillige proeve. Dit geschrift ontlokte aan de pen van Eilshemius zijn: Verdediginge van Oost-Vrieslandts Kleinodt Embden 1621, waarin hij zijn inzichten krachtig verdedigt.

Litteratuur: v.d. Aa, ll. dl. V, blz. 72. G. Outhof. Waarschouwinge, enz. Embden 1723. blz. 643-648.