Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 1

[Herman Gerard van Breugel]

BREUGEL (Herman Gerard van) aanschouwde, als zoon van Hendrik en Margaretha van Broekhuysen, den 17^den Juni 1729¹⁾ het levenslicht te Osch. Met zijn 15^de jaar, van de lagere tot de hoogere scholen bevorderd zijnde, voleindde hij zijne studie te Leyden, en werd in den jare 1750 (den 5^den Mei) door de classis aldaar, tot proponent bevorderd. Tweemaal beroepen te Thamen a/d Uithoorn in 1753 werd dit beroep geimprobeerd. Het volgende jaar werd hij predikant te Berchem en Nesselrode (bev. den 3^den Nov. afsch. 13 Aug. 1758) om vervolgens werkzaam te zijn te Ameide en Tienhoven (ber. 5 Mei 1758, bev. 20 Aug., afsch. 10 Febr. 1760) en te Dordrecht (ber. 17 Nov. 1759, bev. den 24^sten Febr. 1760 door zijn ambtgenoot Verster). Hier herdacht hij den 20^sten Febr. 1785 ‘na de behandeling eener gewone lijdensstoffe’ zijn 25-jarige ambtsvervulling met een leerrede uit Psalm XL:12. ‘Met hartelyke erkentenis zijner tekort komingen en gebreken, maakte hy der gemeente indachtig den zaaklyken inhoud, syner leere en gebeden, gelyk ook de opvoeding zijner kinderen, en verder gedrag by en onder haar, voor zo veel hy, naar zijn vermogen, door het een en ander van deze dingen, de gemeente steeds had getragt te leeren eenvoudig te geloven en wel te doen; en alzo den redelyken godsdienst, of het rijk der waarheid en deugd hier, en door Gods genade, niet vruchteloos, nevens zyne amptgenoten in den tyd had zoeken te bevorderen; met opwekking van elk, om na te volgen het goede, het welk zy in den loop van dit vierde deel eener Eeuwe, van hem gehoord hadden, en in hem mogten gezien hebben en om dit, met hulp van God, beter te maken dan hij.’

1) Noch de geboortedatum, noch het geboortejaar van Breugel staat vast. In het Alb. Stud. der Leidsche universiteit kol. 1013, vinden we onder 16 Sept. 1746: ‘Hermannus Gerardus van Breugel Ossa-Sylvaducensis 21 T.’ en in de Boekzaal 1814b blz. 245 heet het, dat hij geboren werd in 1729 wel maar dan den 8sten Juni. 1729 is hoogst waarschijnlijk het geboortejaar; maar is dit zoo dan was hij, toen hij als student werd ingeschreven niet 21, maar slechts 17 jaar oud.

[p. 613]

Toen Breugel deze gedachtenisrede uitsprak, leed hij reeds lang aan een ziekte, welke hem in 1787 noodzaakte, op raad van geneeskundigen, zijn emeritaat ‘salvo honore et stipendio’ te verzoeken, iets wat hem goedgunstig werd toegestaan. Van af dat tijdstip, tot zijn overlijden, den 7^den Aug. 1814, hield hij zich bijna uitsluitend bezig met het vervaardigen van geschriften in verschillende vakken van wetenschap, die door zijn tijdgenooten zeer op prijs werden gesteld.

Onder de wetenschappelijke beoefenaars der christelijke zedeleer in de vorige eeuw, mag Breugel gerekend worden.

Zoo zag van hem het licht:

Geordende en gelukkige huishouding, aangewezen en aangepreezen in acht zedekundige leerredenen. Dordr. 1794.

De ouderdom of zaak der bejaarden in XIII gesprekken. Utr. 1797.

Zedekundige leerredenen. Dordr. 1799.

Zedekundige verhandelingen, over den aanstoot en ergernis, als over de daartegenovergestelde zedelijke stichting, in X gesprekken. Rott. 1799.

Veranderingsgronden en lotgevallen van den Heer Nic. Schmidt, voorheen Roomschgezind professor en laatst gereformeerd proponent, onder de classis van Schieland, den 5^den Dec. 1783 te Dordrecht overleden. Dordr. 1784.

Zestal van zeer stichtelijke leerredenen, nagelaaten door den Eerw. Heer Nic. Schmidt. Dordr. 1784.

Dankgebed tot God den Almagtigen, in de zo ongehoorde als onrechtvaardige en plotselingsche aanranding van Nederl. vreedzaam gemeenebest door de krijgsbenden des Franschen volks, in Sprokkel- en Lentemaand 1793, toegewijd aan Dordrechts Hervormde kerkgemeente. Dordr. 1793.

Behalve theologie beoefende Breugel ook de natuurkunde en vooral de natuurlijke historie, en daaraan dankt men zijn: Oönlogie of eierkunde en de oorspronkelijke voortteeling van menschen en beesten. Dordr. 1793. Dit werk werd zeer geprezen door Martinet.

Physiologische verhandelingen, over het leerstelsel der ontwikkeling en dat der bijgeboorte, zijnde een aanhangsel van het voorgaande. Dordr. 1796.

Ook deed hij aan penningkunde en was geen vreemdeling op het gebied der Vaderl. geschiedenis. Ten bewijze hiervan strekke de Beschrijving van een aanmerkelijk gedenkstuk, betreffende de Nederlandsche geschiedenissen in de jaaren 1560-1566, gemeld in 't III^de stuk (nl. der Historie van het verbond en de smeekschriften der Nederl. edelen, door J.W. te Water. Middelb. 1795), blz. 519; medegedeeld door den Heere H.G. van Breugel, Predikant te Dordrecht, in een brief van den 2^den Dec. 1777. (Zie ook stuk IV, blz. 340-343).

Verder bestaan er van hem verzen in onze taal, gedrukt en in handschrift aanwezig, die zich evenwel door niets aanbevelen. Beter over het algemeen zijn zijn Latijnsche gedichten. Behalve een dichtstukje voor de Carmina van Van Braam is het meest bekend ὕμνος Simeonis χαριστήριος, sive viri cantio, quam male dicunt cycneam, ad novum revocatum examen, veraeque cantantis menti restituta. Dordr. 1790.

Met de Latijnsche klassieken was Van Breugel geheel en al op de hoogte; ja af en toe heeft hij zich zelfs aan de kritiek gewaagd, gelijk zijn brieven aan verschillende geleerde tijdgenooten duidelijk doen zien. Ook met het Grieksch was hij goed vertrouwd, en stellig moet aan zijn bekendheid met de oude talen worden

[p. 614]

toegeschreven dat hij geruimen tijd het curatorschap aan de Lat. school te Dordrecht heeft vervuld.

Als mensch was hij algemeen bemind ‘om zijne buitengewone zachtzinnigheid, menschlievendheid, hulpvaardigheid en nederigheid.’

Van Doorslag hield de lijkrede op hem en zijn vrienden Kimyser (pred. te Vlissingen), Van Braam en Hoeufft, betreurden hem in hun Latijnsche verzen.

Litteratuur: Schotel, Kerkelijk Dordrecht dl. II, blz, 443-457. - v.d. Aa, ll. dl. II, blz. 1298 en 1299. - Boekzaal 1814b, blz. 245 en 246. - Cat. van de Bibl. van de Maatsch. der Nederl. Letterk. dl. I, handschriften, blz. 58, brief van H.G. v. Breugel aan D.H. Heinemeyer 1800.