Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 2

[Andreas Colvius]

Colvius (Andreas), zoon van Nikolaas Heijmans, gezegd Kolff en Maria van Slingelandt, werd in 1594 te Dordrecht geboren, en, na het noodige voorbereidend onderricht te hebben genoten, den 4den September 1612, te Leiden als student in de godgeleerdheid ingeschreven (cf. Alb. Stud. kol. 107). Aan de academie legde Colvius zich vooral toe op de beoefening van het Grieksch, het Hebreeuwsch, de wiskunde en de godgeleerdheid. In 1619 door de classis van Dordrecht toegelaten tot de evangeliebediening, werd hij nog in hetzelfde jaar predikant te Rijsoord, terwijl hij zich in 1620 benoemd zag tot ambassade-predikant te Venetië, om hier de godsdienstoefeningen te leiden ten huize van den gezant Jan Berk, die Nederlands eerste vertegenwoordiger was bij gezegde republiek. Hij bleef hier tot 1627 toen hij naar het vaderland terugkeerde, waarna hij in zijn geboortestad optrad als predikant bij de Waalsche gemeente. Zijn bevestiging had plaats den 20sten Mei 1629. Bij voortduring is hij hier werkzaam gebleven tot den jare 1666. Hij overleed den 1sten Juli 1671.

Colvius was een zeer geleerd man, die zich, behalve met de godgeleerdheid ook inliet met sterrekunde, natuurlijke historie en die er een rijke collectie natuurzeldzaamheden op na hield. Met tal van geleerde mannen onderhield hij correspondentie. Ook was hij curator der Latijnsche school in zijn geboorteplaats en in 1648 werd hij aangesteld tot bibliothecaris van het college van curatoren. Beverwyck noemt hem ‘een naauwkeurigh ondersoecker van de natuyrlyke dinghen’ en Balen meldt dat hij ‘grondig de Waarneming van den Hemelloop en Wys-Konste’ verstond. Dat hij in werkelijkheid zich bezig hield met de sterrekunde en daarover correspondeerde o.a. met den geleerden Cartesius, meldt Duker (Voetius, dl. II. Bijlagen blz. LVII-LX). Zeer veel over zijn briefwisseling geeft Schotel in zijn kerkelijk Dordrecht, dl. I, blz. 320-323, in de aanteekeningen aldaar.

In 1651 zag te Utrecht het licht: Historie van de Inquisitie. Ende in 't bysonder hoe de selve in het gebiedt van Venetiën onderhouden wordt. Voor dezen bij een ge-

[p. 183]

stelt door .... Nu op 't nieu uyt het Italiaens in onse Nederduytse tale overgeset. Deze vertaling wordt voorafgegaan door een voorwoord van de drukkers en door een brief van ds. A. Colvius, en het is in dezen brief dat Colvius verklaart dat hij deze geschiedenis uit het Italiaansch in het Latijn heeft vertaald. De bedoelde vertaling is: Historia inquisitionis P. Paoli Veneti, Cui adjuncta est Confessio Fidei, quam ex Italica Lingua Latinam fecit. A. Colvius. Roterodami 1651. De opgave, dit werk betreffende en voorkomende bij v.d. Aa, ll. dl. III. blz. 637, is dus verkeerd. Immers is de Holl. overzetting niet bewerkt door Colvius en ze verscheen ook niet te Rotterdam, maar te Utrecht.

Volgens Schotel, Kerkel. Dordrecht dl. I. blz. 321 aanteekening, was Colvius in het bezit van een onvoltooid werk geheimen des Pausdoms van Sarpius. Ook heeft hij zich bekend gemaakt door zijn Latijnsche, Fransche en Italiaansche gedichten op A.M. Schuurman en op de gouden kop van C. de Wit. Het opschrift boven dit 16 regelig gedicht, onderteekend A. Colvius 7 Nov. 1667, luidt: ‘In Aureum Scyphum artificiose coelatum et oblatum ab Illust. D.D. Ordd. inclyto, et magnanimo D.D. Cornelio Wittio post adeptam ab Anglis victoriam’ (cf. Het tweede deel van 't swart toneelgordyn. Opgeschoven voor de Heeren gebroederen Cornelis en Joan de Witt. Anno 1677 blz. 16. Op blz. 17 van dit werk komt voor de Nederlandsche ‘navolging’). Behalve deze genoemde gedichten worden nog andere verzen van hem vermeld bij Schotel, t.a.p. Brieven van hem bezit de bibliotheek der Leidsche universiteit (cf. Schotel, ll. dl. I blz, 321 aanteekening. Catalogus codicum manu scriptorum. Bibl. univ. Rheno Trajectinae. Traject. ad. Rhen. 1887. pag. 216, no. 837. Andr. Colvius à Mlle A.M. Schurman, 7 Apr. 1637; Sa réponse 8 Sept. Andr. Colvius ad eandem 3 Nov. en pag. 237. no. 988 onder de brieven aan Nic. Heinsius). Ook schreef hij een brief aan Johan van Beverwijk over het geschil ‘de vitae termino,’ die voorkomt in diens Epistol. quaest. de vitae termino fatali an mobili.

Alles wat Colvius schreef, getuigt vooral van liefde voor de wijsbegeerte. In zijn godsdienstige overtuiging was hij zeer gematigd ‘alles minsaemelyck ende vrundlick tracteerende.’ Met de toenmalige steunpilaren der rechtzinnige leer, met de voorvechters daarvoor, schijnt Colvius weinig omgang gehad te hebben. Volgens Paulus Colomesius, die hem te Dordrecht bezocht, moet hij een uitnemende boekverzameling gehad hebben. ‘Na Dordrecht gegaan zijnde, om te bezoeken den geleerden predikant Colvius, dede hij mij komen tot zijn boekenschat, de fraey is. Daer toonde hy my eene menigte brieven met de hand geschreven van vader Fulgentius, van Scaliger, Casaubonius en anderen.’

Zijn beeldtenis, door Kuyp geschilderd en door Salomon Savry (1646) in koper gesneden, vindt men bij Balen (Beschrijving der stad Dordrecht tegenover blz. 235), met eenige Latijnsche dichtregelen er onder van zijn vriend Claudius Salmasius.

Litteratuur. In de allereerste plaats komt hier in aanmerking Schotel, Kerkelijk Dordrecht. dl. I. blz. 320, aanteekening 2. - Dr. W.P.C. Knuttel, Nederlandsche Bibliographie van kerkgeschiedenis. Amst. 1889. blz. 299. - M. Duker, Gisbertus Voetius. 2de deel. Bijlagen. blz. LVIII-LX.